اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات120
تعداد شماره‌ها1,364
تعداد مقالات10,246
تعداد مشاهده مقاله3,191,175
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,784,124
دهقانی فیروزآبادی, مصطفی, طبیبی, علیرضا, پورمحمدی, سیده راضیه. (1403). تبیین مفهوم هوش معنوی در مشتقات«رشد» مستخرج از آیات قرآن و نقش مولفه‌های آن در تربیت معنوی. مطالعات فلسفی کلامی, 18(35), 109-136. doi: 10.22034/qve.2025.10016
مصطفی دهقانی فیروزآبادی; علیرضا طبیبی; سیده راضیه پورمحمدی. "تبیین مفهوم هوش معنوی در مشتقات«رشد» مستخرج از آیات قرآن و نقش مولفه‌های آن در تربیت معنوی". مطالعات فلسفی کلامی, 18, 35, 1403, 109-136. doi: 10.22034/qve.2025.10016
دهقانی فیروزآبادی, مصطفی, طبیبی, علیرضا, پورمحمدی, سیده راضیه. (1403). 'تبیین مفهوم هوش معنوی در مشتقات«رشد» مستخرج از آیات قرآن و نقش مولفه‌های آن در تربیت معنوی', مطالعات فلسفی کلامی, 18(35), pp. 109-136. doi: 10.22034/qve.2025.10016
دهقانی فیروزآبادی, مصطفی, طبیبی, علیرضا, پورمحمدی, سیده راضیه. تبیین مفهوم هوش معنوی در مشتقات«رشد» مستخرج از آیات قرآن و نقش مولفه‌های آن در تربیت معنوی. مطالعات فلسفی کلامی, 1403; 18(35): 109-136. doi: 10.22034/qve.2025.10016

تبیین مفهوم هوش معنوی در مشتقات«رشد» مستخرج از آیات قرآن و نقش مولفه‌های آن در تربیت معنوی

قرآن و علم
مقاله 5، دوره 18، شماره 35، اسفند 1403، صفحه 109-136    اصل مقاله (1.06 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/qve.2025.10016
نویسندگان
مصطفی دهقانی فیروزآبادی* 1؛ علیرضا طبیبی2؛ سیده راضیه پورمحمدی3
1استادیارو عضو هیئت علمی دانشگاه علوم ومعارف قرآن کریم، دانشکده علوم قرآنی میبد، میبد، ایران
2استاد دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
3دانشجوی دکتری علوم قرآن وحدیث، دانشگاه اراک، اراک، ایران
چکیده
قرآن کریم آخرین کتاب آسمانی جهت هدایت بشر است. انسان برای رشد معنوی همواره درحال تلاش است و برای تربیت معنوی می‌توان از آیات قرآن بهره گرفت. در بین آیات واژه «رشد» یکی از واژگان هم معنای تربیت است که در قرآن کریم 16 بار تکرار شده است. هدف این پژوهش تبیین مفهوم هوش معنوی در قرآن با استخراج مشتقات«رشد» در جهت تربیت معنوی می‌باشد. روش پژوهش تحلیلی است. جامعه پژوهش، تمام آیات قرآن کریم و نمونه آماری آیات مربوط به واژه«رشد» می‌باشد. در این پژوهش با مراجعه به تفاسیر و تدبر در آیات، ابتدا تمامی گزاره‌های تربیتی و سپس آیات شاخص تربیت معنوی به طور هدفمند استخراج و با تحلیل محتوای آیات و طبقه بندی موضوعی آن‌ها به طور همزمان و پیوسته به سنجش نقطه تمرکز و جهت گیری آیات و توضیح نتایج حاصل از آن پرداخته شده است. سپس مفهوم هوش معنوی در مشتقات «رشد» در چهار رکن اصلی (مبانی، مقدمات، الزامات و موانع) مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می‌دهد که مبانی هوش معنوی شامل(ایمان به خدا و پذیرش دعوت او، تداوم ذکر خدا، اصل خلقت افاضه فیض الهی)؛ مقدمات عبارتند از (علم به احکام دینی و عقاید مذهبی، استفاده از منابع)؛ الزامات نیز شامل(دعوت مردم به حق، توجه به رشد جسمس و فکری، انتخاب آزادانه دین، هجرت از محیط فاسد، مسافرت با عالم) و سپس موانع هوش معنوی در مشتقات رشد عبارتند از(لجاجت، شرک، تقلیدکورکورانه، انکار قلبی، تکبر، انتخاب مسیر نادرست) می‌شود که خروجی هرکدام از این ارکان، موجب تسهیل در تربیت معنوی می‌گردد.
کلیدواژه‌ها
هوش معنوی؛ تربیت معنوی؛ تربیت؛ معنویت؛ رشد؛ تحلیل محتوا
مراجع
  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، 1414ق.
  3. ابن‌فارس، احمد، معجم مقاییس‌اللغة، بیروت: دارالجیل، 1411ق.
  4. استاد محمدتقى مصباح، اخلاق و عرفان اسلامى، نشریه معرفت، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، شماره 71، 1382ش.
  5. اسمیت و همکاران، زمینه روان‌شناسی اتکینسون و هیلگارد، مترجم: دکتر حسن رفیعی با همکاری دکتر مجتبی دلیر، تهران: ارجمند، 1402ش.
  6. اعرافى، علیرضا و دیگران، اهداف تربیت از دیدگاه اسلام، تهران: سمت، 1381ش.
  7. افرام بستانی، فواد، فرهنگ ابجدی الفبایی عربی – فارسی، مترجم رضا مهیار، تهران: اسلامی، دوم، 1373ش.
  8. باردن، لورنس، تحلیل محتوا، ترجمه ملیحه آشتیانی و محمد یمینی دوزی، تهران: انتشارات شهید بهشتی، 1375ش.
  9. بى‌آزار شیرازى، عبدالکریم، قرآن ناطق، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1377ش.
  10. پناهى، على احمد، نقش التزام به آموزه‌های دینی در تربیت و استحکام خانواده، معرفت اخلاقی، سال اول، شماره دوم، بهار 1389ش.
  11. جعفرى، یعقوب، تفسیر کوثر، قم: موسسه انتشارات هجرت، 1376ش.
  12. جوهرى، اسماعیل بن حماد، تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: بی‌نا، 1376ق.
  13. حاجی ده آبادی، محمدعلی، درآمدی بر تربیت اسلامی، قم: دفتر تحقیقات و تدوین متون دینی، 1377ش.
  14. حرّانی، حسین بن شعبه، تحف العقول، قم: انتشارات نشر اسلامی، چاپ دوم: 1363ش.
  15. حکیمی، محمدرضا، احکام دین و اهداف دین، نقد و نظر، شماره 1، زمستان 1373ش.
  16. داودی، محمد، سیره و تربیت پیامبر| و اهل بیت، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ششم، 1399ش.
  17. دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1373ش.
  18. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  19. خسروپناه، عبدالحسین و همکاران، انسان‌شناسی اسلامی، قم: نشر معارف، 1392ش.
  20. رجائى، محمدکاظم و مصطفى کاظمى، شاخص ترکیبی صداقت در بازار اسلامی، معرفت اقتصاد اسلامی، شماره 5، 1390ش.
  21. رضایى اصفهانى، محمدعلى، تفسیر قرآن مهر، قم: پژوهش‌هاى تفسیر و علوم قرآن، 1387ق.
  22. سهرابی، فرامرز، مبانی هوش معنوی، سلامت روان، شماره 3، بهار 1378ش.
  23. سلطان على‏شاه، سلطان محمد بن حیدر، متن و ترجمه فارسی تفسیر شریف بیان السعادة فى مقامات العبادة، تهران: سر الاسرار، 1372ش.
  24. صدر، محمدباقر، سنت‌های تاریخ در قرآن، تهران: تفاهم، سوم، 1381ش.
  25. طالقانى، محمود، پرتوى از قرآن، تهران: شرکت سهامى انتشار، چهارم، 1362ش.
  26. طباطبایى، محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامى، پنجم، 1374ش.
  27. طبرسى، فضل بن حسن، ترجمه تفسیر مجمع البیان، تهران: فراهانى، بی‌تا.
  28. طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: اسلام، 1369ش.
  29. عبداالله‌زاده، حسن و همکاران، هوش معنوى، تهران: انتشارات روان‌سنجی، 1388ش.
  30. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، اسوه، 1414ق.
  31. فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، قم: موسسه دارالهجره، 1405ق.
  32. قرشى بنابى، على‌اکبر، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الإسلامیة، ششم، 1371ش.
  33. قرائتى، محسن، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایی از قرآن، 1388ش.
  34. کیوی، ریمون و کامپنهود، لوک وان، روش تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: انتشارات توتیا، ششم، 1381ش.
  35. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، قم: انتشارات احیاء کتب المقدسة، اول، 1427ق.
  36. مجمع اللغه العربیه، معجم الفاظ القرآن الکریم، تهران: انتشارات ناصرخسرو، دوم، 1363ش.
  37. ملکیان، مصطفی، دین، معنویت و عقلانیت، مجله آبان، شماره 144، بهمن 1381ش.
  38. محمدرضا امین، احمد واعظى، صلح‌اندیشی قرآن کریم در اِخبار، قرآن‌شناخت، سال ششم، شماره اول، پیاپی 11، بهار و تابستان 1392.
  39. مروتی و همکاران، تبیین مفهوم انضباط گفتاری در قرآن و استخراج دلالت‌های ضمنی آن در تربیت گفتاری یادگیرندگان، مسائل کاربردی تعلیم و تربیت، شماره 4، پیاپی 9، زمستان 1397ش.
  40. مظاهرى سیف، حمیدرضا، آیین عاشقی، موسسه تنظیم و نشر آثار علامه طباطبایى، 1383ش.
  41. معرفت، محمدهادى، تفسیر و مفسران، قم: موسسه فرهنگى انتشاراتى التمهید، 1379ش.
  42. معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، دهم، 1375.
  43. مغنیه، محمدجواد، ترجمه تفسیر کاشف، قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم)، 1378ش.
  44. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة، دهم، 1371ش.
  45. __________، پیام قرآن، تهران: دار الکتب الإسلامیة، نهم، 1386ش.
  46. Emmons, R.A.; Is Spirituality and Intelligence? The International Journal for the Psychology of Religion, 10(1), 3-26, 27-34, 2000.
  47. Trousdale, A. M.; Black and white fire: The interplay of stories, imagination and children’s spirituality. International Journal of Children’s Spirituality, N. 2, PP. 177–188, 2004.
  48. Sisk, D. A., & Torrance, E. P.; Spiritual intelligence: Developing higher consciousness. Buffalo, New York: Creative Education Foundation Press, 2001.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 292
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 180


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب