1استادیار و عضو هیات علمی گروه قرآن و حدیث، پژوهشگاه بین المللی جامعة المصطفی ص العالمیة، قم، ایران؛ «نویسنده مسئول»
2استاد تمام و عضو هیات علمی گروه قرآن و حدیث، جامعة المصطفی ص العالمیة، قم- ایران
چکیده
مسئله معراج از معجزات حضرت محمد| و از حقایق مهم عصر نزول است که در قرآن کریم از ابعاد مختلف مورد تحلیل قرار گرفته است. بررسی و تحلیل رویکرد خاورشناسان نسبت به معراج پیامبر| موضوعی جدید و محوری در این پژوهش است. در این مقاله، با هدف دفاع از حریم وحیانی قرآن و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و استناد به منابع علمی، تلاش شده است به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که رویکردهای خاورشناسان درباره معراج چگونه بوده و چه نقدهایی بر آن‌ها وارد است؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد که برخی از خاورشناسان، از جمله جان دیون پورت و کونستان ویرژیل گیورگیو، با رویکردی واقع‌بینانه و مبتنی بر قرآن، صعود جسمانی و روحانی پیامبر اکرم| را پذیرفته‌اند. در مقابل، گروهی دیگر مانند گوستاو لوبون و کارا دو وو، معراج را انکار و تکذیب کرده‌اند. همچنین، برخی محققان مانند مایکل سلز در صحت معراج قرآنی تشکیک وارد کرده‌اند. افزون بر این، گروهی دیگر با پذیرش اصل معراج، آن را با نگرش‌های گوناگون تفسیر کرده‌اند. بر اساس این رویکرد، افرادی مانند آنه ماری شیمل، معراج را پذیرفته اما آن را صرفاً روحانی دانسته‌اند، و برخی دیگر مانند کارن آرمسترانگ، آن را به تجربه‌ای دینی تعبیر کرده‌اند. در مجموع، تمامی این رویکردها – جز دیدگاه نخست – با ظواهر آیات قرآن ناسازگارند، زیرا شواهد قرآنی و قرائن متعدد دیگر، بر جسمانی بودن این سیر دلالت دارند.
قونوى، اسماعیل بن محمد، حاشیة القونوى على تفسیر الإمام البیضاوى و معه حاشیة ابن التمجید، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چ اول، 1422ق.
کارا دو وو، بارون، موجز دایرة المعارف الاسلامیه، مدخل براق، الشارقه: مرکز الشارقة للابداع الفکری، ط اولی، 1418ق.
کاشانى، فتحالله بن شکرالله، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، تهران: کتابفروشى اسلامیه، چ اول، بی‌تا.
گوستاو لوبون، تمدن اسلام و غرب، ترجمه سید محمد تقی فخر روحانی، طهران: چاپخانه علمی، چ سوم، 1318ش.
گیورگیو، محمد پیغمبری که از نو باید شناخت، مترجم ذبیح‌الله منصوری، تهران: زرین، چ نهم، 1380ش.
لوبون، تمدن اسلام و عرب، ترجمه محمد تقی فخر داعی گیلانی، تهران: مطبوعات علی اکبر اعلمی، 1334ش.
ماتریدى، محمد بن محمد، تأویلات أهل السنة (تفسیر الماتریدى)، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چ اول، 1426ق.
مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار^، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چ اول، بی‌تا.
محمدی شاهرودی، عبدالعلی، پرتویی از معراج، تهران: اسوه، 1379ش.
مراغى، احمد مصطفى، تفسیر المراغى، بیروت: دار الفکر، چ اول، بی‌تا.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دایرة المعارف قرآن کریم، قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم)، چ سوم، 1382ش.
معروف الحسنی، هاشم، سیرة المصطفى، مترجم ترقى جاه، حمید، تهران: حکمت، چ اول، 1412ق.
