اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات121
تعداد شماره‌ها1,322
تعداد مقالات9,931
تعداد مشاهده مقاله2,932,383
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,638,811
پرهمت, محمد حسین, افشاری, مرتضی. (1404). معناشناسی واژگان هنرهای بصری در سده‌های نخستین اسلامی. مطالعات فلسفی کلامی, 19(50), 164-184. doi: 10.22034/skh.2023.16373.1429
محمد حسین پرهمت; مرتضی افشاری. "معناشناسی واژگان هنرهای بصری در سده‌های نخستین اسلامی". مطالعات فلسفی کلامی, 19, 50, 1404, 164-184. doi: 10.22034/skh.2023.16373.1429
پرهمت, محمد حسین, افشاری, مرتضی. (1404). 'معناشناسی واژگان هنرهای بصری در سده‌های نخستین اسلامی', مطالعات فلسفی کلامی, 19(50), pp. 164-184. doi: 10.22034/skh.2023.16373.1429
پرهمت, محمد حسین, افشاری, مرتضی. معناشناسی واژگان هنرهای بصری در سده‌های نخستین اسلامی. مطالعات فلسفی کلامی, 1404; 19(50): 164-184. doi: 10.22034/skh.2023.16373.1429

معناشناسی واژگان هنرهای بصری در سده‌های نخستین اسلامی

مجله سخن تاریخ
مقاله 7، دوره 19، شماره 50، تیر 1404، صفحه 164-184    اصل مقاله (563.43 K)
نوع مقاله: علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/skh.2023.16373.1429
نویسندگان
محمد حسین پرهمت1؛ مرتضی افشاری* 2
1دانشجوی دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.
2دانشیار گروه هنر اسلامی، دانشکده هنر دانشگاه شاهد، تهران، ایران
چکیده
مسلمانان در سده‌های نخستین اسلامی واژگان متعددی را برای توصیف هنرهای بصری به کار برده‌اند که در منابع لغوی متقدم برشمرده‌‌اند و معمولا از واژه‌های هم‌معنا برای توصیف معنای واژه‌ها استفاده کرده‌اند بدون آن‌که هیچ توضیح روشن‌کننده‌ای درباره‌ی تفاوت میان معنای آن‌ها ارائه دهند. تحلیل معنای این واژه‌ها و توجه به تفاوت معنایشان می‌تواند تصویر روشنی از نحوه‌ی نگرش مسلمانان در سده‌های نخستین اسلامی نسبت به هنرهای بصری در اختیار بگذارد. پژوهش پیش‌رو به این مسئله می‌پردازد که مسلمانان در سده‌های نخستین چه واژگانی را در ارتباط با هنرهای بصری به کار برده‌اند و این واژگان در منابع لغوی متقدم در چه معنایی به کار رفته‌اند؟ این واژگان چه تفاوت معنایی با یکدیگر دارند؟ به نظر می‌رسد واژه‌های بَرقَش، تَزوِیق، رَقش، رَقط، رَقم، رَقن، زُخرُف، قَرمَطَ، نَقش، نَمش، نَمق، نَمنَمَة، وَشی در معنای بازنمایی تصویر جانداران به کار رفته‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد برخی از این واژگان در اصل به معنای تصویر و برخی دیگر در اصل به معنای غیر تصویر هستند اما در معنای تصویر نیز به کار رفته‌اند. این واژگان در نسبت با مفهوم تصویر به چندین دسته معنایی تقسیم می‌شوند که در شماری از آن‌ها معنای بازنمایی تصویر جانداران اصالت و غلبه دارد و در برخی دیگر معنایی غیر از بازنمایی تصویر جانداران مانند آرایه‌ی پر زرق و برق یا چگونگی ایجاد نقوش و کیفیت رنگ و ظرافت آن‌ها غلبه و اهمیت دارد. این واژگان معمولا در معنای آراستن و تزیین کردن استفاده شده‌اند و از آنجا که برخی از انواع تزیینات نقوش جاندران بوده، به مرور در معنای بازنمایی تصویر جانداران به کار رفته‌اند.
کلیدواژه‌ها
معناشناسی؛ هنرهای بصری؛ واژه‌های هم‌ معنا؛ سده‌های نخستین اسلامی
مراجع
قرآن کریم.

  1. ابن ‌اثیر جزری، مبارک‌ بن محمد‌ (1367ش). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، تصحیح محمود محمد طناحى، قم، اسماعیلیان.
  2. ابن بابویه‌، محمد بن علی(1385ق). علل الشرائع، قم، داوری.
  3. _____ (1395ق). کمال‌ الدین‌، تحقیق علی‌ اکبر غفاری، تهران‌، دار الکتب الاسلامیة.
  4. _____ (1413). من لا یحضره الفقیه، تحقیق علی‌ اکبر غفاری، قم، موسسة النشر الاسلامی.
  5. ابن ‌درید، محمد بن حسن (1988). جمهرة اللغة، بیروت، دار العلم للملایین‏.
  6. ابن سیده، على بن اسماعیل‏ (1421). المحکم و المحیط الأعظم‏، بیروت، دار الکتب العلمیة.
  7. ابن فارس، أحمد (1404). مقاییس اللغة، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم، مکتب الاعلام الاسلامی‏.
  8. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت، دار الفکر، دار صادر.
  9. ‏ازهرى، محمد بن احمد (1421). تهذیب اللغة، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  10. اصبحی، مالک‌بن انس (1415). المدونة الکبرى، بیروت، دارالکتب العلمیة.
  11. الباشا، حسن (1966). الفنون الإسلامیة والوظائف على الآثار العربیة، القاهرة، دار النهضة العربیة.
  12. الحوت، محمود سلیم (1955). فی طریق المیثولوجیا عند العرب، الجامعة الامریکیة فی بیروت.
  13. برقی، احمد بن محمّد (1371ق). المحاسن، تحقیق سید جلال الدین محدّث، قم، دارالکتب الإسلامیة.
  14. پاکباز، رویین (1393ش). دایرة المعارف هنر، تهران، فرهنگ معاصر.
  15. جفری، آرتور (1383ش). واژه‌های دخیل در قرآن مجید، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران، توس.
  16. جوهری، اسماعیل بن حماد (1376ق). الصحاح، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت، دارالعلم للملایین.
  17. خزّاز، علی بن محمد (1401).کفایة الاثر، تحقیق سید عبداللطیف کوه‌کمره‌ای، قم‌، بیدار.
  18. راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412). مفردات ألفاظ القرآن‏، بیروت، دار القلم.
  19. زبیدی، محمد بن محمد (1414). تاج العروس‏، تحقیق علی شیری، بیروت، دار الفکر.
  20. طریحی، فخرالدین بن محمد (1375ش). مجمع البحرین‏، تصحیح احمد حسینى اشکورى، تهران، مرتضوی.
  21. طوسی، محمد بن حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة، تحقیق محمد باقر بهبودی، تهران، المکتبة المرتضویة.
  22. _____ (1407). تهذیب‌ الاحکام‌، به‌ کوشش‌ حسن‌ موسوی خرسان‌، تهران، دار الکتب الاسلامیة.
  23. _____ (1411). الغیبة، به‌ کوشش‌ عبادالله‌ طهرانی‌ و علی‌ احمد ناصح‌، قم‌، مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  24. ظاظا، حسن (1990). السامیون و لغاتهم؛ تعریف بالقرابات اللغویة و الحضاریة عند العرب، بیروت، الدار الشامیة؛ دمشق، دارالقلم.
  25. علی بن جعفر (1409). مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها، قم، مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام.
  26. فارس، بشر (1948). اصطلاحات عربیة لفن التصویر، القاهرة، مطبعة المعهد العلمی الفرنسی للآثار الشرقیة.
  27. فراهیدى، خلیل بن احمد (1409). العین‏، تحقیق مهدی مخزومی، ابراهیم السامرائی، قم، هجرت.
  28. قمی‌، علی‌ بن ابراهیم (1404). التفسیر، به کوشش طیب موسوی جزائری، قم، دار الکتاب.
  29. کلینی، محمّد بن یعقوب (1429). الکافی، قم، دار الحدیث.
  30. لیثی، على بن محمّد (1376ش) عیون الحکم، تحقیق حسین حسینی، قم، دار الحدیث.
  31. مرزبان، پرویز، و حبیب معروف (1392ش). فرهنگ مصور هنرهای تجسمی (معماری، پیکره‌سازی، نقاشی)، تهران، انتشارات سروش.
  32. مصطفوى، حسن‏ (1430). التحقیق فى کلمات القرآن الکریم‏، بیروت/ قاهره، دار الکتب العلمیة.
  33. مغربی، نعمان بن محمد (1385ق). دعائم الإسلام، به کوشش آصف فیضی، قم، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام.
  34. الموسوعة الفقهیة (1412ق)، جلد 23، الکویت، وزرات الاوقاف والشئون الاسلامیة.
  35. نجاریان، ماجد (1425). «ظاهرة الترادف فی العربیة»، آفاق الحضارة الاسلامیة، العدد 14، 287 تا 306.
نرم‌افزار

* جامع الاحادیث نور (5/3)، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 23
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب