طرح مسأله
حوزههای علمیه و روحانیت، از عناصر مهم و اصلی مولّد فرهنگ و حفظ دیانت مردم بوده و گفتار و کردار آنان، همواره حجت شرعی و مقبول افراد جامعه است. این ارتباط محکم بین مردم و حوزه، ایجاب میکند که نگاهی دقیقتر به نقش حوزه در القای فرهنگ عامه بیندازیم و فلسفة این امر را میتوانیم در سخن حضرت علی7 جویا شویم که فرمودند: «خدایا، ضرورت است که در زمین تو حجتهایی باشد که یکی پس از دیگری بر خلقت فرود آیند، تا آنها را به دینت هدایت سازند و علم تو را به آنها فرا دهند تا بدین طریق موالیان تو را از تفرقه و پراکندگی نجات دهند» (کلینی، 1388ق : 1/339). اگرچه حجتهای واقعی خدا، انبیا و ائمة اطهار: هستند، در زمان غیبت، علما به عنوان حافظان دین و شریعت اسلامی و جانشینان امام معصوم7 وظیفة هدایت جامعه را بر عهده دارند و مردم وظیفه دارند به آنان مراجعه کنند، همان طور که امام زمانO خود فرمود: «در حوادث واقعه به راویان حدیث و علما مراجعه کنید» (طوسی، 1385ق: 177).
لذا در عصر پر التهاب کنونی، همه شاهد نقش مؤثر حوزههای علمیه و علمای بزرگوار در احیای فرهنگ غنی اسلام و حفظ باورها و معتقدات دینی مردم و استخراج برنامههای دین از کتابها و رجال و علمای قدیم بودهایم (فصلنامة اندیشة انقلاب اسلامی، زمستان82، ص212). از اینرو به جرأت میتوان گفت که روحانیت و حوزههای علمیه در تاریخ اسلام، همواره نقش مربیان و حاملان معارف و فرهنگ اسلامی را داشته و در مقام برجستهای قرار گرفتهاند. یکی از مهمترین و برجستهترین حوزههای علمیة شیعی در عصر حاضر «جامعةالمصطفیالعالمیة» است که نهادی علمی و بینالمللی است و فعالیتهای مختلفی را در سطح وسیع، در بخشهای علمی، تربیتی، پژوهشی، تبلیغی و... دارد.
یکی از موضوعات مهم و کاربردی کنونی قرآن کریم- که بیانگر اعجاز آن نیز هست- مسألة «جامعیت و جهانی بودن قرآن» است. این مسأله در ابعاد وسیعی میتواند مورد کاوش و تدقیق علمی قرار گیرد و نگاه جدیدی را در مباحث قرآنشناسی و معارف دینی به مخاطبان ارائه کند. به همین منظور و با توجه به مباحث فوق، این مقاله به این سؤالِ اصلی پاسخ میدهد که: «جامعةالمصطفی در راستای تبیین جامعیت و جهانی بودن قرآن کریم چه رسالتی را بر عهده دارد؟»
مباحث این مقاله، در چهار محور بیان شده که عبارتند از: بیان مبانی بحث، معرفی و جایگاه «جامعة المصطفی العالمیه»، توصیف فعالیتهای قرآنی المصطفی در این راستا، و رسالت جامعةالمصطفی در تبیین جامعیت و جهانی بودن قرآن.
محور اول: بیان مبانی بحث
یکی از موضوعات مهم در حوزة معارف قرآنی، شناخت قلمرو قرآن است. در بخش محتوایی بنا بر دلایل مختلف عقلی و نقلی، به جامعیت قرآن کریم در همة علوم و حوزههایی که به هدایت بشر مربوط است، میرسیم که مسائل گوناگون علمی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و غیره را شامل میشود.
البته برخی هم دربارة جامعیت قرآن، جنبة دیگری از آن را بیان میکنند و با انتساب این نظر به علامه طباطبایی در تفسیر المیزان میگویند: «جامعیت قرآن به معنای کامل بودن بیان آن در طرح مسائل است؛ چه در مقایسه با کتابهای آسمانی دیگر و چه بدون مقایسه با آنها» (حسینی، 1392: پژوهشنامة معارف قرآنی، شمارة 14).
از طرفی در بخش شناخت قلمرو مخاطبِ قرآن نیز جنبة جهانی بودن این کتاب آسمانی، ثابت شده و تمام انسانهای روی زمین و در همة اعصار را در بر میگیرد که این نکته، یکی از مهمترین امتیازهای پیامبراکرم 6 و دین اسلام نسبت به سایر انبیا و ادیان الهی است، زیرا پیامبران دیگر – اعم از اولیالعزم یا غیر آن- برای تمام جهان بشریت مبعوث نشدند، بلکه همة آنها برای بخشی از انسانها یا قوم و گروه خاصی از طرف خدای متعال فرستاده شدند، حتی حضرت موسی و حضرت عیسی 3 نیز فقط برای قوم بنیاسرائیل مبعوث شدند. اما از میان همة پیامبران الهی تنها سیدالانبیا حضرت محمد مصطفی6 به رسالت الهی در تمام جهان مأمور شد و معجزة جاودان او یعنی قرآن کریم معجزهای جهانی و ابدی گردید.
الف: دلایل جامعیت و جهانی بودن قرآن
برای اثبات جامعیت و جهانی بودن قرآن از دلایل مختلف عقلی و نقلی میتوان استفاده نمود که اکنون به بیان برخی از آنها میپردازیم.
1- دلایل نقلی
براساس آیاتی از قرآن کریم مانند «وَ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْء» (نحل/89) و «ما کانَ حَدیثاً یُفْتَرى وَ لکِنْ تَصْدیقَ الَّذی بَیْنَ یَدَیْهِ وَ تَفْصیلَ کُلِّ شَیْءٍ» (یوسف/111) میتوان به جامعیت قرآن پی برد؛ یعنی تمام مواردی که برای هدایت انسانها مورد نیاز است و مربوط به سعادتمندی و حیات اصلی اوست خدای متعال در قرآن بیان فرموده و هیچ چیزی را فروگذار نکرده است. همچنین دستهای دیگر از آیات به جهانی بودن آن اشاره دارند؛ مثلاً: «إِنَّا أَنْزَلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ لِلنَّاسِ بِالْحَق»(زمر/41)، «وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعالَمین» (انبیاء/107)، «قُلْ یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکُمْ جَمیعاً» (اعراف/158)، «وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلاَّ کَافَّةً لِلنَّاسِ» (سبأ/28)، «تَبارَکَ الَّذی نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعالَمینَ نَذیراً» (فرقان/1) و ... که خداوند در این آیات یا خود قرآن کریم را کتابی جهانی و برای همة انسانها میداند و یا پیامبراکرم 6 را پیامبری جهانی و برای تمام بشریت معرفی میکند.
در روایات اهل بیت : نیز میتوان روایات مربوط به جامعیت و جهانی بودن قرآن را به سه دستة کلی تقسیم نمود:
الف) روایاتی که وصف تبیان و تفصیل را برای قرآن بیان میکنند:
1. چنانچه امام صادق7 فرمود: خدای متعال هر چیزی را در قرآن بیان کرده است. به خدا سوگند، قرآن همة نیازمندیهای مردم را آورده تا کسی نگوید کاش این موضوع در قرآن بود (کلینی، 1362 ش: 1/59).
2. همچنین امام رضا 7 میفرماید: خداوند پیامبر خود را قبض روح نفرموده مگر آنکه دین او را کامل ساخت و قرآن را بر او نازل فرمود که در آن تفصیل هر چیزی وجود دارد (همان).
ب) روایاتی که قرآن را منبع و محل مراجعه معرفی میکند:
1. امام باقر 7 میفرماید: بیتردید خدای متعال چیزی که امت نیاز دارد رها نساخته و در کتاب خود فرو فرستاده است (همان).
2. امام صادق 7 نیز فرمود: هرچه که دو تن در آن اختلاف دارند، ریشهاش در کتاب خدا موجود است، اما عقل مردم به آن نمیرسد (همان).
ج) روایاتی که همة دانستنیهای لازم تا قیامت را در قرآن میداند:
امام علی 7 در اینباره میفرماید: آگاه باشید! دانستنیهای گذشته و آینده تا روز قیامت در قرآن آمده است (نهج البلاغه، خطبة 158).
2- دلایل عقلی
دلایل عقلی نیز جامعیت و جهانی بودن قرآن را ثابت میکنند که بهطور مختصر، به نمونههایی از آن اشاره میکنیم:
1- برهان خاتمیت پیامبر اکرم 6: رهنمودها، دستورات و شیوة بیان مسائل و احکام دینی بهصورت جامع تا روز قیامت توسط پیامبر 6 مطرح شده و حضرت، خاتمالانبیاء6 است. بنابراین لازم است معجزة الهی و جاودان ایشان که به عنوان کتاب راهنما و هدایتگر برای تمام انسانها موجود است، جامع و جهانی باشد.
2- برهان لطف: برای رفع سردرگمی و سرخوردگی مسلمانان، قرآن کریم باید تمام علوم و معارف لازم برای سعادت و هدایت بشریت در طول تاریخ را داشته باشد و منحصر به زمان و مکان خاصی نگردد.
3- تکامل دین اسلام: با توجه به اینکه قرآن کریم و دین مبین اسلام، معارف و حقایق بسیار بلند و عمیقی را در بر دارند و از طرفی انسانهای گذشته نتوانستند از تمام ظرفیت معنوی و حقیقی استفاده کنند و مسائل مختلف آن را در مرحلة عمل تکمیل نمایند، قرآن کریم باید برای همگان در طول تاریخ عرضه گردد تا هرکس بنا بر میزان لیاقت و صلاحیت خویش از آن بهرهمند گردد(لقمانی، 1383: شمارة 11 و 12).
ب: عوامل جامعیت قرآن
پس از اثبات جامعیت و جهانی بودن قرآن، مناسب است به این مسأله نیز اشارهای داشته باشیم که در معارف دینی، علوم قرآن و تفسیر نیز عواملی وجود دارند که ما را به جامعیت قرآن کریم رهنمون میسازند. برخی از آن عوامل عبارتند از: 1- بیان قواعد کلی در قرآن، برای همة زمانها و مکانها، 2- بیان جزئیات در سنت پیامبراکرم 6 و اهلبیت : (مرجعیت علمی اهلبیت :)، 3- بطنگرایی، 4- به رسمیت شناختن عقل (بناهای عقلایی)، 5- به رسمیت شناختن عرف اقوام و ملتها، 6- تأثیر زمان و مکان در اجتهاد و احکام، 7- وجود آموزههای ثابت و متغیر، 8- نظریة ابتناء علوم انسانی بر قرآن (نظریة مقام معظم رهبری)، 9- نظریة منطقة الفراغ (نظریة شهید صدر(ره))، 10- وجود تفسیر موضوعی برونقرآنی (نظریة شهید صدر(ره))، 11- نظریة نسخ مشروط، نسخ تمهیدی و نسخ تدریجی (نظریة آیتالله معرفت(ره))، 12- وجود تفسیر موضوعی میانرشتهای (نظریة دکتر رضایی اصفهانی) و 13- نظریهپردازیهای علمی قرآن (نظریة دکتر رضایی اصفهانی) (رضایی اصفهانی، 1395: ج2؛ مکارم شیرازی، 1374: 11/362).
ج: امتیازات جامعیت قرآن
برخی از امتیازات جامعیت قرآن عبارتند از: 1- تناسب با فطرت و همسویی با انسان، 2- سهولت و انعطافپذیری در تعلیمات، 3- توان پاسخ به پرسشهای بشر، 4- شایستگی همگانی و جاودانگی، 5- داشتن نگاه همهجانبه، 6- فرامرزی بودن، 7- داشتن آیندهنگری؛، 8- همگونی اجرای دین، 9- عقلانی بودن آموزهها، 10- توجه به تفقه و اجتهاد و 11- داشتن پویایی و پیشرفت (لقمانی، 1383: شمارة 11 و 12؛ رضایی اصفهانی، 1395: ج2).
د: انواع دیدگاهها دربارة جامعیت قرآن
دیدگاههای مختلفی در باب جامعیت قرآن مطرح شده که از یک جهت، در سه دستة ذیل خلاصه میشود:
1. جامعیت حداکثری: قرآن بیانگر همة حقایق هستی است؛
2. جامعیت حداقلی: قرآن بیانگر همة امور مربوط به هدایت آخرتی بشر (ارزشها و هنجارها) است؛
3. جامعیت در هدایت به سعادت دنیایی و آخرتی: قرآن همة امور مربوط به هدایت انسان به سعادت دنیایی و آخرتی را بیان میکند.
اما از بین این نظرات، دیدگاه سوم مورد قبول است، زیرا هرچند که اشارات علمی و معارف زیادی در قرآن وجود دارد، با توجه به سیاق آیات و وجود روایات، همة علوم بشری در ظواهر آن موجود نیست و این مطلب برخلاف بداهت است و لذا تمام آن علوم و معارفی که برای هدایت انسان ضروری و مربوط است در قرآن کریم بیان شده است (مکارم شیرازی، 1374: 11/362؛ مصباح یزدی، 2/290 ؛ حاجی، 1391: شمارة 10؛ لقمانی، 1383: شمارة 11 و 12؛ اسفندیاری، 1394: دوفصلنامة دانشگاه قم، سال اول، شمارة 2).
محور دوم: معرفی و جایگاه «جامعة المصطفی العالمیه»
«جامعة المصطفی العالمیة» نهادی علمی با هویت حوزوی است، مبتنی بر پیشینه و تجارب درخشان حوزههای علمیه و مدارس علوم دینی، که از طریق کارکردهای آموزشی، تربیتی، پژوهشی، فرهنگی و تبلیغی در عرصة بینالملل فعالیت میکند. این نهاد با تکیه بر نیروی انسانی فاضل، متعهد، متخصص، خلاق، دارای هوش فرهنگی و بینش جهانی و بهرهگیری از تجارب، روشها و فنآوریهای جدید و تأکید بر حفظ و بهینهسازی روشهای سنتی حوزوی، به منظور پاسخگویی به نیاز تشنگان معارف اسلام، هدایات قرآنی، سنت نبوی6 و مکتب اهل بیت: و ارزشهای انقلاب اسلامی، با دارا بودن ویژگیهای منحصر به فرد، به تربیت عالمان دینی پارسا، متعهد و زمانشناس در حوزههای علوم اسلامی و انسانی میپردازد و با تبیین، تولید و نشر اندیشة دینی و حمایت از حوزههای علمیه و مدارس علوم دینی و تأثیرگذاران عرصة دین و دانش نقش مهمی را در جهان اسلام ایفا میکند.
الف: اهداف جامعة المصطفی9
1-رویکرد بین المللی جامع و متوازن آموزشی، تربیتی، فرهنگی و پژوهشی؛
2-تبیین، تولید و تعمیق اندیشة دینی و اسلامیسازی دستاوردهای بشری در حوزة علوم انسانی و اجتماعی براساس نیاز جوامع و در طراز جهانی؛
3-ترویج و نشر معارف اسلامی و دستاوردهای علمی و فرهنگی، متناسب با نیاز جوامع و در طراز جهانی؛
4-تربیت طراز برجستهای از عالمان و اندیشمندان دینی و اسلامشناسان پژوهشگر، متعهد، مؤمن و تأثیرگذار؛
5-ارائة مبانی و الگوهای حیاتبخش اسلام ناب محمدی 9 (مبتنی بر آموزههای قرآن و سنت معتبر اسلامی)، ناظر به نیازهای انسان معاصر و مسائل مشترک با رویکرد معنوی و تمدنی؛
6-بازتعریف، تبیین عقلانی و جهانیسازی تئوری انقلاب و بیداری اسلامی، با لحاظ منظومههای فکری و فلسفی جوامع هدف؛
7-جریانسازی و تقویت گفتمان مشترک امت اسلامی با تأکید بر مبانی توحیدی، اخلاق، اعتدال و عقلانیت؛
8-زمینهسازی برای تعامل مؤثر نخبگان و نهادهای علمی بینالمللی فعال در حوزة مذاهب از طریق ارائة منطق مشترک و الگوها؛
9-آشناسازی فراگیران با مبانی انقلاب اسلامی، اندیشة سیاسی امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری(مدظلهالعالی)؛
10-شناخت و شکوفا کردن استعدادها و توانمندیهای طلاب، رشد خلاقیت و ابتکار در زمینههای علمی و فرهنگی و ایجاد زمینههای تعالی اخلاقی و معنوی طلاب (سایت جامعة المصطفی العالمیة؛ سایت خبری جامعة المصطفی).
ب: امتیازات جامعة المصطفی در بین حوزهها و دانشگاههای علمی شیعه
در بین حوزههای علمیه، دانشگاهها و مراکز علمی شیعی در جهان، جامعةالمصطفی از امتیازات و ویژگیهای خاصی برخوردار است. برخی از آنها عبارتند از:
1- «المصطفی» معدن علم در آشیانة اهل بیت ::
از آنجا که شهر مقدس قم، شهر قیام، اجتهاد و مرکز علوم اسلامی است و از طرفی سازمان مرکزی و مدارس اصلی جامعةالمصطفی در شهر مقدس قم قرار دارد شاید بتوان گفت یکی از مصادیق مهم روایت امام صادق 7 دربارة شهر قم، همین جامعة المصطفی باشد. همان طور که از آن حضرت نقل شده که در آینده کوفه از مؤمنان خالی میشود و علم از آن شهر مانند مار به شهر دیگر یعنی قم میرود و شهر قم معدن علم و فضیلت خواهد شد: «أَنَّهُ ذُکِرَ کُوفَةُ وَ قَالَ سَتَخْلُو کُوفَةُ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ یأزر [یَأْرِزُ] عَنْهَا الْعِلْمُ کَمَا تأزر [تَأْرِزُ] الْحَیَّةُ فِی جُحْرِهَا ثُمَّ یَظْهَرُ الْعِلْمُ بِبَلْدَةٍ یُقَالُ لَهَا قُمُّ وَ تَصِیرُ مَعْدِناً لِلْعِلْمِ وَ الْفَضْلِ حَتَّى لَا یَبْقَى فِی الْأَرْضِ مُسْتَضْعَفٌ فِی الدِّینِ حَتَّى الْمُخَدَّرَاتُ فِی الْحِجَالِ وَ ذَلِکَ عِنْدَ قُرْبِ ظُهُورِ قَائِمِنَا» (مجلسی، بحار الأنوار، ج57، ص 213). بنا بر شواهد تاریخی و رویدادهای معاصر میتوان گفت که اکنون علوم و معارف دین و اهل بیت : از حوزة علمیة قم در سراسر جهان نشر و گسترش مییابد و آن نهادی که بیشترین فعالیت را در این زمینه ایفا می، جامعةالمصطفی است که با تربیت مبلغان و علمای دینی مختلف از کشورهای جهان و ایجاد و ساماندهی مراکز علمی و فرهنگی متعدد در سراسر دنیا، به تبلیغ و ترویج اسلام ناب میپردازد.
2- داشتن فعالیت علمی و تبلیغی برتر:
در جامعه المصطفی 11 قلمرو ویژه وجود دارد که آموزشهای مجازی، دورههای آموزشی کوتاهمدت، آموزش ادیان و مذاهب اسلامی و آموزشهای کاربردی و دانشگاهی از مهمترین آنهاست. در حال حاضر 150 رشته و گرایش در حوزة علوم انسانی و اسلامی، در مراکز آموزشی داخل و خارج از کشور جامعة المصطفی در حال تدریس و فعالیت است و تقریباً بیش از 10 هزار دانشپژوه علوم دینی از حدود 100 کشور جهان در آن مشغول به تحصیل هستند. همچنین تا کنون حدود 30 هزار طلبة غیر ایرانی از جامعةالمصطفی فارغالتحصیل شدهاند که در نقاط مختلف جهان، مشغول فعالیتهای تبلیغی و مدیریت امور دینی در مناطق خویش هستند (پایگاه خبری جامعة المصطفی العالمیة).
3- دعوت به تقریب بین مذاهب اسلامی:
این نهاد بینالمللی، در کنار آموزشهای مذهبی این افتخار را دارد که یگانه مرکز آموزشی در جهان اسلام است که در ابعاد وسیع، همة مذاهب را در درون خود جای داده است و طلاب و دانشپژوهان از مذاهب مختلف در آن مشغول تحصیل علوم دینی و مطالعة معارف اسلامی میباشند. این مطلب علاوه بر اینکه از اهداف این نهاد است جزو امتیازات خاص آن نیز به شمار میآید.
4- داشتن وسعت فعالیتها در سراسر جهان:
جامعة المصطفی با تأسیس و راهاندازی حوزهها و مدارس خارج از ایران، مراکز علمی و تحقیقاتی اسلامی و نمایندگیهای مختلف در کشورهای متعدد جهان، زمینة بسیار خوبی را برای آشنایی مسلمانان و غیرمسلمانان با دین مبین اسلام، مذهب تشیع و انقلاب اسلامی فراهم کرده و برنامهها، طرحهای مذهبی و امور علمی-فرهنگی را در سراسر دنیا بهصورت منظم و برنامهریزی شده به مرحلة اجرا درمیآورد. علاوه بر آن، جامعة المصطفی با دانشگاهها و مراکز علمی برتر جهان نیز رابطة نزدیک و همکاری علمی متقابل دارد.
محور سوم: توصیف فعالیتهای قرآنی المصطفی در این راستا
از زمان تأسیس جامعةالمصطفی تا کنون در زمینههای مختلف علمی، پژوهشی، فرهنگی و... فعالیتها و عملکردهای مهم و تأثیرگذاری برای ترویج معارف اسلامی و تربیت طلاب و مبلغان دینی انجام شده و جنبههای مختلف جامعیت و جهانی بودن قرآن کریم مورد بحث و بررسی قرار گرفته است، اما بهصورت تخصصی و به طور جامعتر در همین موضوع، نیازمند کار و تلاش بیشتری است. برخی از عرصههای فعالیت جامعةالمصطفی که تاکنون صورت گرفته عبارتند از:
1- تدوین رشتههای علمی در سطح ارشد و دکتری: با عناوینی که به دو قسمت تقسیم میشود:
الف: رشتههای علمی در حال اجرا (حدود 20 رشتة علمی) مانند: 1. رشتة قرآن و علم، با ده گرایش: (قرآن و مدیریت، قرآن و علوم تربیتی، قرآن و علوم اجتماعی، قرآن و اقتصاد، قرآن و روانشناسی، قرآن و حقوق، قرآن و نجوم، قرآن و سلامت، علوم انسانی، علوم طبیعی)، 2. رشتة قرآن و مستشرقان، با سه گرایش: (معارف قرآن، علوم قرآن، مبانی و اصول قرآنی شیعه)، 3. رشتة تفسیر تطبیقی، 4. رشتة علوم و فنون قرائات, 5. رشتة ادبیات قرآنی و...
ب: رشتههای علمی مرتبط با طرح تحول که از بین رشتههای جدید، حدود 20 رشته مرتبط با موضوعات مختلف قرآنی است؛ مانند: فلسفه و روششناسی تفسیر، مترجمی قرآن، قرآن و عهدین، قرآن و هنر، فقهالقرآن، تفسیر موضوعی و تفسیر ترتیبی با گرایشهای مختلف و... (سایت جامعة المصطفی العالمیة، سایت اطلاعرسانی حوزه).
2- برگزاری کنگرهها، همایشها و نشستهای علمی مرتبط با موضوعات قرآنی
مانند:
1. اولین همایش بینالمللی «قرآن و مستشرقان»، بهمن 1391، قم.
2. اولین کنگرة بینالمللی «قرآن و علوم انسانی»، آذر 1396، قم.
3. اولین همایش بینالمللی «قرآن کریم، جامعیت و جهانی بودن»؛ اسفند 1396، اصفهان.
4. نشست «نظریهپردازیهای علمی قرآن»؛ دی 1395، تهران.
5. همایش «هرمنوتیک و فهم متون دینی»؛ اردیبهشت 1394، نمایندگی المصطفی در لبنان.
6. نشست «غدیر در پرتو آیات و روایات»؛ اردیبهشت 1393، نمایندگی المصطفی در سیرالئون.
7. همایش «سبک زندگی قرآنی2»؛ کراچی پاکستان، اسفند 1396.
8. همایش «نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی»؛ اردیبهشت 1397، قم (وبسایت سامانة یکپارچة همایشهای علمی جامعة المصطفی).
3- برگزاری جشنوارههای مختلف بینالمللی
1. جشنوارة بینالمللی پژوهشی شیخ طوسی: این جشنواره -که در خصوص تولیدات و فعالیتهای پژوهشی طلاب المصطفی در حوزة علوم اسلامیانسانی است- از سال 1376 توسط «مرکز جهانی علوم اسلامی سابق» فعالیت خود را آغاز کرده و از سال 1387در ساختار جدید «جامعةالمصطفی» در معاونت پژوهشی برگزار میشود و تا کنون نوزده دورة آن برگزار شده اس. (سایت جشنوارة بینالمللی پژوهشی شیخ طوسی).
2. جشنوارة بینالمللی قرآنی و حدیثی المصطفی: این جشنواره به صورت متمرکز، توسط ادارة کل امور قرآن و حدیث، برای فراگیران و مخاطبان المصطفی، در سرتاسر دنیا طراحی و اجرا میگردد. این جشنواره زمینهای مناسب برای نظاممند کردن و هدفدار نمودن آموزشهای قرآنی و حدیثی المصطفی بهشمار میآید. همچنین این جشنواره سابقة برگزاری نوزده دوره از این مسابقات را دارد و در رشتههای متعدد و در سه بخش شفاهی، کتبی و آثار، در موضوعات قرآنی و حدیثی، هر سال برای طلاب غیرایرانی در بیش از 40 کشور دنیا برگزار میگردد که مرحلة نهایی آن در جمهوری اسلامی ایران اجرا میشود (سایت قرآن و حدیث المصطفی).
4- برگزاری کرسیهای نظریهپردازی
جامعة المصطفی برای تولید علم و با عنایت به حضور حداکثری صاحبان نظر و اندیشه، اقدام به راهاندازی کرسیهای نظریهپردازی، نوآوری، نقد و مناظره نموده است. در این کرسیها، موضوعات و مسائل علمی روز جهان در حوزة علوم اسلامی و انسانی و بهخصوص مسائل قرآنی، برای تبیین یا ارائة پاسخهای علمی و مستدل مورد بحث و بررسی قرار میگیرد.
برای نمونه میتوان به موضوعات ذیل که در این کرسیها مورد نقد و مناظره قرار گرفته است، اشاره کرد: 1. محوریة النص القرآنی فی البحث الفقهی، 2. بازخوانی آفرینش حضرت آدم (ع)، 3. روش تفسیر عقلی قرآن، 4. تفسیر موضوعی میان رشتهای، 5. نقد دیدگاه علامه طباطبایی در تعدد قرائات قرآن، 6. حجتیة الوقف و الابتداء فی القرآن؛،7. نقد آرای علامه طباطبایی و دیگران در تفسیر آیة هفتم سورة آل عمران، 8. کبری الامثال فی القرآن، 9. القرآن الهی لفظاً و معنی، 10. نقد مبانی هرمونوتیک؛،11. نظریة قرائتهای مختلف از دین، 12. قرائت قرآن بر سر نی، 13. نقد آرای تفسیری در ذیل آیات اولیة سورة تحریم (جایگاه پیامبر9)، 14. نقد کارکرد سیاق در تفسیر فی ظلال القرآن، ذیل آیات 3، 56 و 67، 15. نقد پیرامون جنسیتپذیری اخلاق (سایت جامعة المصطفی العالمیة).
5- چاپ کتب و مقالات قرآنی توسط انتشارات المصطفی
«مرکز بینالمللی ترجمه و نشر المصطفی» وابسته به معاونت پژوهشی جامعةالمصطفیالعالمیة، با هدف ترویج و گسترش معارف اسلامی و نشر کتابهای مورد نیاز داخل و خارج از کشور در حوزة علوم اسلامی و انسانی، از سال 1379 آغاز به کار نموده و تا کنون 1320 عنوان کتاب چاپ اول در 28 زبان و 25 موضوع منتشر کرده است که بعضی از آنها به چاپ سیزدهم نیز رسیده است. 345 عنوان از این آثار «آموزشی» و 957 عنوان «پژوهشی» میباشد. در این میان، کتابهایی که در موضوع «علوم قرآن و تفسیر» و مسائل و مباحث مرتبط با آن چاپ شدهاند از تعداد قابل توجهی برخوردار بوده و به جنبههای اعجاز و ساحتهای مختلف قرآن کریم پرداختهاند (سایت مرکز بینالمللی ترجمه و نشر المصطفی).
6- چاپ مجلات علمی، در موضوعات مختلف قرآنی
در مراکز و مدارس مختلف جامعةالمصطفی مجلات علمی-تخصصی، علمی-پژوهشی و علمی-ترویجی متعددی، در رشتههای گوناگون تنظیم و چاپ شده و مخاطبان خود را در سطح وسیعی پوشش میدهد. به عنوان نمونه، مجلاتی که در موضوعات قرآنی فعالیت دارند عبارتند از:
1. اندیشههای قرآنی (مجلة علمی-ترویجی، آخرین شماره: شمارة 4، دورة 2 پاییز و زمستان 94)،
2. پژوهشنامة علوم انسانیاسلامی (مجلة علمی-تخصصی، آخرین شماره: شمارة 4، دورة 4 پاییز و زمستان 94)،
3. قرآنپژوهی خاورشناسان (قرآن و مستشرقان) (مجلة علمی-ترویجی، آخرین شماره: شمارة 22، سال 12، بهار و تابستان 96)،
4. قرآن و علم (مجلة علمی-ترویجی، آخرین شماره: شمارة 20، دورة 11، بهار و تابستان 96)،
5. مطالعات تطبیقی قرآن و حدیث (مجلة علمی-ترویجی، آخرین شماره: شمارة 8، دورة 1، بهار و تابستان 96)،
6. مطالعات قرائت قرآن (مجلة علمی-ترویجی، آخرین شماره: شمارة 8، دورة 5، بهار و تابستان 96) (سایت سامانة یکپارچة نشریات جامعةالمصطفیالعالمیه).
7-تألیف تحقیقات پایانی و یا پایاننامههایی در این موضوع، در کمیت محدود
تا کنون صدها «تحقیقپایانی» در سطح کارشناسی و «پایاننامه» در سطح کارشناسی ارشد تألیف شده که از میان آنها تعداد قابل توجهی در موضوعات قرآنی بوده و در زبانهای مختلف نگاشته شدهاند.
محور چهارم: رسالت جامعة المصطفی در تبیین جامعیت و جهانی بودن قرآن
نهاد علمی جامعةالمصطفی با داشتن ظرفیت بالای علمی و نیروی انسانی مؤمن و کارآمد، میتواند در موضوع کلانِ «تبیین جامعیت و جهانی بودن قرآن کریم» نقش بسیار مهمتر و تأثیرگذارتری را ایفا کند و از راهها و زمینههای مختلف در این محور به فعالیت گسترده بپردازد؛ زیرا فعالیتها و برنامههای انجام شده هرچند متنوع و فراوان بودهاند، همچنان به تمرکز بیشتر بر موضوع اصلی یعنی «جامعیت و جهانی بودن قرآن» و استخراج مسائل و معارف مختلف از این اصل کلی، بومیسازی، ترجمة آثار علمی، تلاش، گستردگی و جدیتِ بیشتری نیاز است تا به حد مقبول علمی و مطلوب بینالمللی برسد.
در اینجا برخی از این راهها و پیشنهادها که رسالتی عظیم و مؤثر برای جامعةالمصطفی در تبیین جامعیت و جهانی بودن قرآن است، در دو بُعد علمی و اجرایی بیان میشود (لازم به ذکر است که برخی از موارد ممکن است شامل هر دو بعد باشد).
الف) بعد علمی
1- تربیت مبلغان و علمای متخصص و متعهد
امروز همگام با درخشش و شکوفایی علمی کشور و در شرایط سخت و دشوار رویارویی فرهنگی ملتها و هجوم گستردة تبلیغات دشمنان، حوزههای علمیه رسالت بسیار سنگینی بر عهده دارند. جامعةالمصطفی که به عنوان یک مرکز حوزوی با هدف ترویج معارف اسلام و قرآن تأسیس شده است، باید در تمام مراحل پذیرش، تربیت و تحصیل دانشپژوهان بینالمللی، این هدف عالی را در نظر داشته باشد تا هر طلبه، با رعایت اصول اسلامی و همچنین با توجه به آداب جغرافیایی و بومی در کشور خود به عنوان سفیر قرآنی، فعالیت داشته باشد. در صورت امکان میتوان برای تشکیل حوزههای علمیه و مراکز علمی در کشورهای مختلف نیز، از طلاب فارغالتحصیل و بومی و همزبان همان منطقه استفاده کرد. بنابراین تربیت طلاب قرآنمحور، باید یکی از رسالتهای مهم جامعةالمصطفی قرار گیرد و در مرحلة عمل مشهود باشد.
2- نشر و گسترش آثار علمی متنوع در این موضوع، به زبانهای مختلف
قرآن کریم دارای جامعترین سیاستها و راهکارهای کلان سیاسی، اقتصادی و فرهنگی برای تمام بشریت در تمام زمانهاست. از طرفی ما در عصری قرار داریم که تحولات شگرفی در حال به وقوع پیوستن است و در کنار تهدیدها، رسالت جامعهالمصطفی تدوام بخشیدن به کاروان اسلامی و گسترش معارف اسلامی و انتشار آن به زبانهای مختلف و در قالبهای متنوعی چون کتاب، مجله، نرمافزار، سایت اطلاعرسانی، پایگاههای علمی-فرهنگی و ... است. گسترش فعالیتهای پژوهشی باید منطبق بر نیازهای فکری، اجتماعی و فرهنگی جهان اسلام باشد و از وظایف اصلی این نهاد بینالمللی و حوزوی به شمار آید.
به همینمنظور در حوزة المصطفی، «مرجعیت علمی» باید شاهکلیدی برای تحقیق و نشر باشد و از سوی دیگر به تحقیق و انتشار پیام اسلام ناب و معارف اصلی قرآنی، همچون جامعیت و جهانی بودن قرآن، به زبانهای رایج در جهان بپردازد. البته بیش از هزاران اثر در موضوعات مختلف، توسط دانشآموختگان این مرکز در داخل و خارج از کشور پدید آمده که این رقم افزونتر از رقمی است که در خود المصطفی به چاپ رسیده است. در این میان موضوع «جامعیت و جهانی بودن قرآن کریم» به عنوان مسألهای مهم و بنیادی، باید بهصورت ویژه مورد توجه قرار گیرد و در مورد آن کار علمی منسجمی صورت گیرد.
3- توجه به رشتههای علمی قرآنی
در جامعةالمصطفی از میان رشتههای مختلف تحصیلی که مربوط به حوزة علوم عقلی و نقلی میباشند، بیش از 20 رشته در حوزة قرآن و حدیث مشغول فعالیت هستند که در موضوعات و گرایشهای گوناگونی مانند تفسیر و علوم قرآن، علوم حدیث، علوم و فنون قرائات، قرآن و تربیت، قرآن و اقتصاد، قرآن و مدیریت، قرآن و روانشناسی و غیره در سطوح مختلف به تربیت طلاب و دانشپژوهان میپردازد (سایت جامعة المصطفی العالمیة). به همین منظور لازم است در زمینة تبیین جامعیت و جهانی بودن قرآن کریم، درسها، سرفصلها و کتابهای مختص به آن تهیه و تولید شود و در اختیار همة طلاب در تمام رشتهها قرار گیرد. حتی میتوان این پیشنهاد را نیز مطرح نمود که در غیر از حوزة قرآن و حدیث هم این مطالب به عنوان دروس عمومی، به لیست آموزشی طلاب افزوده شود. همچنین کاربردی کردن رشتهها، دروس و علوم دینی، همراه با بومیسازی آنها، در این بخش از مهمترین وظایف مسئولین مربوطه و طلاب محترم است.
4- برگزاری همایشها، سمینارها و نشستهای علمی
یکی از کارهای مهم و بنیادی برای تبیین جامعیت و جهانی بودن قرآن کریم برگزاری همایشهای ملی و بینالمللی، جشنوارهها، سمینارها و نشستهای علمی تخصصی توسط جامعةالمصطفی است که میتواند یکی از بهترین رسالتهای آن محسوب شود. الحمدلله در سال 1396، اولین همایش «قرآن کریم، جامعیت و جهانی بودن» توسط جامعةالمصطفی (نمایندگی اصفهان) برگزار گردید و آغاز مبارکی برای کارهای مهم بعدی و شروع نهضتی در این موضوع مهم قرآنی بود. البته نباید به همین مقدار بسنده کرد، بلکه باید در این موضوع در سطح کلان بینالمللی به فعالیتهای علمی و پژوهشی ادامه داد. علاوه بر آن، میتوان دربارة هر یک از محورهای موضوعات همایش، نشستهای تخصصی برگزار نمود و مجموعه مقالات و آثار علمی این نوع همایشها، جشنوارهها و نشستها را در اختیار داوطلبان و مراکز علمی دنیا قرار داد. یکی از مهمترین نتایج این همایشها و بخصوص اولین همایش «قرآن کریم، جامعیت و جهانی بودن»، تدوین متون درسی جامع و سطحبندی شده برای طلاب و دانشجویان در مقاطع مختلف تحصیلی است.
ب) بعد اجرایی
1- جهتدهی به المپیادهای قرآنی و حدیثی المصطفی
یکی دیگر از راههای تبیین جامعیت و جهانی بودن قرآن، استفاده از جشنوارهها و المپیادهای قرآنی و حدیثی جامعة المصطفی است که میتوان این موضوع را در عناوین اصلی مسابقات و المپیادها قرار داد و با استفاده از ظرفیت مسابقه و شوق علمی، دانشپژوهان را از زوایای مختلف آن آگاه نمود؛ زیرا تجهیز به ابزار قرآنی برای انجام رسالتهای طلبگی، دفاع از حریم اسلام، قرآن، مکتب و اهل بیت(علیهمالسلام) و تربیت طلاب قرآنمحور، رسالت اصلی این مجموعة عظیم برای توسعه و ترویج فرهنگ قرآنی در سراسر دنیا است. بر اساس گزارش مسئولین المصطفی، سالانه حدود 10 هزار نفر در مسابقه و جشنوارة قرآنی حدیثی المصطفی، در رشتهها و بخشهای مختلف و در گروه برادران و خواهران شرکت میکنند.
بنابراین جشنوارهها و المپیادها نیز مهم و تأثیرگذارند و باید روی آنها و محورها و موضوعات علمی و قرآنی برنامهریزی و سرمایهگذاری نمود.
2- فعالیت نمایندگیهای جامعة المصطفی
با توجه به وجود نمایندگیهای جامعةالمصطفی در کشورهای مختلف و مهم جهان، این امکان وجود دارد که از طریق برگزاری جلسات، هماندیشیها و سمینارها توسط نمایندگیهای المصطفی، هم معارف قرآنی و اسلامی به مخاطبان مسلمان ارائه شود و هم زمینة تفکر و بصیرتافزایی برای غیرمسلمانان و آشنایی بیشتر با تعالیم قرآن کریم فراهم گردد. لذا موضوع جامعیت و جهانی بودن قرآن کریم به نوعی هم تبلیغ اصلی اسلام ناب است و هم اینکه مخاطبان غیرمسلمان به مقایسة ادیان و مذاهب خود با دین مبین اسلام میپردازند و انشاءالله به دنبال کاملترین دین و راه نجات واقعی میشتابند.
3- فعالیت المصطفی در فضای مجازی
یکی از زمینههای مهم در عصر حاضر برای تبیین جامعیت و جهانی بودن قرآن، فعالیت قوی و صحیح در فضای مجازی و تقویت حرکت نرمافزاری در علوم دینی است. از این طریق میتوان مطالب مفید را به راحتی و در اسرع وقت، برای تعداد زیادی از مخاطبان بیان نمود. برخی از راههای عملی نمودن این پیشنهاد عبارتند از: فعالیت در دانشگاه مجازی المصطفی، برگزاری دورههای کوتاهمدت و بلندمدت، راهاندازی سایتها و پایگاههای اطلاعرسانی و علمی در این خصوص، فعالیت در شبکههای اجتماعی و غیره.
4- نشر اندیشههای امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری(مدظله) در این موضوع
انقلاب اسلامی ایران که برگرفته از مکتب اسلام و تعالیم اهلبیت عصمت و طهارت : است برای همة آزادگان و مستضعفان جهان مایة افتخار و الگوست. گفتمان انقلاب همان گفتمان بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی(ره) و آرمانهای مقام معظم رهبری حضرت امام خامنهای(مدظله) است و طلاب جامعة المصطفی نیز پیرو این گفتمان هستند. بنابراین لازم است اندیشهها و آرمانهای انقلاب اسلامی و رهبر انقلاب را به خوبی بشناسیم و به آنها عمل کنیم. یکی از توصیهها و سفارشات مکرر امام راحل و رهبر انقلاب، توجه به قرآن کریم و علوم و معارف آن است که میبایست همة مردم و بهخصوص طلاب حوزههای علمیه بدان توجه ویژه داشته باشند.
پس طلاب المصطفی نیز باید به وسیلة انس با قرآن، با تعلیم و تعلم مفاهیم و معارف قرآنی، خود را برای تهذیب نفس، سیراب گشتن از چشمههای زلال معرفت قرآن و عترت و سپس تبلیغ دین در سرتاسر جهان آماده نمایند و برای الگو گرفتن در این زمینه میتوانند جریان انقلاب اسلامی را از آغاز تا کنون که دوران شکوفایی و بالندگی را میگذراند، مطالعه و بررسی کنند. همان طور که مقام معظم رهبری در دیدار با طلاب غیرایرانی جامعةالمصطفی بیان فرمودند:
«شما فرزندان عزیز من هستید. ما مقدم این پروانههای عاشق را که به شوق فراگیری معارف اسلام ناب به این دیار سفر کردهاند، گرامی میداریم. ما وظیفة خودمان میدانیم که شما عزیزان را در حد توان خودمان، از آنچه که از معارف اسلام ناب و معارف اهلبیت:در اختیار ماست، برخوردار کنیم ... شما از نزدیک به صد کشور در اینجا جمع شدهاید تا با معارف اسلام ناب نجاتبخش آشنا شوید ... شما امروز این فرصت بزرگ را در جمهوری اسلامی، در عاصمة علمی قم، در جامعة مبارک «المصطفی» دارید که با این معارف آشنا شوید. «لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَیْهِم» (توبه/122) خود شما بتوانید نورافکنی شوید که فضا را روشن میکند. امروز دنیای اسلام به این نیاز دارد ...
شماها ذخیرههای اسلامید، شماها سرمایة عظیمی برای اسلامید. اینجا خوب فرا بگیرید، در فضای انقلاب و نظام جمهوری اسلامی خوب تنفس کنید و به امید خدا در زمان لازم در میان ملت خودتان برگردید و با ابزار علم، با سلاح حلم و اخلاق و تواضع و مهر و محبت به مردم، این حقایق را منتقل کنید ...
شما از قارة اروپا با شرق آسیا در اینجا میتوانید ارتباط برقرار کنید. شما از آفریقا با کشورهای خاورمیانه میتوانید ارتباط برقرار کنید. گلچینهای ملتها در اینجا جمع شدهاند. با یکدیگر آشنا شوید، یکدیگر را بشناسید. فرهنگهای یکدیگر را، آرزوهای یکدیگر را، اهداف بلندی را که میتوان در برادران ملتهای گوناگون سراغ گرفت، اینها را از یکدیگر یاد بگیرید. مسلمان یک جامعیتی پیدا میکند. این خیلی فرصت بزرگی است برای شما. این فرصت در جای دیگری پیش نمیآید. یک هستة بینالملل علمىِ اسلامی در اینجا تشکیل شده است. با نشستن شماها در کنار هم، تنفس شماها در فضای واحد، آشنایی شما با یکدیگر، یک هستة اولیة جامعة بینالملل علمىِ اسلامی در اینجا تشکیل میشود. از این فرصت حداکثر استفاده را بکنید» (بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با طلاب غیرایرانی، 3/8/89).
بنابراین با توجه به این مطالب، لازم است در موضوعاتی مانند جامعیت و جهانی بودن قرآن نیز اقدام ویژهای صورت گیرد و بر اساس بیانات مقام معظم رهبری، به عنوان رسالتی مهم برای جامعة المصطفی قلمداد شود.
5- پیگیری مطالبات ریاست جامعةالمصطفی در این زمینه
در راستای نیل به اهداف والای جامعةالمصطفی و موفقیت در امور مختلف علمی، فرهنگی و پژوهشی لازم است که مطالبات و دستورات رئیس محترم جامعةالمصطفی، آیتالله اعرافی(زیدعزه)، مورد توجه، بررسی و پیگیری قرار گیرد. برخی از بخشهای مهم و مورد تأکید ایشان عبارتند از: توجه به امور قرآنی و معارف دینی، تربیت طلاب عالم و عامل و بابصیرت انقلابی، تحقیق و پژوهشمحوری، نشر گسترده و صحیح علوم اسلامی و فعالیت در جبهههای مختلف طلبگی و حوزوی.
رئیس جامعةالمصطفی در سخنرانیها و بیانات خویش، مطالبی مهم و راهبردی را به مناسبتهای مختلف- که باید مورد پیگیری مسئولین محترم باشد- چنین بیان میکنند:
«1. ما بهعنوان مسئولان المصطفی باید منطق شفاف اهلبیت: را در عالم و دنیا تبیین کنیم، زیرا حضور بیش از 100 ملیت در این مرکز باید دین را در جهان ترویج دهد» (سایت خبرگزاری جهان اسلام-3/12/93).
2. «اگر همة دنیا منطق امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب(مدظله) را سرلوحة کار خود قرار دهند بیتردید بساط تندرویها برچیده میشود و ما نیز دیگر شاهد حضور گروههای تکفیری در جامعه نیستیم» (سایت خبرگزاری جهان اسلام-3/12/93).
3. «این نامة [رهبر معظم انقلاب به جوانان اروپا] باید بهعنوان منظومه فکری در جهان ترویج پیدا کند و حضور فارغ التحصیلان ما در جهان باید بهگونهای باشد که پیامآور رسالت دین و نامة رهبر معظم انقلاب باشند» (سایت خبرگزاری جهان اسلام-3/12/93).
4. «امروز در عصری قرار داریم که تحولات شگرفی در حال به وقوع پیوستن است و در کنار تهدیدها، رسالت ما تدوام بخشیدن به کاروان اسلامی و گسترش معارف اسلامی و انتشار آن است.» (سایت خبرگزاری فارس-5/3/93)
5. «در این بازار آشفته، حوزههای علمیه باید پیشگام علم و دانش باشند و جایگاه علمی خود را حفظ کنند... اگر سخن از مسائل اجتماعی میشود، حوزه باید در کنار مسئولان به حل مشکلات مردم بپردازد» (سایت خبرگزاری فارس-5/3/93).
6. «در کنار ضعفهایی که در حوزة نشر وجود دارد ولی دانشآموختگان این مرکز در حال برداشتن گامهای نوین و ارزشمندی در حوزة نشر خارج از کشور هستند... دانشآموختگان باید بار سنگین توزیع، تولید و نشر را برعهده بگیرند و به اقتصاد نشر نیز توجه جدی داشته باشند، ضمن اینکه در حوزة ویرایش و شکلی باید تحول عظیم ایجاد کنند» (سایت خبرگزاری تسنیم-5/3/93).
7. «رسالت هر نهادی تعیین کنندة سیاستها و برنامهها و خط مشیهای آن نهاد است و جامعة المصطفی نیز که یک نهاد بینالمللی حوزوی از سوی مقام عظمای ولایت و فقه و فقاهت و هیأت امنا تأسیس شده است، تربیت محقق و عالمان اسلامی از همة کشورهای اسلامی در تراز بینالمللی، مهمترین کار ویژة این نهاد است و اساتید باید به این مسأله اهتمام لازم را داشته باشند» (سایت خبرگزاری ایقنا-9/2/95).
8. «بایسته است تا در رویة آموزشی و پرورشی، عنصر پژوهشمحوری در کنار عنصر تزکیهپروری اصالت یابد و دانشآموختگان بهویژه در نگارش پایاننامهها و مقالات علمی به سمت نظریهپردازی سوق داده شوند همچنین نظریات سبک زندگی اسلامی ترویج شود... بنابراین استادان المصطفی باید در چارچوب فلسفة قرآنی برای پیامبران، بصیرتبخشی و حضور در عرصة سیاسی را به دانشآموختگان در دستور کار خویش قرار دهند» (سایت خبرگزاری ایقنا-9/2/95).
9. «از وظایف مهم طلاب المصطفی عبارت است از: شناخت هویت علمی حوزه و طی گامهای درست در این مسیر، با تکیه بر فقه جواهری به قلمروهای نو پرداختن و به نیازهای جدید پاسخ دادن، توجه و پیگیری مسائل روز جهان اسلام، پاسخ به شبهات کلامی و قرآنی و دفاع در برابر هجمات دشمن، جهانشناسی و نیازشناسی، نیازسنجی، درایت، بصیرت، مدیریت، شهامت و شجاعت برای دفاع از مرزهای اسلام و تربیت مجتهدان، فیلسوفان و بزرگان دینی، اهتمام حوزویان به علوم انسانی و اجتماعی، توجه به هویت اصیل حوزوی یعنی دو بخش جداناشدنی «تزکیه و تعلیم»، تلاش در اندیشه، تولید و حمایت از حوزههای علمیه به عنوان خاستگاه گفتمان انقلاب اسلامی و آموزههای ناب وحیانی در مدل فرهنگی و تمدنی اسلامی در جهان معاصر، دستیابی به «مرجعیت علمی- اسلامی» در همة حوزهها» (اقتباس از پیام رئیس جامعةالمصطفی، به مناسبت آغاز سال تحصیلی 95-96).
10. «در چشمانداز جامعه المصطفی العالمیه، رسیدن به مرجعیت علمی، معرفتی و فکری به عنوان عنصر کلیدی و راهبرد اساسی پیشبینی شده است که دستیابی به این جایگاه به دو بال نیاز دارد: یکی پرورش انسانهای بزرگ و عالم و دیگری تولید فکر، محتوا و آثار علمی، که اینها از مهمترین اهداف جامعه المصطفی است» (سایت خبرگزاری قمنیوز- 2/2/93).
بنابراین دربارة مطالبات ریاست المصطفی، باید در مرحلة عملیاتی فکر و بررسی خاص و مضاعفی انجام گیرد و در موضوع توجه به قرآن کریم و تربیت طلاب قرآنمحور باید برنامهریزی و کار و تلاش بیشتری صورت پذیرد. در این میان یکی از ابعاد مهم مسائل و معارف قرآنی مسألة «جامعیت و جهانی بودن قرآن کریم» است که باید نهاد بینالمللی و جهانی جامعةالمصطفی در این زمینه فعالیت کامل و چشمگیری داشته باشد تا بتواند در نشر و تبلیغ معارف این کتاب آسمانی و اسلام نام محمدی 9 موفقتر و سربلندتر باشد.
6- هماهنگی و همکاری المصطفی با سازمانها، نهادها و مؤسسات همسو
در راستای تبیین و نشر موضوع محوریِ «جامعیت و جهانی بودن قرآن کریم» جامعةالمصطفی میتواند در داخل و خارج از کشور، با مراکز، سازمانها، نهادها و مؤسسات همسو همکاری و هماهنگی داشته باشد و این هدف عظیم را بهصورت وسیعتر، کاملتر و زیباتر به انجام برساند.
برخی از نهادها و سازمانهای مرتبط در این زمینه عبارتند از: 1. حوزههای علمیة قم و نجف؛ 2. سازمان تبلیغات اسلامی؛ 3. سازمان ارتباطات اسلامی؛ 4. مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی؛ 5. مجمع جهانی بیداری اسلامی؛ 7. سازمان اوقاف و امور خیریه؛ 8. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ 9. حرمها، عتبات و اماکن مقدسه؛ 10. مجمع قاریان و حافظان قرآن کریم؛ 11. مجامع علمی و تحقیقاتی علوم اسلامی و علوم انسانی؛ 12. سازمان صدا و سیما؛ 13. ائمة جمعه و جماعات کشور؛ 14. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.
نتیجـه
نتایجی که از تحقیق حاضر به دست میآید عبارتند از:
1- در نهاد علمی و بینالمللی جامعةالصطفی تا کنون در زمینة «جامعیت و جهانی بودن قرآن» فعالیتهایی در عرصههای مختلف انجام شده که برخی از آنها عبارتند از:
1. تدوین رشتههای علمی در سطح ارشد و دکتری؛
2. برگزاری کنگرهها، همایشها و نشستهای علمی مرتبط با موضوعات قرآنی؛
3. برگزاری جشنوارههای مختلف بینالمللی؛
4. برگزاری کرسیهای نظریهپردازی؛
6. چاپ مجلات علمی، در موضوعات مختلف قرآنی:
7. تألیف تحقیقات پایانی و یا پایاننامههایی در این موضوع، در کمیت محدود؛
این طرحها و برنامهها مهم و مفید بوده ولی باید تقویت، تکمیل و کاربردیتر شوند تا جامعة المصطفی بتواند در تربیت طلاب و دانشپژوهان متعدد خود از سرتاسر جهان و ترویج و نشر علوم و معارف قرآن و اهلبیت : در بُعد بینالمللی موفقتر باشد.
2- راهکارها و پیشنهاداتی که میتوان- برای تکمیل و ادامة این مسیر والای علمی، جهت تبیین بهتر و کاملتر مسألة «جامعیت و جهانی بودن قرآن کریم»- به عنوان رسالت و برنامههای جامعةالمصطفی قلمداد کرد و لازم است مورد دقت و پیگیری مسئولین محترم آن مرکز بینالمللی قرار گیرند، بنا بر دو بُعد علمی و اجرایی عبارتند از:
1. تربیت مبلغان و علمای متخصص و متعهد؛
2. نشر و گسترش آثار علمی متنوع در این موضوع، به زبانهای مختلف؛
3. توجه به رشتههای علمی قرآنی؛
4. برگزاری همایشها، سمینارها و نشستهای علمی؛
5. جهتدهی به المپیادهای قرآنی و حدیثی المصطفی؛
6. فعالیت نمایندگیهای جامعة المصطفی؛
7. فعالیت المصطفی در فضای مجازی؛
8. نشر اندیشههای امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری(مدظله) در این موضوع؛
9. پیگیری مطالبات ریاست جامعةالمصطفی در این زمینه؛
10. هماهنگی و همکاری المصطفی با سازمانها، نهادها و مؤسسات همسو.
