اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات121
تعداد شماره‌ها1,272
تعداد مقالات9,554
تعداد مشاهده مقاله2,770,305
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,536,314
بهرامی خوشکار, محمد, حسینی یکتا, سیدسعید, صیادی, صادق. (1400). حقیقت «عقد بیع» با تأکید بر واقعیت عرفی در فقه امامیه با نگاهی بر نظام حقوقی ایران. مطالعات فلسفی کلامی, 15(43), 55-78. doi: 10.22034/fvh.2021.5745
محمد بهرامی خوشکار; سیدسعید حسینی یکتا; صادق صیادی. "حقیقت «عقد بیع» با تأکید بر واقعیت عرفی در فقه امامیه با نگاهی بر نظام حقوقی ایران". مطالعات فلسفی کلامی, 15, 43, 1400, 55-78. doi: 10.22034/fvh.2021.5745
بهرامی خوشکار, محمد, حسینی یکتا, سیدسعید, صیادی, صادق. (1400). 'حقیقت «عقد بیع» با تأکید بر واقعیت عرفی در فقه امامیه با نگاهی بر نظام حقوقی ایران', مطالعات فلسفی کلامی, 15(43), pp. 55-78. doi: 10.22034/fvh.2021.5745
بهرامی خوشکار, محمد, حسینی یکتا, سیدسعید, صیادی, صادق. حقیقت «عقد بیع» با تأکید بر واقعیت عرفی در فقه امامیه با نگاهی بر نظام حقوقی ایران. مطالعات فلسفی کلامی, 1400; 15(43): 55-78. doi: 10.22034/fvh.2021.5745

حقیقت «عقد بیع» با تأکید بر واقعیت عرفی در فقه امامیه با نگاهی بر نظام حقوقی ایران

مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق
دوره 15، شماره 43، شهریور 1400، صفحه 55-78    اصل مقاله (842.06 K)
نوع مقاله: مقاله علمی ترویجی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/fvh.2021.5745
نویسندگان
محمد بهرامی خوشکار1؛ سیدسعید حسینی یکتا2؛ صادق صیادی* 3
1دانشیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه شهید مطهری (ره) ، تهران، ایران.
2دانش آموخته کارشناسی ارشد فقه و حقوق خصوصی دانشگاه شهید مطهری (ره)، تهران، ایران.
3دانشجوی کارشناسی ارشد، حقوق خصوصی دانشگاه شهید بهشتی (ره)، تهران
چکیده
حقیقت بیع از دیرباز مورد توجه فقیهان امامیه بوده است و در کتب فقهی با تعاریف مختلفی از آن ارائه کرده‌اند. در عصر کنونی با توسعه مالیت و مال شناختن اموالی که وجود خارجی ندارند اما در عرف، خریدوفروش محسوب می‌شوند، این سؤال مطرح می‌شود که آیا می‌توان این قراردادهای جدید را در قالب عقد بیع گنجاند؟ طبق دیدگاه مشهور فقها که قانون مدنی نیز از آن پیروی نموده است، مبیع در عقد بیع باید از اعیان به مفهوم مضیق آن باشد، بنابراین نمی­توان قراردادهای جدیدی را که در عرف عنوان بیع دارند عقد بیع دانست، اما دیدگاه دیگر قائل به تفسیر موسع عین است و عین را در برابر منفعت می‌داند که این دیدگاه تا حد زیادی مشکل عدم قرار گرفتن عقد بیع در قالب عرفی‌اش را برطرف می‌سازد. نوشتار حاضر با تأکید بر ماهیت عرفی عقد بیع، درصدد تحلیل حقیقت عقد بیع برآمده و تعاریف صاحب‌نظران را با توجه به حقیقت عرفی عقد بیع مورد نقد و بررسی قرار داده و نتیجه گرفته‌شده است که حقیقت عقد بیع، همان‌طور که برخی از اهل لغت گفته‌اند تبادل مال به مال است و هر دو دیدگاه تفسیر مضیق و موسع عین محل نقد می‌باشند و با واقعیت عرفی عقد بیع، سازگار نیستند. به عقیده نگارندگان باید در تعریف ماده 338 قانون مدنی از عقد بیع، تجدیدنظر و تعریفی ارائه گردد که با واقعیت عرفی سازگار باشد. این پژوهش با روش توصیفی، تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه­ای انجام‌شده است.
کلیدواژه‌ها
فقه امامیه؛ حقیقت عقد بیع؛ نظام حقوقی ایران؛ عین؛ واقعیت عرفی
مراجع
  • ابن ادریس حلی، محمد بن منصور بن احمد(1410ق)‌، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى‌، ج2، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
  • ابن منظور، محمد بن مکرم جمال­الدین‌ ابوالفضل(1414ق‌)، لسان العرب‌، ج1، چ3، بیروت‌: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع/ دار صادر‌.
  • اراکى، محمدعلى(1415ق‌)، کتاب البیع‌، ج1، چ1، قم: مؤسسه در راه حق.
  • اصفهانى(کمپانى)، محمدحسین(1418ق‌)، حاشیة کتاب المکاسب(ط- الحدیثة)، ج1، چ1، قم: أنوار الهدى.
  • امامى، سید حسن(بی­تا)، حقوق مدنی، ج1، چ3، تهران: اسلامیه‌.
  • انصارى دزفولى، مرتضى بن محمدامین(1415ق)، کتاب المکاسب المحرمة و البیع و الخیارات(ط- الحدیثة)، ج3، چ1، قم‌: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
  • بحرانی، یوسف ابن احمد(1405ق‌)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة‌، ج22، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • بحرانى، حسین بن محمد(بی­تا)، الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع(للفیض)، ج11، چ1، قم: مجمع البحوث العلمیة‌.
  • بیاتی، ابوالحسن(1396)، «ثبوت یا عدم ثبوت شخصیت حقوقی از منظر فقهی»، برگرفته از لینک http://bit.ly/35EOzVF.
  • حسینى روحانى قمى، سید صادق(1412ق‌)، فقه الصادق7‌، ج15، چ1، قم: دار الکتاب/ مدرسه امام صادق7‌.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــ(1429ق‌)، منهاج الفقاهة‌، ج3، چ5، قم‌: انوار الهدى‌.
  • حسینى روحانى قمى، سید صادق(بی­تا)، المسائل المستحدثة‌، [بی­جا]، [بی­نا].
  • حسینى عاملى، سید جواد بن محمد(1419ق)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة(ط- الحدیثة)، ج12، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • محقق حلی، جعفر بن حسن نجم­الدین(1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، چ2، قم: ‌مؤسسه اسماعیلیان.
  • راغب ‌اصفهانى، حسین بن محمد(1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن‌، چ1، لبنان: دار العلم/ الدار الشامیة‌.
  • سبحانی، حسن و قائمی­نیا، علی­اصغر(1397)، «تأملی در منشأ ارزش بیت­کوین از منظر اعتباریات علامه طباطبایی;»، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، ش70، ص 245-263.
  • سبزوارى، سید عبدالأعلى(1413ق‌)‌، مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام‌، ج16، چ4، قم: مؤسسة المنار.
  • سلطانی، محمد(1396)، حقوق بازار سرمایه، چ4، تهران: سمت.
  • سلیمانی­پور، محمد مهدی و همکاران(1396)، «بررسی فقهی پول مجازی»، دوفصلنامه علمی‌ـ‌پژوهشی تحقیقات مالی اسلامی، ش2، ص167-192.
  • شهید ثانى، زین­الدین بن على‌(1410ق‌)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة(المحشّى- کلانتر)، ج3، چ1، قم: کتابفروشى داورى‌.
  • شهید ثانى، زین­الدین بن على‌(1413ق‌)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام‌، ج3، چ1، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة‌.
  • طاهرى، حبیب­الله(1418ق‌)، حقوق مدنی، ج4، چ2‌، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • طباطبایى یزدى، سید محمدکاظم(1409ق‌)، العروة الوثقى فیما تعم به البلوى،‌ ج2، چ2، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‌.
  • طباطبایى یزدى، سید محمدکاظم(1421ق‌)، حاشیة المکاسب‌، ج1، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان‌.
  • طبرسی، ابی علی الفضل بن الحسن(1415 ق‌)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج2، چ1، بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات.
  • طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن(1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة‌، ج2، چ3، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة‌.
  • طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن(۱۴۰۷هـ ق)، تهذیب الأحکام، ج 7، چ4، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
  • ـــــــــــــــــــــــــــ(1414ق)، تذکرة الفقهاء(ط-الحدیثة)، ج10 و 16، چ1، قم: مؤسسه آل البیت:.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف(1413ق‌)، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام‌، ج2، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • ـــــــــــــــــــــــــــ(1420ق‌)، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة(ط-‌الحدیثة)، ج2، چ1، قم: مؤسسه امام صادق7‌.
  • غروى‌ نائینى، میرزا محمدحسین(1373ق‌)، منیة الطالب فی حاشیة المکاسب‌، ج1، چ1، تهران: المکتبة المحمدیة‌.
  • فخر المحققین، محمد بن حسن بن یوسف(1387ق)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد‌، ج1، چ1، قم: مؤسسه اسماعیلیان‌.
  • قزوینی همدانی، احمد بن فارس بن زکریا‌ بن حبیب(1404ق‌)، معجم مقائیس اللغة‌، ج1، چ1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم‌.
  • قمّی سبزواری، على مؤمن(1421ق)، ‌جامع الخلاف و الوفاق بین الإمامیة و بین أئمة الحجاز و العراق، چ1، قم: زمینه­سازان ظهور امام‌عصرأ.
  • قیّم، عبدالنبی(1393)، فرهنگ معاصر عربی-فارسی، ج2، چ1، تهران: فرهنگ معاصر.
  • کاتوزیان، ناصر(1387)، اموال و مالکیت(دوره مقدماتی حقوق مدنی)، چ21، تهران: نشر میزان.
  • ـــــــــــــ(1395)، عقود معین، ج1، چ14، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق(۱۴۰۷ق)، الکافی، ج1 و 7، چ4، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • کوه‌کمرى، سید محمد بن على­حجت(1409ق)‌، کتاب البیع‌، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • محقق حلی، جعفر بن حسن(1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، چ2، قم: ‌مؤسسه اسماعیلیان.
  • محقق کرکی، على بن حسین(1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد‌، ج4، چ2، قم: مؤسسه آل البیت:‌.
  • محمود، عبدالرحمان(بی­تا)‌، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة‌، ج1، [بی­جا]، [بی­نا].
  • مدرسی طباطبایی یزدی، سید محمد رضا(1393)، البیع؛ بررسی گسترده فقهی بیع اهمیت بیع تعریف بیع و افتراق آن از سایر عقود تقریرات درس خارج فقه، تقریر و تنظیم: عبدالله امیرخانی، چ1،قم: دار التفسیر.
  • مرتضوی، سیدضیاء(1391)، «نظریه شخصیت حقوقى، نقطه عطفى در فقه آیت‏الله طباطبایى یزدى»، فصلنامه فقه، ش73، ص 66-107.
  • مروج‌ جزائرى، سید محمدجعفر(1416ق‌)، هدى الطالب فی شرح المکاسب‌، ج1، چ1، قم: مؤسسة دار الکتاب‌.
  • مقرى فیومى، احمد بن محمد(بی­تا)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی‌، ج1، چ1، قم: منشورات دار الرضی.
  • مکارم شیرازی، ناصر(1425ق‌)، أنوارالفقاهة‌ـ‌کتاب البیع، چ1، قم: انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی­طالب7.
  • موسوى خمینى، سید روح­اللّه(1418ق‌)، کتاب البیع(تقریرات)، با تقریر سید حسن طاهرى‌ خرم‌آبادى، چ1، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینى;‌.
  • ـــــــــــــــــــــــــ(1421ق)، کتاب البیع‌، ج1 و 3، چ1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى;‌.
  • موسوى خمینى، سید مصطفى(1418ق‌)، کتاب البیع‌، ج1، چ1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى;.
  • موسوى خویى، سید ابوالقاسم(بی­تا)، المکاسب‌ـ‌مصباح الفقاهة‌، ج2، [بی­نا]، [بی­جا].
  • موسوى عاملى، محمد بن على(‌1411ق‌)، نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام، ج1، چ1، ‌قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • نراقی، مولى احمد بن محمدمهدى(1415ق)،‌ مستند الشیعة فی أحکام الشریعة‌، ج14، چاپ اول، قم: مؤسسه آل البیت:.
  • نراقی، مولى احمد بن محمدمهدى(1417ق)، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام‌، چ1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم‌.
  • همدانى، آقا رضا بن محمدهادى(1420ق)، حاشیة کتاب المکاسب‌، چ1، قم: [بی­نا].
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,243
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 822


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب