اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات121
تعداد شماره‌ها1,286
تعداد مقالات9,665
تعداد مشاهده مقاله2,823,109
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,561,573
بهرامی, حسین. (1401). تأملی در وقف اسکناس جهت عقود تملیکی. مطالعات فلسفی کلامی, 16(45), 283-307. doi: 10.22034/fvh.2021.5750
حسین بهرامی. "تأملی در وقف اسکناس جهت عقود تملیکی". مطالعات فلسفی کلامی, 16, 45, 1401, 283-307. doi: 10.22034/fvh.2021.5750
بهرامی, حسین. (1401). 'تأملی در وقف اسکناس جهت عقود تملیکی', مطالعات فلسفی کلامی, 16(45), pp. 283-307. doi: 10.22034/fvh.2021.5750
بهرامی, حسین. تأملی در وقف اسکناس جهت عقود تملیکی. مطالعات فلسفی کلامی, 1401; 16(45): 283-307. doi: 10.22034/fvh.2021.5750

تأملی در وقف اسکناس جهت عقود تملیکی

مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق
دوره 16، شماره 45، شهریور 1401، صفحه 283-307    اصل مقاله (672.15 K)
نوع مقاله: مقاله علمی ترویجی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/fvh.2021.5750
نویسنده
حسین بهرامی*
استادیار گروه فقه و حقوق. دانشگاه بزرگمهر قائنات
چکیده
مشروعیت وقف اسکناس با امعان به تحولات اقتصادی، دارای فوایدی بوده که جامعه محتاج به آن است. مقنن در ماده 58 قانون مدنی که از پیشینه فقهی برخوردار می­باشد، موضوع وقف را عین غیر مصرف شدنی ­می­داند. پول از اموال مصرف شدنی است و صحت و بطلان وقف آن به منظور استفاده متعارف و انتقال مالکیت، محل اختلاف نظر می­باشد. ادله­ای برای صحت چنین وقفی اقامه شده که برخی از آن‌ها توسط طیفی از مراجع تقلید پذیرفته شده است؛ طیف اخیر بر این نظر هستند که چنانچه آن عقد به عنوان وقف هم صحیح نباشد، به عنوان عقدی مستقل مشروع می­باشد. آن نظر نیز نزد برخی دیگر از مراجع صحیح است. ماهیت پول کاغذی، مشروعیت وقف اسکناس و ماهیت آن قرارداد، پرسش­هایی است که در مقام پاسخ به آن‌ها هستیم. وقف دانستن آن عمل حقوقی با امعان به ضعف ادّله، اجتهاد در برابر نص است، اما وقف مذکور با عنوان عقدی بی­نام با عنایت به پذیرش اصل آزادی قراردادی در فقه و حقوق موضوعه، وحدت ملاک ماده 758 قانون مدنی با ماده 10 آن قانون، اصول صحت، اباحه، لزوم و عدم، می‌تواند صحیح باشد. 
کلیدواژه‌ها
اسکناس؛ وقف؛ مصرف شدنی؛ عقد بی‌نام
مراجع
  • آخوند خراسانی، محمد کاظم(1406 ق)، حاشیة المکاسب، چ 1، تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
  • ابن ادریس حلّی، محمّد بن منصور(1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج2، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • ابن زهره، حمزة بن علی حسینی(1417 ق)، غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع، چ 1، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
  • اصفهانی، محمدحسین(1418ق)، حاشیة المکاسب، ج1، چ 1، قم: دارالمصطفی لاحیاء التراث.
  • اصفهانی، سیّد ابوالحسن(1422 ق)، وسیلة النجاة، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام9.
  • اراکی، محمد علی(1415 ق)، کتاب البیع، ج 2، چ 1، قم: مؤسسه در راه حق.
  • بحرانی، یوسف(1405 ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، ج22، چ 1، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • بهبهانی، محمدباقر(1419 ق)، الرسائل الفقهیة، چ 1، قم: مؤسسه علامه وحید بهبهانی.
  • بهشتی، سیّد محمّد(1389)، ربا در اسلام، چ 1، تهران: دفتر انشارات اسلامی.
  • توتونچیان، ایرج(1370)، « نگاهی به پول و ظایف آن در اقتصاد اسلامی»، مجموعه مقالات فارسی اولین مجمع بررسی‌های اقتصاد اسلامی، ج3، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  • توسلّی، محمّد اسماعیل(1384)، «بررّسی ونقد نظریات، برخی از اندیشه‌وران اسلامی درباه ماهیت پول»، اقتصاد اسلامی، شماره 19، 150-123.
  • ـــــــــــــــــــــــــــ(1392)، «تحلیل ماهیت پول »، اقتصاد اسلامی، س12، ش48، ص 130-107.
  • جعفری لنگرودی، محمّد جعفر(1382)، ترمینولوژی حقوق، چ 13، تهران: کتابخانه گنج دانش.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1386)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج1، 2 و 4، چ3، تهران: کتابخانه گنج دانش.
  • حلّی، حسن بن یوسف بن مطهری اسدی(1413ق)، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، ج 2، چ 1: قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • حلّی، یحیی بن سعید(1405ق)، الجامع للشرائع، چ 1، قم: مؤسسة سیّد الشهداءG العلمیة.
  • حکیم، سیّد محسن(بی تا)، نهج الفقاهة، چ 1، تهران: انتشارات 22 بهمن.
  • حکیم، سیّد محمد سید طباطبایی(1415ق)، منهاج الصالحین، ج2، چ 1، بیروت: دار الصفوة.
  • حائری، سیّد کاظم(1378)، «بررسی فقهی اوراق نقدی»، فقه اهل بیت، س5، ش19.
  • حائری، مسعود(1373)، مبانی فقهی اصل آزادی قراردادها و تحلیلی از ماده 10 قانون مدنی، چ 2، تهران: سازمان انتشارات کیهان.
  • حائری، محمدمحسن و طیبه عباسی(1386)، «بررسی فقهی وقف پول»، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، س6، ش19.
  • خویی، سید ابولقاسم موسوی(1371)، مصباح الفقاهة، ج3، چ 3، قم: نشر وجدانی.
  • ــــــــــــــــــــــــــــــــ(بی­تا)، مصباح الفقاهه، ج2، [بی­جا].
  • خرازی، سید محسن(1385 )، «پول های کاغذی»، فقه اهل بیت(فارسی)، ش 47.
  • دبیری، محمّد صادق(1388)، «وقف پول و سهام از دیدگاه اسلام»، ماهنامه کانون، ش94.
  • داوودی، پرویز، حسن نظری و حسین میرجلیلی(1388)، پول در اقتصاد اسلامی، چ 3، تهران: انتشارات سمت.
  • رحیمی، مرتضی(1387)، «وقف پول در مذاهب فقهی اسلامی»، وقف میراث جاویدان، ش61.
  • رضایی، مهدی، سید محمد صدری و قناد آقاجانی(1392)، «وقف پول»، نشریه فقه و مبانی حقوق اسلامی، س46، ش2.
  • سبزواری، علی مؤمن قمی(1421 )، جامع الخلاف و الوفاق بین الإمامیة و بیت أئمة الحجاز و العراق، چ 1، قم: زمینه‌سازان امام عصرQ.
  • سعادت‌فر، جواد(1385)، «امکان سنجی فقهی وقف پول»، وقف میراث جاودان، ش54.
  • شهید اوّل، محمد بن مکی عاملی(1417ش)، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، ج 2، چ 2، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به حوزه علمیه قم.
  • شهید ثانی، زین‌‌الدین بن علی(1410ق)، روضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة(المحشی-کلانتری)، ج3 و 4، چ 1، قم: کتابفروشی داوری.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1422ق)، حاشیة شرائع الإسلام، چ 1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  • شهیدی، مهدی(1388)، تشکیل قراردادها و تعهدات، چ هفتم، تهران: انتشارات مجد.
  • ـــــــــــــــــ(1383)، آثار قراردادها و تعهدات، چ 2، تهران: انتشارات مجد.
  • ـــــــــــــــــ(1381 )، سقوط تعهدات، چ 5، تهران: انتشارات مجد.
  • صدر، سید محمدباقر(1383)، الاسلام یقود الحیاه، تهران: دارالکتاب الاسلامی.
  • ـــــــــــــــــــــــ(1417 ق)، بحوث فی علم الاصول، چ 3، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی.
  • صانعی، یوسف(1387)، مجمع المسائل، ج 3، چ 2، قم: انتشارات میثم تمار.
  • طوسی، محمد بن حسن(1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیة، ج3، چ 3، تهران: مکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
  • طرابلسی، ابن برّاج قاضی عبدالعزیز بن نحریر(1406ق)، المهذّب، ج2، چ 1، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • طباطبایی، سیّد محمّد مجاهد(بی­تا)، المناهل، چ 1، قم: مؤسسة آل البیتD.
  • عاملی، سیّد محمد(1411 ق)، مدرک الأحکام، ج 1، چ 1، بیروت: مؤسسة آل البیتD.
  • فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله(1425ق)، کنزالعرفان فی فقه القرآن، ج2، چ 1، قم: انتشارات مرتضوی.
  • فیض، علی رضا(1373)، «مصلحت وقف و پاره‌ای از شرطهای آن»، وقف میراث جاویدان، ش8.
  • قافی، حسین، شریعتی، سعید(1385)، اصول فقه کاربردی، ج1، چ 1، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت.
  • کرکی، محقق ثانی علی بن حسین عاملی(1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج9، چ 2، قم: مؤسسه آل البیتD.
  • کاشف الغطاء، محمّد حسین(1359ق)، تحریرالمجلة، ج1و2، چ 1، نجف: المکتبة المرتضویة.
  • کاتوزیان، ناصر(1383)، قواعد عمومی قراردادها، ج1و2، چ 6، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
  • ـــــــــــــــــ(1384)، عقود معین- عطایا، ج3، چ 5)، تهران: انتشارات گنج دانش.
  • ـــــــــــــــــ(1382)، حقوق مدنی: عقود اذنی- وثیقه های دین، ج4، چ 4، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
  • ــــــــــــــــــ(1387)، دوره مقدماتی حقوق مدنی - درس هایی از عقود معین، ج2، چ 11، تهران: انتشارات گنج دانش.
  • ـــــــــــــــــــ(1383)، دوره مقدماتی حقوق مدنی- اموال و مالکیت، چ 8، تهران: نشر میزان.
  • کسایی، سید علی(1384 )، «وقف پول»، وقف میراث جاویدان، ش51.
  • گلپایگانی، سید محمد رضا(1413 ق)، مجمع المسائل، ج 2، چ 4، قم: دارالقرآن الکریم.
  • گرامی، محمد علی، استفتائات، قابل وصول به صورت آنلاین در: http://www.ayat-gerami.ir/data.asp?L=4&id=3118
  • مصطفی، لسان(1386)، «مفهوم و ماهیت حقوقی پول الکترونیکی»، مجله حقوقی دادگستری، ش59.
  • محقق حلّی، نجم‌الدین جعفربن حسن(1408ق)، شرایع الإسلام، ج2، چ 2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1418ق)، المختصر النافع فی فقه الإمامیة، ج1، چ 6، قم: مؤسسه المطبوعات الدینیة.
  • میرزای قمی، ابوالقاسم(1427)، رسائل المیرزا القمی، ج1، مشهد: دفتر تبلیغات اسلامی.
  • مراغی، سیّد میر عبدالفتّاح(141)، العناوین، ج2، چ 1، قم: دفتر انشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • مظفر، محمّد رضا(1385)، اصول فقه، ترجمه محسن غرویان، علی شیروانی، ج2، چ 4، قم: انتشارات دارالفکر.
  • موسوی خمینی، سیّد روح الله(بی‌تا)، تحریر الوسیلة، ج 2، چ 1، قم: دارالکتب العلمیه.
  • ــــــــــــــــــــــــــــــــ(1421)، کتاب البیع، ج3، چ 1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی9.
  • مطهری، مرتضی(1364)، ربا بانک- بیمه، چ 1، تهران: انتشارات صدرا.
  • ــــــــــــــــــ(1368)، نظری به نظام اقتصادی اسلام، تهران: انتشارات صدرا.
  • موسوی­بجنوردی، حسن بن آقا بزرگ(1419)، القواعد الفقهیة، ج5، چ 1، قم: نشر الهادی.
  • مکارم شیرازی، ناصر، استفتائات، قابل وصول به صورت آنلاین در:
https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=28871&mi=265552

  • موسوی­بجنوردی، محمد(1378ش)، نقش اسکناس در نظام حقوقی اسلام، مندرج در کتاب: پول در نگاه اقتصاد و فقه، چ 1، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  • مصباحی مقدّم، غلام‌رضا، سجاد سیاح، و محمد مهدی نادری نور عینی(1388 )، «امکان‌سنجی وقف سهام و پول؛ مدل صندوق وقف سهام و پول در ایران»، دو فصلنامه علمی، پژوهشی جستارهای اقتصادی، ش 12.
  • محمدی، سام و مهدی فلاح(1394)، «مبانی اخلاقی قاعده آزادی عناوین در فقه و حقوق ایران»، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، س4، ش129.
  • نوری، میرزا حسین(1408)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج14، چ 1، بیروت: مؤسسه آل البیتD.
  • نجفی، محمد حسن بن باقر(1404)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج 27 و 28، چ 7، بیروت- لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
  • نائینی، میرزا محمد(1373­ق)، منیة الطالب، ج 1، چ 1، تهران: المکتبة المحمدیة.
  • نراقی، مولی احمد(1417ق)، عوائد الأیام، چ 1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  • نراقی، مولی­محمد(1422ق)، مشارق الحکام، چ 2، قم: کنگره نراقیین ملامهدی و ملااحمد.
  • نمازی­فر، حسین، هندی­زاده، حکیمه­السادات(1392)، «بررسی وقف پول با رویکردِ بر آرای امام خمینی9»، پژوهشنامه متین، س15، ش61.
  • هاشمی شاهرودی، سید محمود(1374)، «احکام فقهی کاهش ارزش پول»، فقه اهل بیتD، ش2.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1433 ق)، منهاج الصالحین، ج1، چ 5، قم: مؤسسة الفقه و المعارف اهل البیتD.
  • یزدی، سید محمد کاظم طباطبایی(1409 ق)، العروة الوثقی، ج2، چ دوّم، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  • ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1414 ه ق)، تکملة عروة الوثقی، ج1، چ 1، قم: انتشارات داوری.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1410 ه ق)، حاشیة المکاسب، ج1، چ 1، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  • یوسفی، احمد علی(1377)(الف) «پول امروز مثلی یا قیمی یا ماهیت سوم؟»، مجله فقه اهل بیت(فارسی)، س4، ش14.
ـــــــــــــــــــــ(1377)(ب)، «پول جدید از نگاه اندیشمندان»، فقه اهل البیتD، س4، ش16.

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 429
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 172


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب