اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات121
تعداد شماره‌ها1,272
تعداد مقالات9,554
تعداد مشاهده مقاله2,771,176
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,536,668
رستم نژاد, مهدی, دشتی, محمدجواد. (1400). بررسی روایات فریقین دربارۀ آیات آغازین سورۀ برائت. مطالعات فلسفی کلامی, 8(14), 46-68. doi: 10.22034/pht.2021.5973
مهدی رستم نژاد; محمدجواد دشتی. "بررسی روایات فریقین دربارۀ آیات آغازین سورۀ برائت". مطالعات فلسفی کلامی, 8, 14, 1400, 46-68. doi: 10.22034/pht.2021.5973
رستم نژاد, مهدی, دشتی, محمدجواد. (1400). 'بررسی روایات فریقین دربارۀ آیات آغازین سورۀ برائت', مطالعات فلسفی کلامی, 8(14), pp. 46-68. doi: 10.22034/pht.2021.5973
رستم نژاد, مهدی, دشتی, محمدجواد. بررسی روایات فریقین دربارۀ آیات آغازین سورۀ برائت. مطالعات فلسفی کلامی, 1400; 8(14): 46-68. doi: 10.22034/pht.2021.5973

بررسی روایات فریقین دربارۀ آیات آغازین سورۀ برائت

پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی (علمی پژوهشی)
دوره 8، شماره 14، شهریور 1400، صفحه 46-68    اصل مقاله (1.38 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/pht.2021.5973
نویسندگان
مهدی رستم نژاد* 1؛ محمدجواد دشتی2
1دانشیار و عضو هیئت علمی گروه علوم حدیث جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران
2دانشجوی دکتری تفسیر‌‌ تطبیقی، گروه تفسیر، جامعة‌‌ المصطفی‌‌ العالمیة، قم، ایران
چکیده
آیات آغازین سورۀ برائت برای اعلام بیزاری خدا و رسول او از مشرکان و روشن‌شدن وضعیت آن‌ها در جامعه نوپای اسلامی و پیراستن خانه خدا و کنگره عظیم حج از پیرایه‌‌های شرک نازل شد. پیامبر اسلامJ نخست این آیات را به‌همراه دستورهای دیگر به ابوبکر داده تا در روز حج اکبر به مشرکان ابلاغ کند؛ اما با وحی الهی از او بازستانده و سرپرستی حجاج و اعلام برائت بر عهده امام علیA گذاشته می‌شود. علی‌رغم اتفاق فریقین در اصل داستان، زاویه دیدها و برداشت‌‌های متفاوتی در اصل این ماجرا و محدودبودن آن به سورۀ برائت و نیز تفسیر «رجل منی» و چرایی این اتفاق وجود دارد. این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی و بر اساس مستندات روایی متواتر در کتاب‌‌های تفسیری، تاریخی و روایی فریقین، در صدد است تا اثبات کند امام علیA که به شهادت وحی الاهی، نفس و جان پیامبرJ بود، مأموریت یافت آیات آغازین سورۀ توبه را ابلاغ کند. عبارت «رجل منک» می‌رساند که اگر تنها قرابت فامیلی، دلیل بر افضلیت بود، می‌بایست عباس عموی پیامبرJ که مأمور این ابلاغ می‌شد. این امر نمایان‌گر آن است که «از پیامبرJ ‌‌‌بودن» در این روایت از جنس قرابت‌های فامیلی و نسبی نیست؛ بلکه از جنس قرابت‌ها و مناصب معنوی است. تغییر مأمور ابلاغ آیات برائت با دستور الهی و نزول فرشته وحی، از سویی اعلام افضلیت امام علیA بر دیگر صحابه را دارد و از طرف دیگر جنبۀ زمینه‌‌چینی و آماده‌سازی اذهان جامعه برای پذیرش ولایت و جانشینی حضرت امیرA است.
کلیدواژه‌ها
قرآن؛ روایات؛ امام علی؛ سورۀ توبه؛ ابلاغ برائت؛ تفسیر تطبیقی
مراجع
  1. ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد بن صامل السلمى، طائف: مکتبة الصدیق، اول، 1414ق.
  2. ابن‌طاووس، على بن موسى‏، ‏فلاح السائل و نجاح المسائل، قم‏: بوستان کتاب، ‏1406ق‏‏.
  3. ابن‌الاعرابی، احمد بن ‌محمد بن ‌زیاد، معجم‌ ابن‌الأعرابی، تحقیق: عبدالمحسن ‌‌الحسینی، المملکة‌العربیة ‌السعودیة: دار ابن ‌الجوزی، 1418 ق - 1997م.
  4. ابن‌‌حبان فارسی، علاءالدین‌ علی، صحیح‌ ابن‌حبان‌، تحقیق: شعیب ‌الأرنؤوط، بیروت: مؤسسة ‌الرسالة، 1414ق.
  5. ابن‌‌حجر عسقلانی، احمد بن ‌علی، تقریب‌ التهذیب، تحقیق: مصطفى عبد‌القادر ‌عطا، بیروت: دارالکتب ‌‌العلمیة، 1415ق.
  6. ابن‌‌خلدون، عبدالرحمن، تاریخ‌ ابن‌خلدون، تحقیق: خلیل شحاده، بیروت: دارالفکر، 1408ق.
  7. ابن‌داود الحلی، تقى‌الدین‌ الحسن بن علی، رجال‌ ابن‌داود، تحقیق: سیدمحمدصادق آل‌ بحرالعلوم، قم: منشورات ‌الرضی1392ق.
  8. ابن‌شهرآشوب، محمد بن ‌علی‌مازندرانی، معالم ‌العلماء، قم: بی‌نا، بی‌تا.
  9. ابن‌قولویه قمی: عفربن‌محمد، کامل‌ الزیارات، تحقیق: عبدالحسین ‌امینى، ‏ نجف اشرف: دارالمرتضویة، 1356ش.
  10. ابن‌‌کثیر، اسماعیل بن عمرو، تفسیرالقرآن‌العظیم، تحقیق: محمدحسین ‌شمس‌الدینی، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1419ق.
  11. ابن‌‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة‌ والنهایه، تحقیق: علی شیری، بیروت: دارالفکر، 1407ق.
  12. ابن‌‌کثیر، اسماعیل بن عمر، السیرة‌ النبویة، تحقیق: مصطفى‌ عبدالواحد، بیروت: دارالمعرفة، 1395ق.
  13. ابن‌مردویه الأصفهانی، أحمد بن ‌موسى، مناقب‌علی‌ بن‌أبی‌طالبA، تحقیق: عبدالرزاق‌ محمد‌‌حسین حرزالدین، دوم، قم: دارالحدیث، 1424ق.
  14. ابن‌‌ندیم، محمد بن ‌ابی ‌یعقوب ‌اسحاق، الفهرست، تحقیق: رضا تجدد، تهران: مروی، 1393ق.
  15. ابن‌‌هشام حمیری، عبدالملک، السیرة‌ النبویة، تحقیق: مصطفى‌السقا و ابراهیم‌الأبیارى و عبد‌الحفیظ شلبى، بیروت: دارالمعرفة، بى‌تا.
  16. اردبیلی، محمدعلی، جامع‌الروات، قم: مکتبة آیة‌الله‌ العظمى ‌المرعشی ‌النجفی، 1403ق.
  17. امینی، عبدالحسین، الغدیر فی‌الکتاب‌ والسنة والادب، بیروت: دارالکتاب ‌العربی، 1397ق.
  18. آلوسی، سیدمحمود، روح ‌المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: على ‌عبدالبارى عطیه، ‏ بیروت: دارالکتب العلمیة، ‏‏1415ق‏.
  19. بحرانی، سیدهاشم‌حسینی،البرهان ‌فی‌تفسیر‌القرآن؛ تهران: بنیاد ‌بعثت، 1416ق.
  20. بخاری، محمد بن ‌اسماعیل، صحیح‌البخاری؛ بیروت: دارالفکر، 1401ق.
  21. ترمذی، محمد بن ‌عیسی، سنن‌ الترمذی، تحقیق: عبدالوهاب‌ عبداللطیف، سوم، بیروت: دارالفکر، 1403ق.
  22. تفرشی، سیدمصطفى‌‌ بن الحسین ‌الحسینی، نقد الرجال، قم: مؤسسة آل ‌البیتD لإحیاءالتراث، 1418ق.
  23. تهرانی، آقا‌بزرگ، الذریعة ‌إلی‌تصانیف‌الشیعة، سوم، بیروت: دارالاضواء، 1403ق.
  24. ثعلبی‌نیشابوری، احمد بن ‌ابراهیم، الکشف ‌والبیان، تحقیق: محمد بن ‌عاشور، بیروت: دار‌احیاء التراث ‌العربی، 1422ق.
  25. جصاص، احمد بن علی، احکام القرآن، تحقیق محمدصادق قمحاوی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1405ق.
  26. حاکم‌‌حسکانی، عبیدالله‌ بن ‌عبدالله، شواهد ‌التنزیل، تحقیق محمدباقر محمودی، تهران: وزارت ‌فرهنگ وارشاد اسلامی، 1411ق.
  27. حاکم‌نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک ‌علی ‌الصحیحین، تحقیق: یوسف ‌مرعشلی، بیروت: دارالمعرفة، بی‌تا.
  28. خوئی، سیدابوالقاسم، معجم ‌رجال ‌الحدیث؛ پنجم، بی‌جا، بی‌نا، 1413ق.
  29. دارمی، عبدالله‌ بن ‌رحمن، سنن ‌الدارمی، دمشق: مطبعة‌الاعتدال، 1349ق.
  30. ذهبی، محمد بن ‌احمد، سیر اعلام‌ النّبلاء، تحقیق:‌ شعیب‌ الأرنووط، بیروت: مؤسسة ‌الرسالة، 1413ق.
  31. ذهبی، محمد بن ‌أحمد، الکاشف ‌‌فی معرفة من‌له روایة فی الکتب ‌الستة، تحقیق: محمد عوامة و أحمد محمد نمر الخطیب، بی‌جا، دارالقبلة للثقافة الاسلامیة، مؤسسة‌ علوم‌ القرآن، 1992م.
  32. رشیدرضا، محمد، تفسیر القرآن ‌الحکیم، القاهرة: الهیئة‌المصریة‌ العامة ‌للکتاب، 1990م.
  33. زمخشری، محمود بن ‌عمر، الکشاف عن حقائق‌التنزیل، بیروت: دارالکتاب ‌العربی، 1407ق.
  34. سبحانی: عفر، تذکرة‌الاعیان، موسسه امام ‌صادقA، قم: ۱۴۱۹ق.
  35. سیوطی: جلال‌الدین، الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور، قم: کتابخانه مرعشی ‌نجفی، 1404ق.
  36. شاشی، أبوسعید الهیثم بن کلیب، المسند للشاشی، تحقیق: محفوظ ‌الرحمن زین‌الله، المدینة ‌المنورة: مکتبة العلوم و الحکم، 1410ق.
  37. شیبانی، احمد بن‌ حنبل، مسند احمد بن ‌حنبل؛ تحقیق: أحمد محمد شاکر، القاهرة: دارالحدیث، 1416ق.
  38. شیبانی، احمد بن‌حنبل، مسند احمد بن ‌حنبل، بیروت: دارصادر، بی‌تا.
  39. صدوق، محمد بن ‌علی، من‌ لایحضره ‌الفقیة، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسه ‌نشراسلامی، 1413ق.
  40. صدوق، محمد بن‌على، علل‌ الشرایع، تحقیق سیدمحمدصادق بحرالعلوم، النجف الاشرف: المکتبة ‌الحیدریة، 1386ق.
  41. صدوق، محمد بن‌علی، کمال ‌الدین وتمام‌ النعمة، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسه‌نشراسلامی، 1405ق.
  42. صنعانی، عبدالرزاق بن همام، المصنف، تحقیق حبیب الرحمن اعظمی، بی‌جا، منشورات المجلس العلمی، بی‌تا.
  43. طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسۀ ‌نشراسلامی، 1417ق.
  44. طبرسی، فضل‌ بن ‌حسن، اعلام‌ الوری، قم: مؤسسة آل‌البیتD لإحیاءالتراث، 1417ق.
  45. طبرسى، فضل ‌بن ‌حسن، مجمع‌ البیان فی تفسیر ‌القرآن، تحقیق: محمدجواد بلاغی، سوم، تهران: ناصر خسرو، 1372ش.
  46. طبری، محمد بن ‌جریر، تاریخ الامم والملوک، تحقیق: محمد ‌أبوالفضل ابراهیم، بیروت: دارالتراث، 1387ق.
  47. طبری، محمد بن‌ جریر، جامع ‌البیان عن تأویل‌آی ‌القرآن، بیروت: دارالمعرفة، 1412ق.
  48. طوسی، محمد بن ‌حسن، الابواب (رجال‌الطوسی)، تحقیق: جواد القیومی الإصفهانی، قم: موسسه‌نشر اسلامی، ۱۴۱۵ق.
  49. طوسی، محمد بن‌ حسن، الفهرست، تحقیق: الشیخ جواد القیوم، قم: موسسۀ ‌نشر‌اسلامی، ۱۴۱۷ق.
  50. طوسی، محمد بن‌ حسن، تهذیب‌ الاحکام، تحقیق: سیدحسن موسوی خرسان، تهران: دارالکتب ‌الاسلامیة، 1365ش.
  51. عاملی، سیدجعفر مرتضی، الصحیح من سیرة ‌النبی ‌الأعظم؛ بیروت: دارالهادی، 1415ق.
  52. علامة‌الحلی، أبی‌منصور حسن ‌بن ‌یوسف‌ بن ‌المطهر الأسدی، خلاصة ‌الأقوال، تحقیق: الشیخ جواد القیومی، بی‌جا، مؤسسة‌ نشرالفقاهة، 1417ق.
  53. عیاشی، محمد بن ‌مسعود، تفسیر العیّاشی، تحقیق: سیدهاشم رسولی‌ محلاتی، تهران: چاپخانه علمیه، 1380ق.
  54. فخر رازی، محمد بن ‌عمر، التفسیر الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث ‌العربی، 1420ق.
  55. فیض‌کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق: حسین ‌اعلمی، تهران: انتشارات ‌الصدر، 1415ق.
  56. قرطبی، محمد بن ‌احمد، الجامع لاحکام‌ القرآن، تهران: انتشارات‌ ناصرخسرو، 1364ش.
  57. قمی، علی‌ بن ‌ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق: سیدطیب موسوی‌ جزائری، قم: دارالکتاب، 1367ش.
  58. کلینی، محمد بن ‌یعقوب، ‌الکافی، تحقیقک على‌اکبر‌ غفارى، تهران: دارالکتب ‌الاسلامیة، 1365ش.
  59. کشى، محمد بن ‌عمر، رجال‌الکشی - اختیار‌معرفة ‌الرجال؛ تحقیق: مهدى‏ رجایى، قم: ‏ مؤسسة آل‌البیتD، 1363 ش.
  60. محب طبری، أبی‌جعفر أحمد، الریاض ‌النضرة فی مناقب ‌العشرة، بیروت: دارالکتب ‌العلمیة، بی‌تا.
  61. مزی، جمال‌الدین ابی‌الحجاج یوسف، تهذیب‌ الکمال، تحقیق: بشار عواد معروف، بیروت: مؤسسة‌ الرسالة، 1406ق.
  62. مشهدی، محمد بن ‌محمدرضا قمی، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تحقیق: حسین درگاهی، تهران: وزرات ارشاد اسلامی، 1368ش.
  63. مفید، محمد بن ‌محمد، الإرشاد فی معرفة حجج ‌الله علی ‌العباد، قم‏: المؤتمر‌العالمی لألفیة الشیخ ‌المفید، 1414ق.
  64. موصلی، اسماعیل‌ بن ‌محمد، مسند ‌ابویعلی الموصلی، تحقیق: حسین ‌سلیم أسد، دمشق: دارالمأمون للتراث، بی‌تا.
  65. مهدوی، حسن، سهل‌ بن ‌زیاد در آیینه علم رجال؛ قم: مرکز فقهی ائمه ‌اطهارD، 1393ش.
  66. نجاشی، احمد بن ‌علی، رجال ‌النجاشی، قم: مؤسسة النشر‌الاسلامی، 1365 ش‏.
  67. نسائی، احمد بن شعیب، سنن ‌الکبری، تحقیق: سلیمان بنداری، سیدکسروی حسن، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1411ق.
  68. هیثمی، علی بن ابی‌بکر، مجمع ‌الزوائد و منبع‌ الفوائد، بیروت: دارالکتب ‌العلمیة، 1408ق.
یعقوبی، احمد بن ‌أبى‌یعقوب، تاریخ ‌الیعقوبی، بیروت: دار صادر، بی‌تا

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 240
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 202


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب