اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات121
تعداد شماره‌ها1,272
تعداد مقالات9,554
تعداد مشاهده مقاله2,769,951
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,536,228
میراحمدی, عبدالله, تائبی, مهین. (1400). تحلیل دیدگاه دانشمندان اسلامی پیرامون استحقاقی یا تفضلی‌بودن ثواب. مطالعات فلسفی کلامی, 8(14), 213-231. doi: 10.22034/pht.2021.5979
عبدالله میراحمدی; مهین تائبی. "تحلیل دیدگاه دانشمندان اسلامی پیرامون استحقاقی یا تفضلی‌بودن ثواب". مطالعات فلسفی کلامی, 8, 14, 1400, 213-231. doi: 10.22034/pht.2021.5979
میراحمدی, عبدالله, تائبی, مهین. (1400). 'تحلیل دیدگاه دانشمندان اسلامی پیرامون استحقاقی یا تفضلی‌بودن ثواب', مطالعات فلسفی کلامی, 8(14), pp. 213-231. doi: 10.22034/pht.2021.5979
میراحمدی, عبدالله, تائبی, مهین. تحلیل دیدگاه دانشمندان اسلامی پیرامون استحقاقی یا تفضلی‌بودن ثواب. مطالعات فلسفی کلامی, 1400; 8(14): 213-231. doi: 10.22034/pht.2021.5979

تحلیل دیدگاه دانشمندان اسلامی پیرامون استحقاقی یا تفضلی‌بودن ثواب

پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی (علمی پژوهشی)
دوره 8، شماره 14، شهریور 1400، صفحه 213-231    اصل مقاله (1.34 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/pht.2021.5979
نویسندگان
عبدالله میراحمدی* 1؛ مهین تائبی2
1استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه خوارزمی
2دانش‌پژوه سطح چهار تفسیر تطبیقی حوزه علمیه رفیعه المصطفی
چکیده
حدیث «لاَ یدْخِلُ أَحَداً الْجَنَّةَ عَمَلُهُ» و روایات هم‌مضمون آن از احادیث مشکل در جوامع روایی اهل‌سنّت به‌شمار می‌آید. این روایات، بر فضل و رحمت خداوند نسبت به بندگان بدون در نظرگرفتن معصیت و عبادت آن‌ها اشاره دارد. بر اساس ظاهر این احادیث، اعمال انسان نقشی در ورود به بهشت و جهنم او ندارد؛ حال آنکه از نظر امامیه و معتزله بر پایۀ ادلۀ عقلی و نقلی، آدمی در مقابل فرمانبری و اطاعت، مستحق ثواب و در مقابل عصیان، مستحق عذاب است. برخلاف جبریه که این روایات را بر عدم موضوعیت عمل در کسب ثواب حمل می‌کنند. اندیشمندان اشاعره، احادیث فوق را مؤیدی در اثبات تفضلی‌بودن ثواب الهی می‌دانند. پرداختن به معانی گوناگون «باء» در روایاتی چون «لَا یدْخُلُ أَحَدٌ مِنْکمُ الْجَنَّةَ بِعَمَلِهِ» و «لَنْ ینْجُوَ أَحَدٌ مِنکمْ بِعَمَلِهِ» و رفع تعارض آن با آیاتی مانند آیۀ Pادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِمَا کنْتُمْ تَعْمَلُونَO مهم‌ترین شاخصۀ شرح اشاعره محسوب می‌شود. در این پژوهش به شیوۀ تحلیل محتوا پس از تبیین روایات فوق، به‌طور دقیق دیدگاه‌ها و ادله و نقدهای اندیشمندان اهل‌سنّت ذیل این احادیث که در سه محور قابل دسته‌بندی است، مطرح می‌شود و در نهایت نیز با توجه به مبانی فکری امامیه به ارزیابی آن‌ها پرداخته می‌شود.
کلیدواژه‌ها
ثواب؛ عقاب؛ تفضل؛ استحقاق؛ دانشمندان اسلامی
مراجع
  1. قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، ۱۳۸۰ش.
  2. آلوسی، روح المعانی فی تفسیر القرآن و السبع المثانی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌‌تا.
  3. ابن‌ابی العز دمشقی، علی بن علی بن محمد، شرح العقیدۀ الطحاویۀ، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1413ق.
  4. ابن‌بابویه، علی بن محمد، الاعتقادات‏، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، 1414ق.
  5. ابن‌بطال، ابوالحسن علی بن خلف، شرح صحیح البخاری، ریاض: مکتبۀ الرشد، 1420ق.
  6. ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، جامع الرسائل، تحقیق محمد رشاد رفیق سالم، ریاض: دارالعطاء، 1422ق.
  7. ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، مجموع فتاوی شیخ الاسلام احمد بن تیمیه، جمع و ترتیب: عبدالرحمن بن محمد بن قاسم النجدی، ریاض: مصابع الریاض، 1381ق.
  8. ابن‌جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن، کشف المشکل من حدیث الصحیحین، ریاض: دارالوطن، 1418ق.
  9. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری بشرح صحیح البخاری، دارالفکر، بی‌‌تا.
  10. ابن‌حنبل، احمد، مسند الإمام أحمد بن حنبل، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1421ق.
  11. ابن‌رجب حنبلی، ابوالفرج، جامع العلوم و الحکم فی شرح خمسین حدیثاً من جوامع الکلم، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1417ق.
  12. ابن‌عطیه اندلسی، عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1413ق.
  13. ابن‌قیم جوزیه، محمد بن ابوبکر، حادی الارواح الی بلاد الافراح، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1412ق.
  14. ابن‌قیم جوزیه، محمد بن ابوبکر، مفتاح دارالسعادۀ و منشور ولایۀ اهل العلم و الارادۀ، قاهره: دار ابن‌عفان، 1416ق.
  15. ابن‌کثیر، عمادالدین اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیۀ، 1406ق.
  16. ابن‌وزیر یمانی، محمد بن ابراهیم، العواصم من القواصم فی الذب عن سنۀ ابی القاسم، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1415ق.
  17. ابن‌هشام، جمال الدین بن یوسف، مغنی اللبیب عن کتب الاعاریب، المکتبة العصریة، بی‌‌تا.
  18. ابوحیان، محمد بن یوسف بن علی، تفسیر البحر المحیط، بیروت: دارالکتب العلمیۀ، 1413ق.
  19. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، بیروت: دار ابن‌کثیر، 1407ق.
  20. بربهاری، حسن بن علی بن خلف، شرح السنۀ، قاهره: دار ابن‌القیم، 1408ق.
  21. برنجکار، ‌رضا، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، قم: کتاب طه، ‌1396ش.
  22. بیهقی، احمد بن حسین، الآداب، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1406ق.
  23. جرجانی، میر سید شریف‏، التعریفات‏، تهران: ناصر خسرو، 1412ق‏.
  24. خواجوئی، محمد اسماعیل مازندرانی، الرسائل الاعتقادیة، قم: مؤسسۀ عاشوراء، 1426ق.
  25. زمخشرى، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی‏، 1407ق‏.
  26. سلیمانی بهبهانی، عبدالرحیم، «ثواب و عقاب در کلام اسلامی»، مجله کلام اسلامی، شماره 74، تابستان 1389ش.
  27. شنقیطی، محمد امین، اضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن، بیروت: عالم الکتب، بی‌‌تا.
  28. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، تصحیح بدران، محمد بن فتح الله، قم: الشریف الرضی، ۱۳۷۵ش.
  29. صابونی، ابوعثمان اسماعیل، عقیدۀ السلف و احصاب الحدیث، ریاض: دارالعاصمة، 1415ق.
  30. طباطبایی، سید‌محمدحسین‌، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم: 1417ق.
  31. عراقی، عبدالرحیم بن حسین، طرح التثریب فی شرح التقریب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌‌تا.
  32. علم‌الهدی، ابوالقاسم علی بن حسین، الذخیرة فی علم الکلام‌، قم: موسسة النشر الاسلامی، 1411ق.
  33. علم‌الهدی، ابوالقاسم علی بن حسین، امالی المترضی، قاهره: دارالفکر العربی‏، 1998م‏.
  34. علم‌الهدی، ابوالقاسم علی بن حسین، رسائل الشریف المرتضی، قم: دارالقرآن‌ الکریم‌، 1405ق.
  35. عواجی، غالب بن علی، الحیاۀ الآخرۀ ما بین البعث الی دخول الجنۀ أو النار، جده: المکتبۀ العصریۀ الذهبیۀ، 1412ق.
  36. عینی، بدرالدین محمود بن احمد، عمدۀ القاری، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌‌تا.
  37. فخر رازی، محمدبن عمر، المحصل‏، تحقیق دکتر اتاى‏، عمان: دارالرازی‏، 1411ق‏.
  38. قاسمی، محمد جمال الدین، تفسیر محاسن التأویل، بیروت: دارالکتب العلمیۀ، 1418ق.
  39. قاضى عبدالجبار، ابوالحسن، المغنی فی أبواب التوحید و العدل‏، تحقیق جورج قنواتى‏، قاهره: الدار المصریة، 1965م.
  40. قاضی عیاض، اب‍وال‍ف‍ض‍ل‌ ع‍ی‍اض‌ ب‍ن‌ م‍وس‍ی‌، اکمال المعلم بفوائد مسلم المعروف بشرح القاضی عیاض، قاهره: دارالوفاء، 1419ق.
  41. قرشى، سید على اکبر، تفسیر احسن الحدیث‏، تهران: بنیاد بعثت‏، 1377ش‏.
  42. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع الاحکام القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیۀ، 1408ق.
  43. قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل إلى رسول الله صلى الله علیه وسلم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
  44. مشکور، محمدجواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۳۷۵ش.
  45. مفید، ابوعبدالله محمد بن نعمان، تصحیح اعتقادات الإمامیة، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، 1413ق.
  46. مقریزی، احمد بن علی، تجرید التوحید المفید، دار عالم الفوائد، 1417ق.
  47. ملاعلی قاری، علی بن سلطان ‌محمد، مرقاۀ المفاتیح شرح مشکاۀ المصابیح، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1422ق.
نووی، محیی الدین یحیی بن شرف، شرح صحیح مسلم، دارالقلم، بی‌‌تا

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 205
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 166


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب