اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات121
تعداد شماره‌ها1,272
تعداد مقالات9,554
تعداد مشاهده مقاله2,770,846
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,536,564
فاکر میبدی, محمد. (1400). کنکاشی در حدیث ضحضاح از نگاه فریقین. مطالعات فلسفی کلامی, 8(14), 374-401. doi: 10.22034/pht.2021.5989
محمد فاکر میبدی. "کنکاشی در حدیث ضحضاح از نگاه فریقین". مطالعات فلسفی کلامی, 8, 14, 1400, 374-401. doi: 10.22034/pht.2021.5989
فاکر میبدی, محمد. (1400). 'کنکاشی در حدیث ضحضاح از نگاه فریقین', مطالعات فلسفی کلامی, 8(14), pp. 374-401. doi: 10.22034/pht.2021.5989
فاکر میبدی, محمد. کنکاشی در حدیث ضحضاح از نگاه فریقین. مطالعات فلسفی کلامی, 1400; 8(14): 374-401. doi: 10.22034/pht.2021.5989

کنکاشی در حدیث ضحضاح از نگاه فریقین

پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی (علمی پژوهشی)
دوره 8، شماره 14، شهریور 1400، صفحه 374-401    اصل مقاله (1.41 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/pht.2021.5989
نویسنده
محمد فاکر میبدی*
استاد و عضو هیأت علمی جامعه المصطفی العالمیه،قم، ایران
چکیده
مسألۀ ایمان حضرت ابوطالب عموی بزرگوار پیامبرJ از دیرزمان مورد منازعۀ شیعه و اهل‌سنت بوده است. در یک‌سو علمای شیعه عقیده دارند که جناب ابوطالب با ایمان به شریعت محمدJ از دنیا رفته است. در آن سوی گمان اهل‌سنّت بر این است که وی ایمان نیاورده و با حال کفر درگذشته است. مستند اصلی زعم کفر ابوطالب که مبنای فکری مورخان، مفسران و متکلمان اهل‌تسنن قرار گرفته و به أدنی مناسبت در آثار تاریخی، تفسیری و کلامی خود دنبال کرده‌اند، حدیث معروف ضحضاح است که در مصادر اولیه حدیثی و ثانویه آنان به‌چشم می‌خورد. مدلول روایت این است که ابوطالب کافر از دنیا رفته، ولی به‌خاطر نصرت و حمایت وی از پیامبرJ و با شفاعت آن حضرت از دَرَک أسفل دوزخ، به سطح روئین جهنم یعنی ضحضاح منتقل شده است و در حقیقت با تبدیل مرحله شدید به خفیف مشمول کاهش عذاب گردیده است. موضع دانشمندان شیعه در برابر حدیث ضحضاح این است که این روایات به لحاظ سند ضعیف و از جهت فصاحت مخدوش و از نظر دلالت با یکدیگر متهافت است و ساحت ابوطالب مبرّای از رذیله کفر است. این نوشته تلاش دارد تا با روش نقلی حدیث‌پژوهشی پرده از واقعیت حدیت ضحضاح و حقیقت دلالت آن بردارد تا گوشه‌ای از حقیقت پنهان در ورای این‌گونه احادیث که دست‌ساخته حاکمان جور و جفا و دست‌مایه برخی از ناآگاهان است روشن گردد.
کلیدواژه‌ها
روایات؛ حدیث ضحضاح؛ تفسیر قرآن؛ إیمان ابوطالب؛ شیعه؛ اهل سنت
مراجع
  1. ترجمه قرآن، رضایی اصفهانی، محمد علی و همکاران، نخستین ترجمه گروهی قرآن کریم، قم: دار الذکر، 1384ش
  2. ابن‌أبی حاتم، عبد الرحمن بن محمد بن إدریس، الجرح و التعدیل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1271ق.
  3. ابن‌ابی‌الحدید، عبد الحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغة تصحیح ابراهیم محمد ابوالفضل، قم: مکتبة آیة‌الله المرعشی النجفی،1404ق.
  4. ابن‌اسحاق، محمد، سیرة ابن‌إسحاق/کتاب السیر والمغازی، تحقیق: سهیل زکار، بیروت: دارالفکر، 1398ق.
  5. ابن‌اشعث، محمد بن محمد، الجعفریات (الأشعثیات)، تهران: مکتبة النینوى الحدیثة، بی‌تا.
  6. ابن‌جزری، شمس الدین محمد بن محمد، مناقب الأسد الغالب مُمزق الکتائب و مُظهر العجائب لیث بن غالب أمیرالمؤمنین أبی‌الحسن علی بن أبی‌طالب، تحقیق: طارق طنطاوی، بی‌جا، مکتبة القرآن، 1994م.
  7. ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، الضعفاء والمتروکون، تحقیق: ‌‌‌عبدالله قاضی، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1406ق.
  8. ابن‌حبان دارمی، محمد، المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، تحقیق: محمود إبراهیم زاید، حلب: دارالوعی، 1396ق.
  9. ابن‌حجر عسقلانی، أبو الفضل أحمد بن علی، تعریف اهل التقدیس بمراتب الموصوفین بالتدلیس/طبقات المُدلّسین، تحقیق: عاصم بن عبدالله القریوتی، عمان: مکتبة المنار، 1403ق.
  10. ابن‌حجر عسقلانی، أبو الفضل أحمد بن علی، تحریر تقریب التهذیب، بیروت: مؤسسة الرسالة للطباعة والنشر والتوزیع، 1417ق.
  11. ابن‌حجر عسقلانی، أبو الفضل أحمد بن علی، لسان المیزان، تحقیق: عبد الفتاح أبو غدة، بی‌جا، دارالبشائر الإسلامیه، 2002ق.
  12. ابن‌حنبل، أبو ‌‌‌عبدالله أحمد بن محمد، العلل و معرفة الرجال، تحقیق: وصی الله بن محمد عباس، ریاض: دارالخانی، 1422ق.
  13. ابن‌حنبل، أحمد بن محمد، مسند الإمام أحمد، تحقیق: أحمد محمد شاکر، قاهره: دارالحدیث، 1416ق.
  14. ابن‌خلدون، عبد الرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب والبربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر، تحقیق: خلیل شحاده، بیروت: دارالفکر، 1408ق.
  15. ابن‌خلکان، شمس الدین أحمد بن محمد، وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان، تحقیق: إحسان عباس، بیروت: دار صادر، بی‌تا.
  16. ابن‌سعد، أبو ‌‌‌عبدالله محمد بن سعد، الطبقات الکبرى، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1410ق.
  17. ابن‌سیده، أبو الحسن علی بن إسماعیل، المحکم والمحیط الأعظم، تحقیق: عبد الحمید هنداوی، بیروت: دارالکتب العلمیة،1421ق.
  18. ابن‌عدی جرجانی، ابواحمد، الکامل فی ضعفاء الرجال، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت: الکتب العلمیة، 1418ق.
  19. ابن‌قُتَیبه، ‌‌‌عبدالله بن مسلم، عیون الأخبار، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1418ق.
  20. ابن‌قیسرانی/مقدسی شیبانی، محمد بن طاهر، ذخیرة الحفاظ من الکامل لابن‌عدی، تحقیق: عبد الرحمن فریوائی، ریاض: دارالسلف، 1416ق.
  21. ابن‌مظفر/بدرالدین رازی، أحمد بن محمد، مباحث التفسیر، تحقیق: حاتم بن عابد بن ‌‌‌عبدالله قرشی، عربستان: کنوز إشبیلیا، 1430ق.
  22. ابن‌معین، یحیی، معرفة الرجال، به روایه ابن‌محرز، تحقیق: جزءاول محمد کامل قصار، دمشق: مجمع اللغه العربیه، 1405ق.
  23. ابن‌ملقن، سراج الدین عمر بن علی بن أحمد، التوضیح لشرح الجامع الصحیح، تحقیق: دارالفلاح للبحث العلمی و تحقیق: التراث، دمشق: دارالنوادر، 1429ق.
  24. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، 1414ق.
  25. ابوزهره، محمد بن احمد، خاتم النبیین J، قاهره: دارالفکر العربی، 1425ق.
  26. احمدى میانجى، على، مکاتیب الأئمة علیهم السلام، تحقیق: مجتبی فرجى، قم: دارالحدیث، 1426ق.
  27. ألبانی، محمد ناصر الدین، إرواء الغلیل فی تخریج أحادیث منارالسبیل، إشراف زهیر الشاویش، بیروت: المکتب الإسلامی،1405ق.
  28. ألبانی، محمد ناصر الدین، سلسلة الأحادیث الصحیحة و شیء من فقهها و فوائده، ریاض: مکتبة المعارف للنشر و التوزیع، 1415ق.
  29. بخاری کلاباذی، أحمد بن محمد، الهدایة والإرشاد فی معرفة أهل الثقة والسداد، تحقیق: ‌‌‌عبدالله اللیثی، بیروت: دارالمعرفة، 1407ق.
  30. بخاری، محمد بن إسماعیل، الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول اللهJ و سننه و أیامه، تحقیق: محمد زهیر بن ناصر الناصر، دار طوق النجاة، 1422ق.
  31. بخاری، محمد بن إسماعیل، تاریخ کبیر، اشراف محمد عبد المعید خان، حیدرآباد: دائرة المعارف العثمانیة، بی‌تا.
  32. بغوى، حسین بن مسعود، معالم التنزیل‏، تحقیق: مهدى عبد الرزاق، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، 1420ق.
  33. بیهقی (خُسْرَوْجِردی خراسانی)، احمد بن حسین، الاعتقاد والهدایة إلى سبیل الرشاد على مذهب السلف وأصحاب الحدیث، تحقیق: أحمد عصام کاتب، بیروت: دارالآفاق الجدیده، 1401ق.
  34. جوهرى بصرى، احمد بن عبد العزیز، مقتضب الأثر فی النصّ على الأئمة الإثنی عشر، تحقیق: و تصحیح نزار منصوری، قم: انتشارات طباطبایى، بی‌تا.
  35. جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح/تاج اللغه و صحاح العربیه، تحقیق: عطار احمد عبد الغفور، بیروت: دارالعلم للملایین،1376ق.
  36. خطیب بغدادی، أبو بکر أحمد بن علی، تاریخ بغداد، تحقیق: بشار عواد معروف، دارالبشائر الإسلامیه، 1422ق.
  37. ذهبی، شمس الدین محمد بن أحمد، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت: دارالمعرفة للطباعة والنشر،1382ق.
  38. ذهبی، شمس الدین محمد بن أحمد، دیوان الضعفاء والمتروکین وخلق من المجهولین وثقات فیهم لین، تحقیق: حماد بن محمد الأنصاری، مکه: مکتبة النهضة الحدیثة، 1387ق.
  39. ذهبی، شمس الدین محمد بن أحمد، سیر أعلام النبلاء، قاهره: دارالحدیث، 1427ق.
  40. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم، 1412ق.
  41. راوندى کاشانى، فضل‌الله بن على، النوادر، مصحح محمد صادقى اردستانى، قم: دارالکتاب‏، بی‌تا.
  42. رضا، محمد رشید، تفسیر القرآن الحکیم/تفسیر المنار، بیروت: دارالمعرفة، 1414ق.
  43. زمخشری، محمود بن عمر/جار الله، الفائق فی غریب الحدیث و الأثر، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1417ق.
  44. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الرسل والملوک، (صلة تاریخ الطبری لعریب بن سعد القرطبی)، بیروت: دارالتراث، 1387ق.
  45. طوسى، محمد بن الحسن، الغیبة، تحقیق: عبادالله و على احمد ناصح، قم: دارالمعارف الإسلامیة، 1411ق.
  46. عصامی مکی، عبد الملک بن حسین، سمط النجوم العوالی فی أنباء الأوائل و التوالی، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1419ق.
  47. فاسی صوفی، أحمد بن محمد، البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید، تحقیق: أحمد عبدالله قرشی، قاهره: ناشر حسن عباس زکی، 1419ق.
  48. قسطلانی قتیبی، أحمد بن محمد، بن أبى إرشاد الساری لشرح صحیح البخاری، چاپ هفتم، مصر: المطبعة الکبرى الأمیریة، 1323ق.
  49. قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم/المسند الصحیح، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
  50. قمى، على بن ابراهیم، تفسیر قمی، محقق طیب موسوی جزایری، چاپ سوم، قم: دارالکتاب، 1363ق.
  51. کراجکى، محمد بن على، کنز الفوائد، تحقیق: نعمة ‌‌‌عبدالله‏، قم: دارالذخائر، 1410ق.
  52. کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، تحقیق: علی اکبر غفارى و محمد آخوندى، تهران: دارالکتب الإسلامیه، 1407ق.
  53. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، تحقیق: جمعى از محققان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، 1403ق.
  54. مرتضى زبیدى، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر، 1414ق.
  55. مقریزی، أحمد بن علی، مختصر الکامل فی الضعفاء، تحقیق: أیمن بن عارف دمشقی، قاهره: مکتبة السنة، 1415ق.
  56. موسوی خرسان، سید محمد مهدی، موسوعه عبدالله بن عباس حَبر الأمّة وتَرجُمان القرآن، نجف اشرف: مرکز الابحاث العقائدیه، بی‌تا.
  57. موسوی خویى، سید ابوالقاسم، فقه الشیعة/کتاب الطهارة، تقریر سید محمدمهدى موسوى خلخالى، چاپ سوم، قم: مؤسسه آفاق‌، 1418ق.
  58. موسوی خویى، سید ابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی، ایران: مؤسسۀ إحیاء آثار إمام خوئی، 1418ق.
  59. موسوى، فخار بن معد، إیمان أبی طالب (الحجة على الذاهب إلى کفر أبی طالب)، تحقیق: محمد بحرالعلوم، قم‏: دار سید الشهداء للنشر، 1410ق.
  60. نورى، حسین بن محمدتقى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏، تحقیق: مؤسسة آل‌البیتD، قم: مؤسسة آل‌البیتD، 1408ق.
وکیع بغدادی، محمد بن خَلَف، أخبار القضاة، تحقیق: و تعلیق و تخریج عبد العزیز مصطفى المراغی، مصر: المکتبة التجاریة الکبرى،1366ق

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 284
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 202


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب