محمودپور, محمد. (1400). ترجمه و نقد و بررسی مدخل حمزه بن عبدالمطلب در ویرایشهای سهگانه دایره المعارف اسلام چاپ لیدن (EI). مطالعات فلسفی کلامی, 9(19), 101-130. doi: 10.22034/mte.2021.6411
محمد محمودپور. "ترجمه و نقد و بررسی مدخل حمزه بن عبدالمطلب در ویرایشهای سهگانه دایره المعارف اسلام چاپ لیدن (EI)". مطالعات فلسفی کلامی, 9, 19, 1400, 101-130. doi: 10.22034/mte.2021.6411
محمودپور, محمد. (1400). 'ترجمه و نقد و بررسی مدخل حمزه بن عبدالمطلب در ویرایشهای سهگانه دایره المعارف اسلام چاپ لیدن (EI)', مطالعات فلسفی کلامی, 9(19), pp. 101-130. doi: 10.22034/mte.2021.6411
محمودپور, محمد. ترجمه و نقد و بررسی مدخل حمزه بن عبدالمطلب در ویرایشهای سهگانه دایره المعارف اسلام چاپ لیدن (EI). مطالعات فلسفی کلامی, 1400; 9(19): 101-130. doi: 10.22034/mte.2021.6411
ترجمه و نقد و بررسی مدخل حمزه بن عبدالمطلب در ویرایشهای سهگانه دایره المعارف اسلام چاپ لیدن (EI)
استادیار بنیاد دایره المعارف اسلامی تهران، تهران، ایران
چکیده
حمزه بن عبدالمطلب از محوریترین شخصیتهای تاریخ اسلام است که در بسیاری از وقایع عصر پیامبر (ص) به ویژه در دوره بعثت حضور چشمگیر و تأثیرگذاری داشته است. به نظر میرسد شناخت جایگاه و نقش ایشان در تحولات دوره بعثت، میتواند معیاری برای فهم جایگاه خاندان پیامبر(ص) در به ثمر نشستن رسالت باشد. مسئله اصلی پژوهش این است که نویسندگان دایره المعارف اسلام چاپ لیدن که مشهورترین و کاملترین دایره المعارف موجود در دنیاست، چه تصویری از حضرت حمزه نشان داده است؟ در این مقاله با بررسی محتوای ویرایشهای سه گانه حمزه که به قلم هنری لامنس، مریدیت اُوِنز و نجم حیدر نوسته شده، نشان داده شد که هیچ کدام از این سه مقاله چنان که باید دایره المعارفی نیستند و متناسب با روشهای مرسوم علمی نوشته نشدهاند. چه این مقالات بدون ارجاع دقیق به منابع تاریخی و با نگاهی مغرضانه و پیشداورانه نوشته شده اند. مؤلفان سهگانه مقاله حمزه بن عبدالمطلب در ویرایشهای سهگانه دایره المعارف اسلام نه تنها از منابع مناسب و پژوهشهای مسلمانان به ویژه شیعیان استفاده نکرده، بلکه حتی آثار و پژوهشهای غربیها درباره حضرت حمزه را نیز به درستی منعکس نکرده اند.
ابن اسحاق، کتاب السیر و المغازی، چاپ سهیل زکار، بیجا، دارالفکر، ۱۳۹۸/۱۹۷۸، چاپ افست قم ۱۳۶۸ش.
ابن سعد، الطبقات الکبری، چاپ احسان عباس، بیروت، للطباعه و النشر، 1405هـ/1985م.
ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
ابن هشام، السیرة النبویة، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری، و عبدالحفیظ شلبی، بیروت، دار ابن کثیر، بیتا.
امیدسالار، محمود، «حمزه نامه»، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، 1389ش.
بدوی، عبدالرحمان، فرهنگ کامل خاورشناسان، ترجمه شکرالله خاکرند، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1375ش.
بلاذری، احمد، انساب الاشراف، به کوشش سهیل ذکار و ریاض زرکلی، بیروت 1417ق/1996م.
تصویر امامان شیعه در دائره المعارف اسلام (نقد و ترجمه)، زیر نظر محمود تقی زاده داوری، قم، انتشارات شیعه شناسی، 1385ش.
حائری، مهدی، «حمزه بن عبدالمطلب»، دایره المعارف تشیع، زیر نظر احمد صدر حاج سید جوادی و همکاران، نشر شهید سعید محبی، تهران، 1377ش.
زرگری نژاد، غلامحسین، تاریخ صدر اسلام (عصر نبوت)، تهران، سمت، ۱۳۹۰ش.
صفا، ذبیح الله، نثر فارسی از آغاز تا عهد نظام الملک طوسی، تهران، 1347ش.
صفری، مهدی، «دایره المعارف اسلام»، دانشنامه و دانشنامه نگاری؛ تاریخچه، روشها، نمونهها، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، کتاب مرجع، تهران: 1399ش.
زندی، عاطفه، «حمزه»، دائره المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ناشر مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، 1392ش.
طبرى، محمدبن جریر، تاریخ‌الطبرى، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت ]1382ـ1387/1962ـ 1967[.
فیض بخش، محسن، «نجم حیدر: درآمدی بر اسلام شیعی»، فصلنامه نقد کتاب ایران و اسلام، سال اول، شماره 3و 4، پاییز و زمستان 1393.
عدالت نژاد، سعید، «نجم حیدر: خاستگاههای شیعه: هویت، مناسک و مکانهای مقدس در کوفه قرن دوم/هشتم»، فصلنامه نقد کتاب ایران و اسلام، سال اول، شماره 1 و2، بهار و تابستان 1393.
مجتهدی، مهدی، «حمزه بن عبدالمطلب»، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، 1389ش.
واقدی، محمدبن عمر، کتاب المغازی، چاپ مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶.
Lammens, L. (1987), "Hamza", First Encyclopaedia of Islam, edited by M. Th. Houtsma, et el, Leiden: Brill.
Meredith-Owens, G. m. (1986), "Hamza B. Abd al-Muttalib", The Encyclopaedia of Islam, edited by H. A. R. Gibb, et el, new ed. Leiden: Brill.
Haider, Najam I.(2017), "Hamza B. Abd al-Muttalib", The Encyclopaedia of Islam, Three Edited by Kate Fleet, et el, )https://referenceworks.brillonline.com/ entries/encyclopaedia-of-islam-3/*-COM_22171(.
