اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات121
تعداد شماره‌ها1,272
تعداد مقالات9,554
تعداد مشاهده مقاله2,771,181
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,536,669
دانیالی, محمد جواد. (1401). علت‌شناسی تطور زمانی ادلۀ فقیهان امامی درباره شهادت ثالثه. مطالعات فلسفی کلامی, 16(45), 103-131. doi: 10.22034/fvh.2021.10656.1354
محمد جواد دانیالی. "علت‌شناسی تطور زمانی ادلۀ فقیهان امامی درباره شهادت ثالثه". مطالعات فلسفی کلامی, 16, 45, 1401, 103-131. doi: 10.22034/fvh.2021.10656.1354
دانیالی, محمد جواد. (1401). 'علت‌شناسی تطور زمانی ادلۀ فقیهان امامی درباره شهادت ثالثه', مطالعات فلسفی کلامی, 16(45), pp. 103-131. doi: 10.22034/fvh.2021.10656.1354
دانیالی, محمد جواد. علت‌شناسی تطور زمانی ادلۀ فقیهان امامی درباره شهادت ثالثه. مطالعات فلسفی کلامی, 1401; 16(45): 103-131. doi: 10.22034/fvh.2021.10656.1354

علت‌شناسی تطور زمانی ادلۀ فقیهان امامی درباره شهادت ثالثه

مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق
دوره 16، شماره 45، شهریور 1401، صفحه 103-131    اصل مقاله (1.01 M)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/fvh.2021.10656.1354
نویسنده
محمد جواد دانیالی*
گروه معارف اسلامی دانشگاه سمنان
چکیده
افزودن شهادت ثالثه(اشهد انّ علیاً ولی‌الله) به اذان و اقامه از قرون ابتدایی در میان فقیهان امامیه مطرح بوده است، اما سؤال مهم اینکه چگونه شهادت ثالثه با وجود انضباط شدید در روش فقهی متأثر از جامعه دچار تحول از منع تا الزام شده است؟ پاسخ به این سؤال حاوی نکات روش­شناختی در فقه و نیز نشان­دهندۀ چگونگی اثرگذاری جامعه بر استنباط است. در این مقاله دیدگاه‌های فقیهان امامیه به روش توصیفی و با مراجعه به منابع فقهی از دورۀ اصحاب ائمهD تا دوران معاصر دربارۀ شهادت ثالثه در اذان و اقامه جمع­آوری شده است. در حین بررسی دیدگاه­های فقهی در چهار دوره زمانی راویان شیعه، شیخ صدوق تا قرن دهم، قرن یازدهم و دوازدهم و قرن سیزدهم تا عصر حاضر، ادله و روش­های فقهی ایشان مورد توجه و تحلیل قرار گرفته است. علاوه بر مستندات فتاوا، شرایط اجتماعی هر دوره نیز بررسی و اثر آن بر فتوا نشان داده شده است. در نتیجه این پژوهش، روشن می­شود که فقه چکونه در طول زمان تکامل یافته و چطور از واقعیت­های اجتماعی تأثیر می­پذیرد؛ نیز اگر تأثیرپذیری فقه از جامعه به صورت دقت بیشتر در اجتهاد و کشف دلایل دقیق­تر برای پاسخ به موضوعات مورد نیاز جامعه باشد، این تحول‌ها با انضباط روشی در استنباط تعارض ندارد. اتقان روش فقهی، محصول نهایی این تطور را ترجیح گفتن شهادت ثالثه با این قید تکمیلی ­کرده است که نباید در نگاه عرف جزو فصول اذان محسوب شود. این قید تکمیلی برآمده از قواعد کلی فقه و بدون تأثیرپذیری از جامعه است.
کلیدواژه‌ها
شهادت ثالثه؛ اذان شیعه؛ فصول اذان؛ تحول در فتاوا؛ تاثیر جامعه بر فتوا؛ روش استنباط
مراجع
  • ابن ادریس حلی، محمد بن منصور بن احمد(14710)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. *
  • ابن براج، قاضی عبد العزیز(1406)، المهذب، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.*
  • ابن زهره، حمزة بن علی حسینی حلبی(1417)، غنیة النزوع الی علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسه امام صادقG. *
  • اردبیلی، احمد بن محمد(1403)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.*
  • اشتهاردی، علی پناه(1417)، مدارک العروة، تهران: دار الأسوة للطباعة و النشر.*
  • آغاضیاء، علی کزازی عراقی(1414)، شرح تبصرة المتعلمین، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم. *
  • بحرانی، محمد سند(بی‌تا)، الشهادة الثالثة، مقرر علی شکری بغدادی، [بی‌جا]: [بی­نا].*
  • بلخی، عبدالله بن عمر(1350)، فضائل بلخ، ترجمه عبدالله بن محمد بلخی، تحقیق: عبدالحی حبیبی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  • بهبهانی، محمد باقر بن محمد اکمل(1426)، حاشیة الوافی، قم: مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی.*
  • ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1424)، مصابیح الظلام، قم: مؤسسة العلامه المجدد الوحید البهبهانی.*
  • بهجت، محمد تقی(1428)، رساله توضیح المسائل، قم: انتشارات شفق(1428) *
  • ــــــــــــــــــ(1386)، استفتائات، قم: دفتر حضرت آیت الله بهجت.*
  • جعفریان، رسول(1379)، صفویه در عرصۀ دین، فرهنگ و سیاست، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه، زمستان.
  • حرعاملی، محمد بن حسن(1409)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعة، قم : گروه پژوهش مؤسسة آل البیتD.*
  • حکیم، سید محسن(1416)، مستمسک العروة الوثقی، قم: موسسه دار التفسیر.*
  • خمینی، سید روح الله الموسوی(1424)، رساله توضیح المسائل محشی، چ8، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.*
  • دانیالی، محمد جواد و حسن دوست‌محمدی(1397)، بررسی فقهی شهادت ثالثه با تمرکز بر جنبۀ شعاری آن، فصلنامه فقه، س25، ش4.
  • زنجانی، سید احمد حسینی(1367)، رسالۀ خیر الامور، چاپ شده در جلد ششم میراث اسلامی ایران به کوشش رسول جعفریان، قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله مرعشی نجفی.*
  • زنجانی، سید موسی شبیری(1428)، المسائل الشرعیة، قم: مؤسسة النشر الفقاهة.*
  • سبحانی، محمدتقی و سید اکبر موسوی تنیانی(1393)، جریان شناسی فکری امامیه در خراسان و ماوراء النهر(از آستانه غیبت صغری تا عصر شیخ صدوق)، نشریه تحقیقات کلامی، ش4.*
  • شریف مرتضی، علی بن حسین موسوی(1415)، الإنتصار فی انفرادات الإمامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.*
  • ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1387)، جمل العلم و العمل، نجف اشرف: [بی‌نا].*
  • ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1387)، مسائل المیافارقیات، قم: نشر الکترونیک موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان.
  • شهرستانی، سید علی(2010م)، جایگاه «اشهد ان علیاً ولی الله» در اذان، با ترجمه سید هادی حسینی، [بی‌جا]: انتشارات دلیل ما.
  • ــــــــــــــــــــ(1430)، أشهد أن علیاً ولی الله فی الأذان بین الشرعیة والابتداع، [بی‌جا]: منشورات الاجتهاد.
  • شهید اول، محمد بن مکی عاملی(1412)، البیان، قم: محقق.*
  • ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1417)، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.*
  • شهید ثانی، زین‌الدین بن علی عاملی(1410)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: کتابفروشی داوری.*
  • ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1402)، روض الجنان فی شرح ارشاد الأذهان، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم.*
  • صاحب حدائق، یوسف بن احمد بن ابراهیم بحرانی(1405)، الحدائق الناظرة فی احکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزه علمیه قم.*
  • صادقی تهرانی، محمد(1378)، رسالۀ توضیح المسائل نوین، تهران: انتشارات امید فردا.
  • صدوق، ابن بابویه محمد بن علی(1413)، من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم.*
  • طباطبایی، سید علی بن محمد(1417)، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلایل، قم: موسسه آل البیتD.*
  • طباطبایی، سید محمد کاظم(1419)، العروة الوثقی فیما تعم به البلوی، تدوین توسط(محقق) احمد محسنی سبزواری، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم.*
  • طوسی، محمد بن حسن(1387)، المبسوط فی فقه الامامیة، تهران: المکتبة المرتضویة.*
  • ــــــــــــــــــــــــــــ(1400)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دار الکتاب العربی.*
  • علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی(1414)، تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسة آل البیتD.*
  • ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1412)، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة.*
  • ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1419)، نهایة الاحکام فی معرفة الاحکام، قم: موسسه آل البیتD.*
  • علوی گرگانی، سید محمد علی(بی‌تا)، المناظر الناظرة فی احکام العترة الطاهرة.*
  • فاضل لنکرانی، محمد(بی‌تا)، جامع المسائل، قم: انتشارات امیرقلم.*
  • فضل الله، سید محمد حسین(2009م)، فقه الشریعة، چ9، دار الملاک.
  • قزوینی، عبدالجلیل بن ابوالحسین(1358)، نقض، تدوین توسط جلال الدین محدث، تهران: انجمن آثار ملی. *
  • کاشف الغطاء، جعفر بن خضر نجفی(1422)، کشف الغطاء عن مبهمات شریعة الغراء، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.*
  • مجلسی اول، محمد تقی(1406)، روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، چ2، قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور.*
  • ـــــــــــــــــــــــــــ(1414)، لوامع صاحبقرانی مشهور به شرح فقیه، قم: مؤسسه اسماعیلیان.*
  • مجلسی دوم، محمد باقر(1403)، بحار الانوار، چ2، بیروت: دار احیاء التراث العربی.*
  • محقق حلی، جعفر بن حسن(1412)، نکت النهایة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.*
  • محقق سبزواری، محمد باقر بن محمد مؤمن(1247)، ذخیرة المعاد فی شرح الارشاد، قم: مؤسسة آل البیتD.*
  • محمدی ری­شهری، محمد(1387)، حکم النبی الاعظم`، قم: سازمان چاپ و نشر موسسۀ فرهنگی دارالحدیث.*
  • مرعشی، سید شهاب‌الدین(1406)، منهاج المومنین، قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.*
  • مظاهری، حسین(1388)، متن درس خارج فقه الطهارة، محصول سایت مدرسه فقاهت.
  • مفید، محمد بن محمد بن نعمان بغدادی(1413)، المقنعة، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید8.*
  • مکارم شیرازی، ناصر(1429)، رساله توضیح المسائل، قم: انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالبG.*
  • میلانی، سید علی(1421)، الشهادة بالولایة فی الأذان، قم: مرکز الأبحاث العقایدیة.
  • نجفی، محمد حسن(1404)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج16، بیروت: دار احیاء التراث العربی.*
  • نراقی، مولی احمد بن محمد مهدی(1422)، رسائل و مسائل، قم: کنگرۀ نراقیین ملا احمد و ملا محمدمهدی.*
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1415)، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، قم: مؤسسۀ آل البیت.*

 

*  منابعی که با علامت * مشخص شده­ اند در نرم افزارهای مرکز تحقیقات رایانه­ای علوم اسلامی نور یا سایت­های زیر مجموعه این مرکز دیده شده است.

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 204
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 205


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب