فهرست نشریات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات118
تعداد شماره‌ها1,255
تعداد مقالات9,395
تعداد مشاهده مقاله2,660,003
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,486,738
دلبری, سید علی, خرسندی, مجید, محقق گرفمی, البرز. (1401). امکان‌سنجی وقف مراتع و جنگل‌ها با رویکرد تطبیقی در فقه امامیه. مطالعات فلسفی کلامی, 16(46), 101-133. doi: 10.22034/fvh.2021.11632.1434
سید علی دلبری; مجید خرسندی; البرز محقق گرفمی. "امکان‌سنجی وقف مراتع و جنگل‌ها با رویکرد تطبیقی در فقه امامیه". مطالعات فلسفی کلامی, 16, 46, 1401, 101-133. doi: 10.22034/fvh.2021.11632.1434
دلبری, سید علی, خرسندی, مجید, محقق گرفمی, البرز. (1401). 'امکان‌سنجی وقف مراتع و جنگل‌ها با رویکرد تطبیقی در فقه امامیه', مطالعات فلسفی کلامی, 16(46), pp. 101-133. doi: 10.22034/fvh.2021.11632.1434
دلبری, سید علی, خرسندی, مجید, محقق گرفمی, البرز. امکان‌سنجی وقف مراتع و جنگل‌ها با رویکرد تطبیقی در فقه امامیه. مطالعات فلسفی کلامی, 1401; 16(46): 101-133. doi: 10.22034/fvh.2021.11632.1434

امکان‌سنجی وقف مراتع و جنگل‌ها با رویکرد تطبیقی در فقه امامیه

مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق
دوره 16، شماره 46، اسفند 1401، صفحه 101-133    اصل مقاله (1.07 M)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/fvh.2021.11632.1434
نویسندگان
سید علی دلبری* 1؛ مجید خرسندی2؛ البرز محقق گرفمی3
1دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی و مدرس درس خارج حوزه
2طلبه سطح چهار و مدرس سطح یک حوزه علمیه خراسان
3کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث. طلبه سطح چهار
چکیده
بشر امروزین، جایگاهی سترگ برای منابع طبیعی و محیط زیست خویش در نظر دارد. در فقه اسلامی نیز احکام ویژه‌ای برای منابع طبیعی مانند مراتع و جنگل‌ها وضع شده است. یکی از مسائل مهم فقهی درباره جنگل‌ها و مراتع، بررسی امکان وقف این ثروت‌های خدادادی است. با این همه، دانشوران اسلامی، باب مستقلی درباره وقف این منابع نگشوده‌اند. این جستار با بهره از منابع کتابخانه‌ای و به روش توصیفی، تحلیلی و مقارنه‌ای در پی پاسخ به پرسش امکان وقف مراتع و جنگل‌ها توسط اشخاص حقیقی، حقوقی و حاکم اسلامی در فقه امامی و حنفی ـ‌‌در قامت پرطرفدارترین مذهب عامه‌ـ پرداخته است. دسته‌بندی منطقی و مقایسه ادله هر یک از گونه‌های پیش گفته، زمینه فتوا به صحت وقف مراتع و جنگل‌ها به وسیله اشخاص مزبور به صورت مطلق یا مشروط را فراهم کرده و راه را برای اجرای این نوع وقف در جامعه هموار می‌سازد. بنا بر یافته‌های این پژوهش، طبق هر دو مذهب، وقف مراتع و جنگل‌ها برای اشخاص حقیقی در صورت تملک جایز است. وقف این منابع توسط حاکم اسلامی و اشخاص حقوقی ـ‌البته با اذن حاکم‌ـ در فقه امامی جایز بوده، ولی در فقه حنفی این وقف توسط افراد مذکور با توجه به عدم مالکیت اولیه، بدون حصول مالکیّت جایز نخواهد بود.
کلیدواژه‌ها
وقف؛ مالکیت؛ مراتع؛ جنگل‌ها؛ فقه امامی؛ فقه حنفی؛ اشخاص حقیقی؛ حاکم اسلامی
مراجع
قرآن کریم

  • آپرویز، محمدهادی(1394)، وقف اموال عمومی از دیدگاه فقه و حقوق، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور واحد تهران جنوب.
  • ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر(1406ق)، المهذّب، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  • ابن حمزه، محمد بن علی بن حمزه طوسی(1408)، الوسیلة، محقق: محمد الحسون، قم: انتشارات دفتر آیت الله العظمى مرعشی نجفی.
  • ابن‌زهره، حمزة بن علی(بی‌تا)، غنیة النزوع، محقق: ابراهیم بهادری، بی‌جا: مؤسسة الامام الصادقG.
  • ابن‌عابدین، محمد أمین بن عمر(1412)، رد المحتار على الدر المختار، چ2، بیروت: دارالفکر.
  • ابن‌فارس، أحمد بن فارس(1399ق)، معجم مقائیس اللغة، بی‌جا: دارالفکر.
  • ابن‌منظور، محمد بن مکرم(1414)، لسان العرب، بیروت: دارصادر.
  • ابن همام، محمد بن عبد الواحد(بی‌تا)، فتح القدیر، بی‌جا: دارالفکر.
  • أبویوسف، یعقوب بن إبراهیم(بی‌تا)، الخراج، محقق: طه عبدالرءوف سعد و سعد حسن محمد، بی‌جا: المکتبة الأزهریة للتراث.
  • احمد، حسام‌الدین عبدالرحمن(2015م)، الوجیز فی قواعد الکلیه لاحکام العدلیه، چ1، ریاض: مکتبه القانون و الاقتصاد.
  • احمدی میانجی، علی(1424)، مالکیت خصوصى در اسلام، تهران: نشر دادگستر‌.
  • ـــــــــــــــــــــــ(1998م)، مکاتیب الرسول، قم: دارالحدیث.
  • اسدی، حسن(1390)، «دعاوی راجع به جنگل‌ها و مراتع و رسیدگی به آن»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مرکز پیام نور تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
  • بروجردی، حسین(1386)، جامع أحادیث الشیعة، تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
  • جمعی از نویسندگان(1427-1404)، موسوعة الفقهیة الکویتیة، ج1-23، چ2، کویت: دارالسلاسل(ج38-24)؛ مصر: دارالصفوة(ج 45-39)؛ کویت: وزارة الأوقاف و الشئون الإسلامیة.
  • جوادی آملی، عبدالله(1368)، ولایت فقیه: رهبری در اسلام، چ2، قم: مرکز نشر فرهنگى رجاء.
  • حرعاملی، محمد بن حسن(1409)، وسائل الشیعة، محقق: مؤسسة آل البیتD لإحیاء التراث، قم: مؤسسة آل البیتD لإحیاء التراث.
  • حسینی، ابراهیم و احسان سامانی(1391)، «وقف از سوی اشخاص حقوقی» مجله: معرفت حقوقی، ش3، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی9.
  • حسینی(مراقی)، عبدالفتاح(1417)، العناوین الفقهیة، چ2، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
  • حصکفی، محمد بن علی(1423)، الدر المختار شرح تنویر الأبصار و جامع البحار، محقق: عبدالمنعم خلیل إبراهیم، بی‌جا: دارالکتب العلمیة.
  • حکیم، محسن(1390ق)، مستمسک العروة الوثقى، چ3، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • حلی(ابن ادریس)، محمد بن احمد بن ادریس(1410)، السرائر، چ2، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
  • حلی(علامه)، حسن بن یوسف مطهر(1413)، قواعدالاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  • حلى(محقق)، جعفر بن حسن‌(1408)، شرائع الإسلام، محقق: عبدالحسین محمد على بقال‌، چ2، تهران: چاپ اسماعیلیان.
  • خمینی، سید روح الله(1392)، تحریرالوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • ـــــــــــــــــــــــ(1421)، کتاب البیع، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
  • دهخدا، علی اکبر(1377)، لغت‌نامه دهخدا، چ2، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه.
  • راغب اصفهانى، حسین بن محمد(1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، چ1، دمشق/ بیروت: دارالقلم/ الدارالشامیة.
  • زبیدی، مرتضی(بی‌تا)، تاج العروس من جواهر القاموس، قم: دارالفکر.
  • زحیلی، وهبة(1409)، الفقه الإسلامی و أدلته، دمشق: دارالفکر.
  • سرخسی، محمد بن أحمد(1414)، المبسوط، بیروت: دارالمعرفة.
  • سیفى‌مازندرانى، على‎اکبر(1388)، دلیل تحریر الوسیلة، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى9.
  • شوکت فدایی، محسن و عباسعلی سندگل(1378)، مقدمه‌ای بر دام و مرتع، تهران: دفتر طرح و برنامه‌ریزی و هماهنگی امور پژوهشی.
  • شیخی‌زاده، عبدالرحمن(بی‌تا)، مجمع الأنهر فی شرح ملتقى الأبحر، بی‌جا: دارإحیاء التراث العربی.
  • صدر، سید محمدباقر(بی‌تا)، اقتصاد ما، ترجمه عبدالعلی اسپهبدی و سید محمدکاظم موسوی، تهران: انتشارات اسلامی.
  • صدوق(شیخ صدوق)، محمد بن علی(1413)، من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  • طباطبایی، محمد حسین(1390)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: اعلمی.
  • طباطبایی، علی(1414ق)، ریاض المسائل، قم: مؤسسه انتشارات اسلامی.
  • طبرسی، فضل بن حسن(1390)، مجمع البیان، چ4، تهران: کتابفروشی اسلامی.
  • طوسی، محمد بن حسن‌(1387ق)، المبسوط، چ3، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
  • ــــــــــــــــــــــــــ(1400)، النهایة، چ2، بیروت: دارالکتاب العربی.
  • ــــــــــــــــــــــــــ(بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  • عاملی(شهید اول)، محمد بن مکی(بی‌تا)، اللمعة الدمشقیة، قم: دارالفکر.
  • عاملی، محمدجواد(بی‌تا)، مفتاح الکرامة، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
  • عبادی، صادق(1389)، احکام نوین وقف: مجموعه استفتائات جدید وقفی از مراجع تقلید، تهران: آوای امید.
  • عمروسی، انور(بی‌تا)، الموسوعه الوافیه فی شرح القانون المدنی، چ5، قاهره: دارالعداله.
  • عمید، حسن(1390)، فرهنگ فارسی عمید، چ38، تهران: بی‌جا: امیرکبیر.
  • فیومى، احمد بن محمد مقرى(1414)، المصباح المنیر، قم: دارالهجرة.
  • قلعه‌جی، محمد رواس(بی‌تا)، الموسوعة الفقهیة المیسرة، بیروت: دارالنفائس.
  • کلینی، محمد بن یعقوب(1407)، الکافی، محقق: على‌اکبر غفارى،‌ چ4، تهران: دارالکتب الإسلامیة‌.
  • کاسانی، أبوبکر بن مسعود بن أحمد(1406)، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، چ2، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  • مجلسی، محمدباقر(1410)، بحارانوار، بیروت: مؤسسة الطبع و النشر‌.
  • مصباح یزدی، محمد تقی(1391)، مردم سالاری دینی و نظریه ولایت فقیه، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی9.
  • مظفر، محمدرضا(1370)، اصول فقه، چ4، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  • معاونت فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه(1390)، استفتائات باب وقف، از محضر رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه‌ای(مدظله العالی)، تهران: اسوه.
  • معین، محمد(1391)، فرهنگ فارسی معین، تهران: موسسه‌ انتشارات‌ امیر کبیر.
  • مغنیه، محمد جواد(1421ق)، الفقه على المذاهب الخمسة، چ10، بیروت: دارالتیار الجدید/ دارالجواد‌.
  • مفید(شیخ مفید)، محمد بن محمد بن نعمان(1413‌)، المقنعة، قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید.
  • مکارم شیرازی، ناصر(1416)، انوار الاصول، قم: نسل جوان.
  • ــــــــــــــــــــــ(1374)، تفسیر نمونه، چ32، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • منتظری، حسینعلی(1409) مبانى فقهى حکومت اسلامى، قم: مؤسسه کیهان‌.
  • مؤمن قمى، محمد(1429)، الولایۀ الإلهیۀ الإسلامیۀ أو الحکومۀ الإسلامیۀ، قم: انتشارات اسلامى.
  • نجفی، محمدحسن(1362)، جواهر الکلام، چ7، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
  • نراقی، احمد بن محمد مهدی(1417) عوائد الایام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى.
  • نوری، حسین(1408)، مستدرک الوسائل، تحقیق: گروه پژوهش مؤسسه آل‌البیتD، بیروت: مؤسسه آل‌البیتD.
  • یزدی، محمد کاظم(1423)، العروة الوثقی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  • پایگاه اطلاع رسانی وزارت جهاد کشاورزی، تاریخ، 13/9/1399، https://maj.ir/index.aspx?page_=dorsaetoolseinstruction&lang=1&sub=0&PageID=31103&PageIDF=0&tempname=Main
  • پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، 21/2/1400، https://farsi.khamenei.ir/treatise-content?id=176&pid=176&tid=-1
  • پایگاه اطلاع رسانی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، 1399/12/24، https://gilan.frw.ir/00/Fa/StaticPages/Page.aspx?tid=2238
  • مدرسه فقاهت، درس خارج فقه آیت الله نوری همدانی، 1400/2/21، https://www.eshia.ir/feqh/archive/text/noori/feqh/95/951118/)
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 314
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 289


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب