اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات121
تعداد شماره‌ها1,317
تعداد مقالات9,878
تعداد مشاهده مقاله2,898,567
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,614,957
دلبری, سید علی, محقق گرفمی, البرز. (1401). نقد دلایل ناکارآمدی قاعدۀ عرضه حدیث بر قرآن. مطالعات فلسفی کلامی, 9(16), 225-248. doi: 10.22034/pht.2022.11577.1241
سید علی دلبری; البرز محقق گرفمی. "نقد دلایل ناکارآمدی قاعدۀ عرضه حدیث بر قرآن". مطالعات فلسفی کلامی, 9, 16, 1401, 225-248. doi: 10.22034/pht.2022.11577.1241
دلبری, سید علی, محقق گرفمی, البرز. (1401). 'نقد دلایل ناکارآمدی قاعدۀ عرضه حدیث بر قرآن', مطالعات فلسفی کلامی, 9(16), pp. 225-248. doi: 10.22034/pht.2022.11577.1241
دلبری, سید علی, محقق گرفمی, البرز. نقد دلایل ناکارآمدی قاعدۀ عرضه حدیث بر قرآن. مطالعات فلسفی کلامی, 1401; 9(16): 225-248. doi: 10.22034/pht.2022.11577.1241

نقد دلایل ناکارآمدی قاعدۀ عرضه حدیث بر قرآن

پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی
دوره 9، شماره 16، شهریور 1401، صفحه 225-248    اصل مقاله (600.65 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/pht.2022.11577.1241
نویسندگان
سید علی دلبری1؛ البرز محقق گرفمی* 2
1دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی و مدرس درس خارج حوزه
2کارشناسی ارشد علوم قرآن وحدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران
چکیده
یکی از روش‌های اعتبار‌یابی متن احادیث، عرضه آنها به قرآن مجید است.‌ این روند که به «قاعدۀ عرضه حدیث به قرآن» نام برده شده بر دلیل‌های گوناگون عقلی و نقلی استوار است. معروفترین این دلایل دسته‌ای از روایاتی ‌به‌عنوان «اخبار عرض» می‌باشند. با‌ این وجود، اشکالاتی به درستی این قاعده از سوی جریان ظاهر‌گرایی عامه و برخی از ظاهر‌گرایان خاصه، وارد شده است. پژوهش حاضر با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و بهره از روش توصیفی ـ تحلیلی در پی بازخوانی ‌این دلایل، میزان دلالت آنها بر مقصود و پاسخ‌گویی به آنهاست. در این جستار، اشکالات مخالفان قاعده در چهار ردۀ: رویکردهای معرفت شناختی، اشکالات سندی، اشکالات مبتنی بر ادله نقلی و لازمه‌های نادرست اجرای قاعدۀ عرضه تقسیم شده‌اند. در یک ارزیابی کلی، ریشۀ دلایل معرفتی و محتوایی پیش‌گفته به آسیب‌هایی چون فهم یک سویه از پاره‌ای اخبار، عدم درک استوار از مفهوم مخالفت در محتوای اخبار عرض و نیز یکسان‌انگاری مفهوم سنّت با حدیث باز می‌گردد. پاسخ‌های فراهم آمده به اشکالات پیش‌گفته نیز بر درک ‌این آسیب‌ها استوار است. اشکالات سندی نیز به سبب تمرکز بر شمار محدودی از خانواده اخبار عرض رخ نموده‌اند که با مراجعه به سایر احادیث و حصول تواتر معنوی یا استفاضه پاسخ داده می‌شوند. نتیجه ‌اینکه هیچ‌یک از دلایل را نمی‌توان در جهت خدشه به اخبار عرض ‌به‌کار برد.
کلیدواژه‌ها
اخبار عرض؛ مخالفان قاعدۀ عرضه؛ سنّت؛ اعتبارسنجی حدیث
مراجع
  1. قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
  2. ابن‌اثیر جزری، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم: موسسه اسماعیلیان، 1397ق.
  3. ابن‌بابویه، محمد بن على، الأمالی، تهران: کتابچی، 1376ق.
  4. ابن‌بابویه، محمد بن على، عیون اخبار الرضاg، تهران: نشر جهان، 1378ق.
  5. ابن‌حزم، علی بن احمد، الإحکام فی أصول الأحکام، قاهره: دارالحدیث، 1404ق.
  6. ابن‌حنبل، احمد بن محمد، ابن حنبل، 1416، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1416ق.
  7. ابن‌طیفور، احمد بن ابی طاهر، بلاغات النساء، قاهره: مطبعه مدرسه والده عباس، 1326ق.
  8. ابن‌عبدالبر، یوسف، جامع بیان العلم وفضله، المملکة العربیة السعودیة: دار ابن‌الجوزی، 1414ق.
  9. ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله، تأویل مختلف الحدیث، بیروت: المکتب الاسلامی، 1419ق.
  10. ابن‌ماجه، محمد بن یزید، ، ابن‌ماجه، 1418: شعیب الأرنؤوط، بی‌جا، دارالرساله العالمیه، 1430)
  11. ابن‌ملقن، عمر بن علی، تذکرة المحتاج إلى أحادیث المنهاج، حمدی عبد المجید السلفی، بیروت: المکتب الاسلامی، 1994ق.
  12. ابن‏عاشور، محمدطاهر، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن‌عاشور، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، 1420ق.
  13. ابن‏عطیه، عبدالحق، المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1422ق.
  14. ابو شُهبه، محمد بن محمد، دفاع عن السُنَّة ورد شبه المُسْتَشْرِقِینَ والکتاب المعاصرین، قاهره: مجمع البحوث الاسلامیه، 1406ق.
  15. ابی داود، سلیمان بن اشعث، سنن أبی داود، شعَیب الأرنؤوط، بیروت: دارالرساله العالمیه، 1430ق.
  16. احمدی نور آبادی، مهدی، عرضه حدیث بر قرآن، قم: دارالحدیث، 1394ق.
  17. احمدى میانجى، على، مکاتیب الرسولa، قم: دارالحدیث، 1419ق.
  18. آخوند خراسانی، محمد کاظم، کفایه الاصول، قم: دارالفکر، 1393ق.
  19. استر آبادی، محمد امین بن محمد شریف، الفوائد المدنیة (الشواهد المکیة فی مداحض حجج الخیالات المدنیة، محقق رحمت الله رحمتی اراکی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1426ق.
  20. اصفهانی، میرزا مهدی، رسائل شناخت قرآن، تهران: منیر، 1388ق.
  21. البانی، محمد ناصر الدین، سلسلة الأحادیث الضعیفة والموضوعة وأثرها السیئ فی الأمة، ریاض: دارالمعارف، 1412ق.
  22. انصاری،مرتضی، فرائد الاصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1424ق.
  23. بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، محقق محمد تقی ایروانی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1363ق.
  24. برقى، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، قم: دارالکتب الاسلامیه، 1371ق.
  25. بهبهانی، محمدباقر، حاشیه الوافی، قم: مؤسسه العلامه المجدّد، 1426ق.
  26. بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة ومعرفة أحوال صاحب الشریعة، عبدالمعطی قلعجی، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1408ق.
  27. بیهقی، احمد بن حسین، کتاب القراءة خلف الإمام، محمد السعید بن بسیونی زغلول، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1405ق.
  28. بیهقی، احمد بن حسین، معرفة السنن والآثار، عبد المعطی أمین قلعجی، کراچی: جامعة الدراسات الإسلامیة، 1412ق.
  29. تمسکی بیدگلی، علی، «حدیث اورنگ؛ بازخوانی حدیث اریکه ‌‌به‌مثابه مستند وحیانی خواندن سنّت»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال 16، شماره 3،پاییز، صص1-28، 1398ق.
  30. جدیع، عبداله بن یوسف، تحریر علوم الحدیث، بیروت: مؤسسه الریان للطباعه و النشر و التوزیع، 1424ق.
  31. جزائری، نعمه الله، منبع الحیاهو حجیه قول المجتهد من الأموات، قم: مؤسسه فرهنگی تبیان، 1387ق.
  32. جزائری، نعمه الله، نورالبراهین أو أنیس الوحید فی شرح التوحید، محقق: سید مهدی رجایی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1430ق.
  33. جصاص، احمد بن على، احکام القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1405ق.
  34. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک على الصحیحین، مصطفى عبد القادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1411ق.
  35. حر عاملی، محمد بن حسن، الفوائد الطوسیة، قم: مطبعه العلمیه، 1403ق.
  36. حر عاملى، محمد بن حسن، الفصول المهمة فی أصول الأئمة، قم: موسسه معارف اسلا‌‌می‌امام رضاg.(1418ق.
  37. حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم: موسسه آل البیت، 1409ق.
  38. حسکانى، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1411ق.
  39. خطیب بغدادی، احمد بن علی، الکفایة فی علم الروایة، أبوعبدالله سورقی، مدینه: مکتبه العلمیه، ‌بی‌تا.
  40. خطیب، معتز، رد الحدیث من جهه المتن، داراسه فی مناهج المحدثین و الاصولیین، بیروت: شبکه العربیه للأبخاث و النشر، 2011ق.
  41. خویی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، تهران: خرسندی، 1389ق.
  42. دارقطنی، علی بن عمر، سنن الدارقطنی، بیروت: دارالمعرفه، 1386ق.
  43. دارمی، عبدالله بن عبد الرحمن، سنن الدارمی، فواز احمد زمرلی، بیروت: دارالکتاب العربی، 1407ق.
  44. دمینی، مسفر عزم الله، مقاییس نقد متون السنه، ریاض: بی‌جا، 1404ق.
  45. ذهبی، محمد حسین، التفسیر و المفسرون، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1397ق.
  46. رضوان، عمر بن ابراهیم، آراء المستشرقین حول القرآن الکریم و تفسیره، ریاض: دار طیبه، 1413ق.
  47. الرئاسة العامة لإدارات البحوث العلمیة والإفتاء والدعوة والإرشاد، مجلة البحوث الإسلامیة، نرم افزار مکتبه شامله، قسم الجوامع و المجلات و نحوها.
  48. زرقانى، محمد عبدالعظیم، مناهل العرفان فى علوم القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ‌بی‌تا.
  49. زرکشی، محمد بن بهادر، البحر المحیط فی أصول الفقه، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1421ق.
  50. زمخشری، محمود بن عمر، الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، بیروت: دارالکتاب العربی، 1407ق.
  51. سباعی، مصطفی، السنة ومکانتها فی التشریع الإسلامی، دمشق: المکتب الاسلامی، 1402ق.
  52. سبحانی، جعفر، الحدیث النبوی بین الروایه و الدرایه، قم: مؤسسه امام صادقg، (1439ق.
  53. سبحانی، جعفر، المحصول فی علم الاصول، قم: مؤسسه امام صادقg، 1415ق.
  54. سرخسی، محمد بن احمد، أصول السرخسی، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1414ق.
  55. سمعانی، منصور بن محمد، قواطع الادله فی اصول الفقه، ریاض: مکتبه التوبه، 1419ق.
  56. سید نجم، عبدالمنعم، «تدوین السنة ومنزلتها»، الجامعة الإسلامیة فی المدینة المنورة، سال یازدهم، شماره ربیع ال1399ق.
  57. شاشی، احمد بن محمد، أصول الشاشی، بیروت: دارالکتاب العربی، 1402ق.
  58. شاطبی، ابراهیم بن موسی، الموافقات، حسن آل سلمان، ریاض: دار ابن‌عفان، 1417ق.
  59. شافعی، محمد بن ادریس، اختلاف الحدیث، رفعت فوزی، منصوره مصر، دارالوفاء، 2001ق.
  60. شافعی، محمد بن ادریس، الأم، بیروت: دارالمعرفه، 1410ق.
  61. شافعی، محمد بن ادریس، الرسالة، رفعت فوزی، منصوره مصر، دارالوفاء، 1422ق.
  62. شریف الرضی، محمد بن حسین، المجازات النبویة، قم: دارالحدیث، 1422ق.
  63. شنقیطى، محمدامین، أضواء البیان فى إیضاح القرآن بالقرآن، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1427ق.
  64. شوکانی، محمد بن علی، إرشاد الفحول، أحمد عزو عنایة، بیروت: دارالکتاب العربی، 1419ق.
  65. شیرازی، صادق،بیان الاصول، قم: دارالانصار، 1436ق.
  66. صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه، تهران: فرهنگ اسلامی، 1405ق.
  67. صالحی، فاطمه و همکاران، «بررسی ادلّه نظریه اختصاص خطاب‌های قرآن به معصومان»، پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، سال هشتم، شماره پانزدهم، پاییز و زمستان، صص45-62، 1398ش.
  68. صغانی، حسن بن محمد، الموضوعات، نجم عبد الرحمن خلف، دمشق، دارالمأمون للتراث، 1405ق.
  69. صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، قم: دوم،مکتبه آیة‌الله المرعشی النجفی، 1404ق.
  70. طباطبایی، محمد حسین، قرآن در اسلام، قم: پانزدهم، دفتر انتشارات اسلامی، 1391ق.
  71. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، بیروت: موسسه الأعلمی‌للمطبوعات، 1390ق.
  72. طبرانی، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر، اردن: دارالکتاب الثقافی، 2008مق.
  73. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو، 1372ق.
  74. طبرى، محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن (تفسیر الطبرى)، لبنان: دارالمعرفه، 1421ق.
  75. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، قم: ذوی القربی، 1431ق.
  76. طوسی، محمد بن حسن،العده فی اصول الفقه، محمدرضا انصاری، 1417ق.
  77. عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت: دارالهادی، 1415ق.
  78. عبدالخالق، عبدالغنی، حجیة السنه، بیروت: دارالوفاء، 2000ق.
  79. عزیزی کیا، غلامعلی،«نقد دیدگاه مخالفان عرض حدیث بر قرآن»، نشریه معرفت، فروردین، شماره 136، صص85-98، 1388ش.
  80. عسکرى، مرتضى، القرآن الکریم و روایات المدرستین، قم: دانشگاه اصول دین، 1374ش.
  81. عکبری (شیخ مفیدق. محمد بن محمد، تصحیح الاعتقادات الامامیه، قم: المؤتمر العالمی‌للشیخ المفید، 1413ق.
  82. غزالی، محمد بن محمد،المستصفى، محمد عبدالسلام، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1413ق.
  83. فاسی، محمد بن حسن، الفکر السا‌‌می‌فی تاریخ الفقه الإسلامی، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1416ق.
  84. فیض کاشانى، محمد محسن، تفسیر الصافی، تهران: چاپ: مکتبه الصدر، 1415ق.
  85. قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصر خسرو، 1364ق.
  86. کاظمی، محمد علی، فوائد الاصول (تقریر درس آیه الله نایینی). قم: جامعه مدرسین، 1404ق.
  87. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم: دارالحدیث، 1429ق.
  88. مامقانی، محمد رضا، مستدرکات مقباس الهدایه، قم: مهر، 1413ق.
  89. متقی هندی، علی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، بیروت: موسسة الرساله، 1401ق.
  90. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
  91. مجلسى، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1404ق.
  92. مجلسى، محمدتقى، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم: چاپ: مؤسسه اسلا‌‌می‌کوشانپور، 1406ق.
  93. مزید، علی عبد الباسط،منهاج المحدثین فی القرن الأول الهجری وحتى عصرنا الحاضر، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب، ‌بی‌تا.
  94. معرفت، محمدهادى، التمهید فی علوم القرآن، قم: التمهید، 1429ق.
  95. مکارم شیرازی، ناصر، موسوعة الفقه الإسلا‌‌می‌المقارن، قم: دارالنشر الإمام علی بن أبی‌طالب، 1390ق.
  96. موسوی خمینی، روح الله، الرسائل، قم: اسماعیلیان، 1368ق.
  97. میرداماد، محمد باقر، الرواشح السماویة فی شرح الأحادیث الإمامیة، قم: دارالخلافه، 1311ق.
  98. نسائى، احمد، تفسیر النسائى، بیروت: مؤسسة الکتب الثقافیة، 1410ق.
  99. نوروزی، مجتبی و همکاران، «بررسی دیدگاه مخالفان احادیث عرض در اهل‌سنّت»، نشریه علوم قرآن و حدیث، شماره 92، بهار و تابستان، 1393ش.
  100. هاشمى خویى، میرزا حبیب الله، منهاج البراعة، تهران: مکتبه الاسلامیه، 1400ق.
  • هاشمی‌ شاهرودی، محمود، بحوث فی علم الاصول، تقریرات درس محمد باقر صدر، قم: مؤسسه الفقه و معارف اهل بیتb، 1433ق.
  1. یزدی، محمدکاظم، کتاب التعارض، قم: مدیَن، 1433ق.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 255
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 163


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب