اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات121
تعداد شماره‌ها1,317
تعداد مقالات9,878
تعداد مشاهده مقاله2,898,389
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,614,805
پولاد, عاطفه, برقی کار, محسن. (1402). «چندمعنایی» واژگان در سوره بقره از منظر علامه طباطبایی. مطالعات فلسفی کلامی, 1(2), 5-31. doi: 10.22034/aaq.2023.7308
عاطفه پولاد; محسن برقی کار. "«چندمعنایی» واژگان در سوره بقره از منظر علامه طباطبایی". مطالعات فلسفی کلامی, 1, 2, 1402, 5-31. doi: 10.22034/aaq.2023.7308
پولاد, عاطفه, برقی کار, محسن. (1402). '«چندمعنایی» واژگان در سوره بقره از منظر علامه طباطبایی', مطالعات فلسفی کلامی, 1(2), pp. 5-31. doi: 10.22034/aaq.2023.7308
پولاد, عاطفه, برقی کار, محسن. «چندمعنایی» واژگان در سوره بقره از منظر علامه طباطبایی. مطالعات فلسفی کلامی, 1402; 1(2): 5-31. doi: 10.22034/aaq.2023.7308

«چندمعنایی» واژگان در سوره بقره از منظر علامه طباطبایی

آرایه های ادبی قرآن
دوره 1، شماره 2، مرداد 1402، صفحه 5-31    اصل مقاله (722.88 K)
نوع مقاله: علمی، پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/aaq.2023.7308
نویسندگان
عاطفه پولاد* 1؛ محسن برقی کار2
1طلبه سطح چهار تفسیر تطبیقی مؤسسه آموزش عالی فاطمه الزهرا(س)، خوراسگان، اصفهان
2عضو هیأت علمی گروه علوم قرآن‌و‌حدیث جامعة‌المصطفی‌العالمیة نمایندگی‌اصفهان
چکیده
چند معنایی یعنی یک لفظ در عبارات گوناگون دارای معنایی متعدد باشد. چند معنایی همان اشتراک لفظی است؛ یعنی واژه‌ای در لغت دارای دو یا چند معنا باشد که در تفسیر و معنای آیات الهی و علوم قرآنی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این پژوهش با روش کتابخانه‌ای و شیوه توصیفی، تحلیلی تلاش شده است تا پدیده چندمعنایی در سوره بقره با محوریت تفسیر المیزان مورد بررسی قرار گیرد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد از نظر علامه طباطبایی، آیات قرآن دارای لایه‌ها و وجوه معنایی گوناگون است که از حیث معنی مراتب مختلفی دارند؛ آیاتی که تحمل معانی متعدد را دارند و آیاتی که به یک معنای خاص تصریح دارند. در سوره بقره واژگان چند معنا با توجه به اشتراک لفظی چون «اثم»، «سبب»، «رؤیت» و «تربص» وجود دارد. علامه در بحث اشتراک لفظی معتقد است که هر لفظ برای یک معنا وضع می‌شود، ولی وجود معانی متعدد برای الفاظ را نیز نفی نکرده و آن را صحیح می‌داند. سیاق هم یکی از شیوه‌های تحلیلی است که در وجوه و نظائر قرآنی تأثیرگذار بوده و حجیّت آن امری عقلایی است و تنها قرینه متصل به آیه، سیاق است. علامه در همه جای المیزان از این روش کمک گرفته است؛ ازاین‌رو، در همین سوره، واژه «رؤیت» و «تربص» بیانگر بحث چندمعنایی است. واژه‎های «فسق» در مبحث حقیقت و واژگان «قلب» و «اشتراء» نیز با توجه به جنبه مجاز آن بررسی شده است. کنایه نیز سبب چندمعنایی در قرآن کریم در واژگانی چون «مَس» و «تدلوا» در این سوره از منظر علامه بیان شده است.
کلیدواژه‌ها
اشتراک لفظی؛ چند معنایی؛ حقیقت و مجاز؛ کنایه؛ علامه طباطبایی؛ وجوه و نظایر
مراجع
قرآن کریم

  • ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد(1367)، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، مصحح: طناحی، محمود محمد، چاپ چهارم، قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
  • ابن عاشور، محمد بن طاهر(بی‌تا)، التحریر و التنویر، چاپ اول، بیروت: مؤسسه التاریخ.
  • ابن فارس، احمد(1404)، معجم مقائیس اللغه، چاپ اول، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  • ابن منظور، لسان‌العرب(1405)، ج 10، بی‌جا: نشر ادب حوزه.
  • باطنی، محمدرضا(1378)، زبان و تفکر، چاپ هفتم، تهران: نشر آگاه.
  • پاکتچی، احمد(1392)، ترجمه شناسی قرآن کریم، تهران: دانشگاه امام صادقG.
  • تفتازانی، مسعود بن عمر(1424)، المطول، چاپ اول، قم: انتشارات امام المنتظرQ.
  • تفلیسی، حبیش بن ابراهیم(1360)، وجوه قرآن، چاپ چهارم، تهران: بنیاد فرهنگی قرآن.
  • تهانوی(1996م)، کشاف، اصطلاحات الفنون و العلوم، ج2، چاپ اول، بیروت: بی‌نا.
  • جعفری، یعقوب(1377)، «ضرورت شناخت وجوه و نظایر در ترجمه قرآن کریم»، مجله ترجمان وحی، شماره۴.
  • جلال‌الدین عبدالرحمن سیوطی(1392)، ترجمه الاتقان فی علوم القرآن، سید مهدی حائری قزوینی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  • خرمشاهی، بهاءالدین(1377)، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، چاپ اول، تهران: انتشارات دوستان.
  • خمینی، سید مصطفی(1418)، تحریرات فی الاصول، چاپ اول، قم: مؤسسه عروج.
  • دهخدا، علی اکبر(1377)، لغت‌نامه دهخدا، ج13، چاپ دوم، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  • راغب اصفهانی، محمد بن حسین(1412)، مفردات الالفاظ القرآن، چاپ اول، بیروت: دارالقلم.
  • ربانی، محمد حسن(1380)، «نقش سیاق در تفسیر»، فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، شماره 27 و 28.
  • رجبی، محمود(1393)، روش تفسیر قرآن، چاپ ششم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • زرکشی، محمد بن بهادر(1410)، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دارالمعرفه
  • سبحانی، جعفر(1363)، تهذیب الاصول، تقریر امام خمینی9، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  • ستوده‌نیا، محمدرضا و همکاران(1392)، «بررسی تطبیقی سیاق از دیدگاه قرآن‌پژوهان معاصر»، فصلنامه علوم قرآنی، شماره 15.
  • سلوی محمد الحوا(1382)، بررسی زبان شناختی وجوه و نظایر در قرآن، ترجمه سید حسین سیدی، مشهد: به نشر.
  • سیوطی، جلال الدین(بی‌تا)، المزهر فی علوم اللغة و انواعها، بیروت: دار احیاء الکتب العربیه.
  • صباغ، محمدبن لطفی(1408)، بحوث فی اصول التفسیر، بیروت: المکتب الاسلامی.
  • صفایی، غلامعلی(1387)، ترجمه و شرح مغنی الأدیب، چاپ هشتم، قم: قدس.
  • طباطبایی، سید محمد حسین(1417)، المیزان فی تفسیرالقرآن، چاپ پنجم، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
  • طباطبایی، سید محمد حسین(بی‌تا)، حاشیه الکفایه، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
  • طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن(1372)، مجمع‌البیان فی تفسیرالقرآن، چاپ سوم، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
  • طریحی، فخرالدین(1367)، مجمع‌البحرین، تحقیق سیداحمد حسینی، بی‌جا: مکتب نشر الثقانة الاسلامیه.
  • طیب حسینی، محمود(1388)، چند معنایی در قرآن کریم(درآمدی بر توسعه دلالت‌های قرآنی، چاپ اول، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • العاملی، ابومنصور جلال‌الدین الحسن بن زین العابدین(1410)، معالم الدین، چاپ چهارم، بی‌جا: مکتبه آیت الله العظمی مرعشی نجفی.
  • عرفان، حسن(1382)، تهذیب البلاغه، چاپ اول، بی‌جا: محدث
  • عمادی اله‌یاری، زهرا(1395)، بررسی تطبیقی قواعد تفسیر در «المیزان» و «التحریر و التنویر»، رساله دکتری رشته علوم قرآن و حدیث.
  • الغزالی، ابی حامد محمدبن محمد(1413)، المستصفی، چاپ سوم، بیروت: [بی‌نا].
  • فراهیدی، خلیل بن احمد(1409)، العین، چاپ دوم، قم: نشر هجرت.
  • فیومی، احمد بن محمد(1414)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، چاپ دوم، قم: مؤسسه دارالهجرۀ.
  • کوثری، عباس(1394)، فرهنگنامه تحلیل وجوه و نظائر در قرآن، چاپ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  • مشکینی، علی(1348)، اصطلاحات الاصول، چاپ دوم، قم: بی‌نا.
  • مصطفوی، حسن(1430)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، چاپ سوم، بیروت: دارالکتب العلمیه/ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
  • مظفر، محمدرضا(1436)، المنطق، کاظمین: موسسة الامام الجوادG للفکرو الثقافه.
  • معرفت، محمد هادی(بی‌تا)، التمهید، قم: موسسه نشر اسلامی.
  • معینی کوهی، فخری و هادی حجت(1393)، «اشتراک لفظی در قرآن کریم و تأثیر آن بر اهم ترجمه‌های معاصر فارسی قرآن»، کتاب و سنت، شماره 3.
  • هاشمی، سید احمد(بی‌تا)، جواهر البلاغه، چاپ اول، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
  • همایی، غلامعلی(1393)، واژه‌شناسی قرآن مجید، چاپ چهارم، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی`.
  • همایی، غلامعلی(1395)، درسنامه مفردات قرآن،چاپ پنجم، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 312
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 153


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب