اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات121
تعداد شماره‌ها1,327
تعداد مقالات9,943
تعداد مشاهده مقاله2,976,058
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,675,012
مهدی نژاد, سید رضا. (1401). گونه‌شناسی تمدنی جریان‌های فکری معاصر جهان اسلام. مطالعات فلسفی کلامی, 10(23), 122-147. doi: 10.22034/mte.2021.10790.1456
سید رضا مهدی نژاد. "گونه‌شناسی تمدنی جریان‌های فکری معاصر جهان اسلام". مطالعات فلسفی کلامی, 10, 23, 1401, 122-147. doi: 10.22034/mte.2021.10790.1456
مهدی نژاد, سید رضا. (1401). 'گونه‌شناسی تمدنی جریان‌های فکری معاصر جهان اسلام', مطالعات فلسفی کلامی, 10(23), pp. 122-147. doi: 10.22034/mte.2021.10790.1456
مهدی نژاد, سید رضا. گونه‌شناسی تمدنی جریان‌های فکری معاصر جهان اسلام. مطالعات فلسفی کلامی, 1401; 10(23): 122-147. doi: 10.22034/mte.2021.10790.1456

گونه‌شناسی تمدنی جریان‌های فکری معاصر جهان اسلام

مطالعات تاریخی جهان اسلام
دوره 10، شماره 23، مهر 1401، صفحه 122-147    اصل مقاله (581.48 K)
نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/mte.2021.10790.1456
نویسنده
سید رضا مهدی نژاد*
گروه تاریخ تمدن اسلامی، مجتمع تاریخ سیره و تمدن اسلامی، جامعۀ المصطفی(ص) العالمیه، قم، ایران
چکیده
تاکنون گونه‌شناسی‌های متعددی از جریان‌های فکری جهان اسلام صورت گرفته، اما اغلب با رویکرد سیاسی یا مذهبی بوده است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و مقایسه‌ای در صدد پاسخ به این پرسش اصلی است که از منظر تمدنی چه رویکردهای کلانی را در جریان‌های فکری معاصر جهان اسلام می‌توان شناسایی کرد و ویژگی‌ها و وجوه تمایز اصلی این رویکردها از یکدیگر چیست؟ بنا بر یافته های این پژوهش، سه رویکرد «اسلام‌گرای تمدنی» «تمدن‌گرای اسلامی» و «تجددگرای اسلامی» در جریان‌های فکری معاصر از یکدیگر قابل تمایز است. رویکرد نخست، نقطۀ اتکای خود را بر اسلام قرار داده و با قرائتی دینی از تمدن به رابطه حداکثری دین و تمدن باور دارد. عامل اصلیِ انحطاط تمدن اسلامی را دوری از دین و راه احیای آن ‌را در بازگشت به دین دانسته و در مواجهه با تمدن غرب، رویکردی منفی و انتقادی دارد. رویکرد دوم، تلاش می‌کند با قرائتی دنیوی از دین، زمینۀ ارتباط و ایفای نقش تمدنی آن را فراهم سازد. چرا که عامل اصلی انحطاط را در نوع اندیشۀ دینی و راه احیا را در اصلاح آن و ارائۀ قرائتی این‌جهانی از دین می‌داند و در مواجهه با تمدن غرب نیز رویکردی گزینشی-انتقادی بر می‌گزیند. رویکرد سوم؛ با تمرکز بر تجدد، در صدد است با قرائتی مدرن از دین، زمینۀ ارتباط دین و تجدد را به مثابۀ تمدن مدرن فراهم سازد. عامل انحطاط را در ایستایی اندیشه و عقل و راه احیای آن را در بازخوانی دین بر اساس مولفه‌های تجدد می‌داند و در مواجهه با تمدن غرب ‌رویکرد گزینشی را ترجیح می‌دهد.  
کلیدواژه‌ها
گونه شناسی؛ جریان فکری؛ تمدن؛ رویکرد تمدنی؛ اسلام‌گرا؛ تمدن‌گرا؛ تجددگرا
مراجع
  1. ابوزید، نصر حامد(1380).معنای متن.(پژوهشی در علوم قرآن)، ترجمه مرتضی کریمی نیا، تهران: طرح نو.
  2. ارکون، محمد(1981). الاسلام، التاریخیة، التقدم، مواقف، رقم 40.
  3. ـــــــــــ (1389). اعادۀ اعتبار به اندیشۀ دینی: گفتگوی بلند هاشم صالح و محمد ارکون، ترجمۀ محمد جواهرکلام، تهران: نگاه معاصر.
  4. ـــــــــــ و لویی گارده(1370). اسلام‌، دیروزـ فردا، ترجمۀ محمدعلی اخوان، تهران‌: نشر سمّر.
  5. ـــــــــــ.(1387). ‌تاریخمندی اندیشۀ اسلامی، ترجمۀ رحیم حمداوی، تهران: نگاه معاصر.
  6. الشرفی، عبدالمجید(1998). الاسلام و الحداثه، تونس: دارالجنوب للنشر.
  7. الویری، محسن(1391). گونه‌شناسی انتقادی دیدگاهها دربارۀ تاریخ و چگونگی پیدایش تشیع، فصلنامه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال سوم، شماره 8، ص7-52.
  8. امیری، علی نقی(1389). زارعی متین، حسن، ذوالفقار زاده، محمد مهدی، پیچیدگی‌های فرهنگ و گونه‌شناسی مطالعات آن در آموزش عالی؛ چارچوبی فرانظری و مفهومی، راهبرد فرهنگ، شمارۀ دهم و یازدهم، ص7-40.
  9. بابایی، حبیب الله و دیگران(1390).‌تمدن و تجدد در اندیشۀ معاصر عرب، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  10. بن‌نبی، مالک(1992). شروط النّهضه، ترجمة عمر کامل مسقاوی و عبدالصبور شاهین، دمشق: دارالفکر.
  11. ـــــــــــ.(1969). الظّاهرة ‌القرآنیّه، ترجمة عبدالصبور شاهین، ‌دمشق: دارالفکر.
  12. ـــــــــــ.(2000). مشکلة ‌الثقافه، ترجمة عمر مسقاوی، دمشق: دارالفکر.
  13. ـــــــــــ.(2002الف). مشکلة ‌الافکار فی العالم الاسلامی، ترجمة عمر مسقاوی، دمشق: دارالفکر.
  14. ـــــــــــ.(2002ب). میلاد مجتمع، ترجمة عمر مسقاوی، دمشق: دارالفکر.
  15. حنفی، حسن(1981). التراث و التجدید؛ موقفنا من التراث القدیم، بیروت: دارالتنویرللطبا‌عة والنشر.
  16. ـــــــــــ.(1388). سنت و دکترین توسعه، ترجمۀ محمد رضا وصفی، خردادنامۀ همشهری، شمارۀ 30 و 31،
  17. ـــــــــــ و دیگران(1380).، ‌میراث فلسفی ما، گردآورنده: فاطمه گوارایی، تهران: یادآوران.
  18. ـــــــــــ (1998). هموم الفکر و الوطن، القاهره: دارقبا للطباعه والنشر و التوزیع .
  19. خامنه ای، سید علی(1383).، بیانات در مراسم پانزدهمین سالگرد رحلت امام خمینی .(ره)، 14/3/1383.
  20. ـــــــــــ (1392). بیانات در اجلاس جهانی علما و بیداری اسلامی،9/2/۱۳۹۲.
  21. ـــــــــــ.(1394).بیانات در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامى،8/10/1394.
  22. ـــــــــــ.(1395). بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم،11/5/۱۳۹۵.
  23. خسرو پناه، عبدالحسین(1388). جریان‏شناسى فکرى ایران معاصر، قم: مؤسسه فرهنگى حکمت نوین اسلامى.
  24. خمینی،(امام) روح الله(1368). صحیفه نور، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
  25. رشاد، علی اکبر(1382). دین پژوهی معاصر، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ معاصر.
  26. سبحانی، محمد تقی(1386). درآمدی بر جریان‌شناسی اندیشۀ اجتماعی دینی در ایران معاصر، نقد و نظر، دورۀ 11، شمارۀ 43-44، پاییز 1385 و دورۀ 12، شماره 45و46، ص 279-311.
  27. شریعتی، علی(1369). مجموعه آثار، تهران: قلم.
  28. ـــــــــــ.(1389).، انسان، اسلام و و مکتب‌های مغرب‌زمین، تهران: الهام.
  29. شعبانی ساروئی، رمضان (1389). جریان شناسی سیاسی فرهنگی ایران، تهران: اعتدال.
  30. شعلان، عبدالوهاب(2004).، خطاب الحداثة فی الفکر العربی المعاصر، المستقبل العربی، العدد300، ص47-65.
  31. عرب صالحی، محمد(1393).جریانشناسی اعتزال نو، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  32. العلوانی، طه جابر(1377). اصلاح تفکر اسلامی، ترجمه محمود شمس، تهران: قطره.
  33. عنایت، حمید(1394). سیری در اندیشۀ سیاسی عرب، تهران: امیر کبیر.
  34. القرنی، محمد بن حجر(1434).، موقف الفکر الحداثی العربی من اصول الاستدلال فی الاسلام، الریاض: البیان.
  35. الکوثرانی، وجیه(1420). الاتجاهات الفکریه السائده فی العالم العربی، التوحید، العدد 102، ص 138 –
  36. الموصلی، احمد(1378). اصول گرایی اسلامی و نظام بین المللی، ترجمه مهراد آزاد اردبیلی، تهران، کیهان.
  37. وصفی، محمدرضا(1389). رویکردهای انتقادی به آرا و اندیشه های محمد ارکون: بازخوانی پروژه اندیشه محمد ارکون، کتاب ماه دین، شمارۀ 158، ص61-65.
  38. ـــــــــــ (1387). نومعتزلیان : گفت‌ و گو با‌ نصر حا‌مد ابوزید، عا‌بد الجا‌بری، محمد ارکون‌، حسن‌ حنفی‌، تهران: نگاه معاصر
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 339
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 199


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب