اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات121
تعداد شماره‌ها1,272
تعداد مقالات9,554
تعداد مشاهده مقاله2,770,414
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,536,343
کاظمی فر, محمد علی. (1401). واکاوی تاثیر اندیشه های کلامی بر عملکرد سیاسی معتزله تا پایان دوره اول خلافت عباسی. مطالعات فلسفی کلامی, 16(40), 169-187. doi: 10.22034/skh.2022.12426.1265
محمد علی کاظمی فر. "واکاوی تاثیر اندیشه های کلامی بر عملکرد سیاسی معتزله تا پایان دوره اول خلافت عباسی". مطالعات فلسفی کلامی, 16, 40, 1401, 169-187. doi: 10.22034/skh.2022.12426.1265
کاظمی فر, محمد علی. (1401). 'واکاوی تاثیر اندیشه های کلامی بر عملکرد سیاسی معتزله تا پایان دوره اول خلافت عباسی', مطالعات فلسفی کلامی, 16(40), pp. 169-187. doi: 10.22034/skh.2022.12426.1265
کاظمی فر, محمد علی. واکاوی تاثیر اندیشه های کلامی بر عملکرد سیاسی معتزله تا پایان دوره اول خلافت عباسی. مطالعات فلسفی کلامی, 1401; 16(40): 169-187. doi: 10.22034/skh.2022.12426.1265

واکاوی تاثیر اندیشه های کلامی بر عملکرد سیاسی معتزله تا پایان دوره اول خلافت عباسی

مجله سخن تاریخ
مقاله 8، دوره 16، شماره 40، دی 1401، صفحه 169-187    اصل مقاله (506.87 K)
نوع مقاله: علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/skh.2022.12426.1265
نویسنده
محمد علی کاظمی فر*
دانشجوی دکتری، گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
چکیده
معتزله یکی از فرق اسلامی بود که در اوایل قرن دوم هجری و در اثنای حکومت عباسی، با گذر از سیر کلامی پا به عرصه سیاست نهاد و در دوران خلافت مامون، به عنوان مذهب رسمی خلافت انتخاب شد. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر اقدام پژوهی که به توصیف شرایط یا پدیده های مربوط به یک فرآیند می پردازد، به این پرسش پاسخ داده می شود که تاثیر اندیشه های کلامی معتزله بر عملکرد سیاسی آنان تا پایان دوره اول خلافت عباسی (232ه.) چگونه بود. بر اساس نتایج تحقیق، اصل منزله بین منزلیتن، اصل امر به معروف و نهی از منکر و زیر مجموعه آن مسئله امامت- خلافت از مهمترین اندیشه های کلامی معتزله بود که آن ها را به تعامل و تقابل در برابر خلفای عباسی و شرکت در قیام ها سوق داد. اهل اعتزال در اصل منزله بین منزلتین، مرتکب گناه کبیره را نه مومن و نه فاسق می دانستند. در مسئله امر به معروف و نهی از منکر، در صورت ظلم یا پیمان شکنی حاکم، خروج به سیف از اعتقادات اصلی معتزله بود که اصل آزادی و اختیار این مکتب را نمایان می ساخت. همچنین در زمینه امامت- خلافت معتزله بغداد عمدتا گرایش به نص و نصب (شیعه) و معتزله بصره عمدتا قائل به انتخاب و بیعت (اهل سنت) بودند. فراز و نشیب مشارکت معتزله در قیام ها، نزدیکی و دوری به قدرت حاکمه، ارائه نکردن یک نظریه واحد سیاسی و عدم وحدت رویه، منجر به زوال سیاسی زود هنگام این مکتب شد.
کلیدواژه‌ها
معتزله" مامون" عباسیان" امامت
مراجع
  • ابن ابی حدید، عزالدین ابو حامد (1380). شرح نهج البلاغه، ج1-2، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  • ابن اثیر، عزالدین علی بن محمد (بی تا). الکامل فی التاریخ، ترجمه عباس خلیلی، ج9، تهران: کتب ایران
  • ابن جوزی، (1412ق). المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، کوشش محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، ج2-10، بیروت: بی نا.
  • ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (1416). لسان المیزان، ج1-3، طبعه الاولی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • ابن مرتضی، احمد بن یحیی (1988). طبقات المعتزله، بیروت: دار المنتظر.
  • ابن ندیم، محمد بن اسحاق (1343). الفهرست، ترجمه م. رضا تجدد، بی جا: کتابخانه ابن سینا.
  • ابوزهره، محمد (1384). تاریخ مذاهب اسلامی، ترجمه علیرضا ایمانی، قم: مرکز مطالعات.
  • اشعری، ابوالحسن (1362). مقالات اسلامین و اختلاف المصلین، ترجمه محسن مویدی، تهران: امیر کبیر.
  • اصفهانی، ابوفرج علی بن حسین (1353). مقاتل الطالبین، نجف: مطبعه الحیدریه.
  • امین، احمد(1315). ضحی الاسلام، ترجمه عباس خلیلی، ج3، بی جا: مطبعه مجلس.
  • بدوی، عبدالرحمن (1965). التراث یونانی فی الحضاره الاسلامیه دراسات الکبار المستشرقین، قاهره: دارالنهضه العربیه.
  • بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر (1390). الفرق بین الفرق، چاپ محی الدین عبدالحمید، ج1، بیروت: دارالمعرفه.
  • جاحظ، ابی عثمان عمروبن بحر (1424). الحیوان، ج7، الطبعه الاولی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • جعفریان، رسول (1375). تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن دهم هجری، چ اول، قم: انصاریان.
  • جعفریان، رسول (1372). مناسبات فرهنگی معتزله و شیعه، قم: سازمان تبلیغات اسلامی.
  • حلی، حسن بن یوسف (1383). الباب الحادی عشر، قم: صدر رضوانی.
  • خطیب بغدادی، ابی بکر احمد بن علی (1997). شرف اصحاب الحدیث، ج1-5-7، الطبعه الاولی، آنکارا: کلیه الالهیات جامعه آنقره.
  • خیاط، ابوالحسین (1988). الانتصار، قاهره: بی نا.
  • ذهبی، شمس الدین محمد (1993). میزان الاعتدال، تحقیق علی محمد بجاوی، ج10-11-17، طبعه الاولی، بیروت: دارالکتب الفکر.
  • رازی، فخرالدین محمد بن عمر (1986). اعتقادات فرق المسلمین و المشرکین، بیروت: دارالکتاب العربی.
  • راغب اصفهانی، ابی القاسم حسین بن محمد (1420). محاضرات الادباء و محاورات الشعراء و البلغاء، ج1، طبعه الاولی، بیروت: دار ارقم بن ابی ارقم.
  • ریس، محمد ضیا الدین (1960). النظریات السیاسه الاسلامیه، قاهره: بی نا.
  • سزگین، فواد (1412). تاریخ التراث العربی، ج1، قم: مکتبه آیت الله المرعشی النجفی.
  • شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1968). الملل و النحل، به کوشش عبدالعزیز محمد وکیل، ج1، قاهره: بی نا.
  • طبری، ابوجعفر محمد بن جریر (1352). تاریخ الامم و الملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج6-8، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  • طوسی، خواجه نصیر الدین (1413). کشف المراد فی شرح تجریدالاعتقاد، قم: شکوری.
  • قیروانی، ابراهیم بن علی (بی تا). تثبیت الدلائل النبوه، طبعه الاولی، بیروت: دار العربیه.
  • لمبتون، آن (1374). دولت و حکومت در اسلام، ترجمه محمد مهدی فقیه، تهران: عروج.
  • مسعودی، ابوالحسن (1365). مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج3-4، تهران: علمی و فرهنگی.
  • ملطی، محمد بن احمد (1949). التنبیه و الرد علی اهل الاهواء و البدع، تحقیق محمد زاهد کوثری، بی جا: الثقافه الاسلامیه.
  • نوبختی، حسن بن موسی (1391). فرق الشیعه، ترجمه محمد جواد مشکور،تهران: علمی و فرهنگی.
  • همدانی، قاضی عبدالجبار (1965). المغنی فی ابواب التوحید و العدل، ج20، قاهره: الدار المصریه.
  • همدانی، قاضی عبدالجبار بن احمد (1422ق). شرح الاصول الخمسه، تعلیق احمد بن الحسین بن ابی هاشم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  • یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب بن جعفر بن وهب (1414). تاریخ یعقوبی، الطبعه الاولی، قم: منشورات رضی.
  • مقالات
  • میرزایی، عباس، (1391)،"افول اندیشه اعتزال؛ میراث تقابل اصحاب حدیث و معتزله"، مجله هفت آسمان. شماره54 (ص7-25)
  • الاماره، محمد، (1382)، "آزادی و اختیار در اندیشه معتزله" فصلنامه علوم سیاسی. شماره 4.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,353
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,060


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب