اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات121
تعداد شماره‌ها1,272
تعداد مقالات9,554
تعداد مشاهده مقاله2,769,959
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,536,232
قربانی مقدم, محمد. (1401). بررسی جزئیت «بسم الله الرحمن الرحیم» در سوره‌های قرآن. مطالعات فلسفی کلامی, 10(19), 59-89. doi: 10.22034/qer.2023.7586
محمد قربانی مقدم. "بررسی جزئیت «بسم الله الرحمن الرحیم» در سوره‌های قرآن". مطالعات فلسفی کلامی, 10, 19, 1401, 59-89. doi: 10.22034/qer.2023.7586
قربانی مقدم, محمد. (1401). 'بررسی جزئیت «بسم الله الرحمن الرحیم» در سوره‌های قرآن', مطالعات فلسفی کلامی, 10(19), pp. 59-89. doi: 10.22034/qer.2023.7586
قربانی مقدم, محمد. بررسی جزئیت «بسم الله الرحمن الرحیم» در سوره‌های قرآن. مطالعات فلسفی کلامی, 1401; 10(19): 59-89. doi: 10.22034/qer.2023.7586

بررسی جزئیت «بسم الله الرحمن الرحیم» در سوره‌های قرآن

مطالعات قرائت قرآن
دوره 10، شماره 19، اسفند 1401، صفحه 59-89    اصل مقاله (752.37 K)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/qer.2023.7586
نویسنده
محمد قربانی مقدم*
استادیار جامعه المصطفی العالمیه،گروه فقه و اصول،اصفهان،ایران
چکیده
از نظر امامیه و بسیاری از اهل‌سنّت، عبارت شریف «بسم الله الرحمن الرحیم» جزء قرآن کریم و جزء سورۀ حمد است؛ اما دربارۀ جزئیت این عبارت نسبت به‌تمامی سوره‌ها (غیر از سوره توبه) بین شیعه و اهل‌سنّت اختلاف است. معروف و مشهور بین علمای شیعه این است که «بسم ‌اللّه» جزء تمام سوره‌هاست؛ اما بسیاری از اهل‌سنّت چنین اعتقادی ندارند. در بین علمای شیعه ابن‌‌جنید نیز معتقد است «بسم‌ اللّه» تنها جزء سوره حمد است. اخیراً برخی فقهای شیعه نیز فتوا داده‌اند و «بسم الله الرحمن الرحیم» را جزء تمام سوره‌ها نمی‌دانند. با توجه به تأثیر آشکار این مسئله در احکام نماز و برخی عبادات دیگر که بعضاً به‌صورت دوران بین محذورین بوده و قابل احتیاط نیست، بررسی مجدد نظر شیعه در این خصوص ضروری است. به این منظور و با روش توصیفی- تحلیلی و رویکردی انتقادی و با بررسی تمام روایاتی که ادعا شده بر جزئیت بسمله در تمام سوره‌ها دلالت دارد و همچنین شواهد و قرائن دیگر این نتیجه حاصل شد که علی‌رغم ادعای تواتر روایی در مورد جزئیت «بسم اللّه»، به‌جز از یک یا دو روایت، نه‌تنها مستندی برای این ادعا وجود ندارد بلکه روایات متعددی بر عدم جزئیت بسمله در غیر سورۀ حمد و نمل وجود دارد. اکثر روایاتی که در وسائل الشیعه در باب مربوط به این مطلب ذکر شده تنها فضیلت این آیه و ثواب آن و استحباب شروع هر کار از جمله قرائت قرآن با آن را بیان می‌کند. اصالة العدم و اصل عدم تکرار نیز این نظر را تائید می‌‌‌‌کند
کلیدواژه‌ها
بسمله؛ سوره‌‌‌‌های قرآن؛ سورۀ حمد؛ قرائت ابن‌‌جنید
مراجع
  1. قرآن کریم، ترجمه، رضایی اصفهانی، محمد علی و همکاران، نخستین ترجمه گروهی قرآن کریم، قم: دار الذکر، 1384ش.
  2. انصاری، مرتضی بن محمدامین، صراط النجاة، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415ق.
  3. انصاری، مرتضی، فرائد الأصول؛ قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1419.
  4. بجنوردی، سید حسن، القواعد الفقهیه، قم: الهادی، 1419ق.
  5. جزایری، محمدجعفر، منتهی الدرایة فی شرح الکفایة، قم: دارالکتاب، چاپ چهارم، 1415.
  6. حر عاملی، محمد حسن، تفصیل وسائل الشیعة، قم: آل البیت ع،، 1419ق.
  7. خوانساری، سید احمد بن یوسف، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1405ق.
  8. خویی، سید ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، دارالزهراء س، بی تا.
  9. _____________، مصباح الاصول، بی‌‌‌‌جا: نشرالفقاهة، 1422.
  10. _____________، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، قم: دفتر آیت‌الله خویی، 1409.
  11. سبحانی، جعفر، الانصاف فی مسائل دام فیها الخلاف، قم، موسسه امام جعفر صادق؟ع؟، 1423ق.
  12. _____________، المبسوط فی اصول الفقه، قم: موسسه امام صادق؟ع؟، چاپ دوم، 1436.
  13. _____________، کلیات فی علم الرجال، قم: موسسه نشر اسلامی، چاپ سیزدهم، 1437.
  14. سیستانی، سید علی حسینی، منهاج الصالحین، قم: دفتر آیت‌الله سیستانی، 1417ق.
  15. شفتی، سید محمد باقر، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، اصفهان: انتشارات کتابخانه مسجد سید، 1409ق.
  16. شهید اول، محمد بن مکی، ذکری الشیعة فی أحکام الشریعة، بیروت: آل البیت ع، 1419ق.
  17. شیخ صدوق، محمد بن علی‌ ابن‌بابویه، من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.
  18. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1374.
  19. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو، 1372.
  20. طوسی، ابو جعفر، محمد بن حسن، الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1407.
  21. _____________، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چاپ سوم، 1387ق.
  22. _____________، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1390ق.
  23. _____________، تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1407ق.
  24. _____________، رجال‌الطوسی، قم: چاپ جواد قیومی اصفهانی، ۱۴۱۵ق.
  25. طیب حسینی، دائره المعارف قرآن کریم، با همکاری غلامرضا قدمی، قم: بوستان کتاب، 1388.
  26. عاملی محمد بن علی الموسوی، مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، بیروت: آل‌البیتD، 1411ق.
  27. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، قم: اسماعیلیان، چهارم، 1415ق.
  28. علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، قم: امام صادق؟ع؟، 1426ق.
  29. _____________، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة، 1412ق.
  30. _____________، نهایة الإحکام فی معرفة الاحکام، قم: آل البیتD، 1419ق.
  31. فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، بیروت: داراحیاء التراث العربی‏‫، چاپ دوم، 1352ق.
  32. مازندرانی، محمد هادی بن محمد صالح، شرح فروع الکافی، قم: دارالحدیث، 1429 ق.
  33. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت: داراحیاء التراث، چاپ دوم، 1403ق.
  34. محقق حلی، نجم الدین، جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، قم: مؤسسه سید الشهداء8، 1407ق.
  35. _____________، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: اسماعیلیان، 1408.
  36. الموسوی الخمینی، سید روح الله، تحریرالوسیله، قم: دارالعلم.
  37. _____________، توضیح المسائل، قلی پور، 1426.
  38. _____________، معتمد الأصول؛ قم: موسسه نشر آثار امام خمینی، بی‌تا.
  39. نجفی، صاحب الجواهر، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم،
  40. نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسة آل البیتD، 1408ق.
  41. ورام بن ابی فراس، مجموعة ورام، قم: انتشارات مکتبة الفقیه، بی‌تا.
 

 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 439
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 219


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب