اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات120
تعداد شماره‌ها1,364
تعداد مقالات10,246
تعداد مشاهده مقاله3,191,161
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,784,111
فروتن تنها, مصطفی. (1401). نقش ایرانیان در تاریخ علم قرائت تا قرن نهم هجری. مطالعات فلسفی کلامی, 10(19), 210-232. doi: 10.22034/qer.2023.7594
مصطفی فروتن تنها. "نقش ایرانیان در تاریخ علم قرائت تا قرن نهم هجری". مطالعات فلسفی کلامی, 10, 19, 1401, 210-232. doi: 10.22034/qer.2023.7594
فروتن تنها, مصطفی. (1401). 'نقش ایرانیان در تاریخ علم قرائت تا قرن نهم هجری', مطالعات فلسفی کلامی, 10(19), pp. 210-232. doi: 10.22034/qer.2023.7594
فروتن تنها, مصطفی. نقش ایرانیان در تاریخ علم قرائت تا قرن نهم هجری. مطالعات فلسفی کلامی, 1401; 10(19): 210-232. doi: 10.22034/qer.2023.7594

نقش ایرانیان در تاریخ علم قرائت تا قرن نهم هجری

مطالعات قرائت قرآن
دوره 10، شماره 19، اسفند 1401، صفحه 210-232    اصل مقاله (641.43 K)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/qer.2023.7594
نویسنده
مصطفی فروتن تنها*
استادیار گروه معارف اسلامی ،دانشگاه بیرجند،ایران
چکیده
پژوهش در زمینه نقش ملل مختلف در علوم اسلامی، به‌خصوص برای خود آن ملت، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ایرانیان در طول تاریخ اسلام، خدمات علمی زیادی به علوم مختلف اسلامی از قبیل حدیث، تفسیر، ادبیات عرب و... داشته‌اند. این مقاله به شیوۀ توصیفی - تحلیلی و با جمع‌‌‌‌آوری اطلاعات به روش کتابخانه‌‌‌‌ای در پی پاسخ به این سؤال است که ایرانیان چه نقشی در علم قرائت و فرازونشیب‌های آن در طول نُه قرن نخست (از صدر اسلام تا احیاء مجدد علم قرائت توسط ابن‌‌جزری، یک‌ونیم قرن پس از حمله مغول) داشته‌‌‌‌اند؟ پیشینۀ قرائت در ایران پیش از اسلام، اولین اساتید ایرانی قرائات قرآنی، پراکندگی جغرافیایی و بوم‌های اساتید ایرانی قرائت، حضور ایرانیان در میان قاریان هفت‌گانه، واکنش‌های دانشمندان ایرانی به انتخاب قرائات سبعه از سوی ابن‌‌مجاهد و پایه‌گذاری اختیار قرائات، از مواردی هستند که در این مقاله بررسی شده‌اند. در نهایت می‌توان چنین نتیجه گرفت که اگرچه قاریان ایرانی در مراحل اولیه شکل‌گیری قرائات، نقش خاصی نداشته‌اند اما در مراحل بعدی، از جمله از نظر وجود در میان قاریان هفت‌گانه، و رد یا توسعه نظریه قراء سبعه، شکوفا شده و حضور فعال و ثمربخشی داشته‌اند. همچنین، روحیه روشنفکرانه برخی ایرانیان آنان را از جمود بر قرائت یک قاری بازمی‌داشت بدین ترتیب رو به گزینش و «اختیار» از میان قرائات آوردند. در نهایت، پس از حمله مغول، محافل قرائت در ایران با افول شدیدی روبه‌رو شد و حدود یک‌ونیم قرن بعد، مجدداً تلاش‌‌‌‌هایی برای احیای آن آغاز شد.
کلیدواژه‌ها
قرائت؛ تاریخ قرائات؛ ابن‌‌جزری؛ قاریان ایرانی؛ خدمات ایران به اسلام
مراجع
  1. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر، 1965م.
  2. ابن‌بابویه، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا8، تهران: نشر جهان، 1378ق.
  3. ابن‌جزری، محمد بن محمد، النشر فی القرائات العشر، به کوشش: علی محمد ضباع، مصر: مطبعة مصطفی محمد، بی تا.
  4. ابن‌جزری، محمد بن محمد، غایة النهایة فی طبقات القراء، به کوشش: برگشترسر، قاهره: 1351ق/1932م.
  5. ابن‌جزی غرناطی، محمد بن احمد، کتاب التسهیل لعلوم التنزیل، بیروت: دار الارقم: 1416ق.
  6. ابن‌طاووس، على بن موسی، سعد السعود، قم: دارالذخائر، بی تا.
  7. ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، بیروت: دارالمعرفة، بی تا.
  8. بلاشر، رژی، در آستانه قرآن، ترجمه: محمود رامیار، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1359ش.
  9. بهروز، ذبیح، دبیره، تهران: انتشارات فروهر، 1363ش.
  10. پاکتچی، احمد، «ابن‌مهران»، دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیرنظر: کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج4، صص711-713. 1370ش.
  11. پاکتچی، احمد، «اعمش»، دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیرنظر: کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج9، صص402-404. 1379ش.
  12. پاکتچی، احمد، «ایران (علوم و معارف اسلامی: قرائت)»، دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیرنظر: کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج10، صص656-657، 1380ش.
  13. پاکتچی، احمد، «بغداد: علوم و معارف دینی»، دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیرنظر: کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج12، صص313-332، 1383ش.
  14. پاکتچی، احمد، «تاریخ علوم قرآن و حدیث در ایران»، ذیل: تاریخ جامع ایران، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، ج14، صص228-195، 1394ش.
  15. جعفریان، رسول، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، تهران: علم، 1388ش.
  16. حجتی، سید محمدباقر، پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ پانزدهم، 1379ش.
  17. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، به کوشش: احسان عباس، بیروت: دار الغرب الاسلامی، 1993م.
  18. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت: دار الغرب الاسلامی، 1993م.
  19. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، به کوشش: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1417ق.
  20. دانی، عثمان بن سعید، المحکم فی نقط المصاحف، به کوشش: حسن عزه، بیروت: دار الفکر المعاصر، 1997م.
  21. ذهبی، محمد بن احمد، معرفة القراء الکبار علی الطبقات و الأعصار، تحقیق: طیار آلتی قولاچ، استانبول: مرکز البحوث الاسلامیه لوقف لدیانة الترکی، 1416ق/1995م.
  22. زرقانی، محمد عبدالعظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1368ق.
  23. سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، الضوء اللامع لأهل القرن التاسع، بیروت: دار مکتبة الحیاة، بی‌تا.
  24. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، به‌کوشش: عبدالرحمن بن یحیی معلمی، حیدرآباد، مطبعة مجلس/دائرة المعارف العثمانیة، 1382ق.
  25. سیدی، محمد، «ابن‌خالویه»، دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیرنظر: کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج3، صص403-405. 1374ش.
  26. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، به کوشش: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث، چاپ دوم، 1967م.
  27. طبری، محمد بن جریر، تفسیر الطبری: ‌جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن، قاهره: هجر، 1422ق.
  28. عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، طبقات مفسران شیعه، قم: دفتر نشر نوید اسلام، 1387ش.
  29. فضلی عبدالهادی، مقدمه‌ای بر تاریخ قرائات قرآن کریم، نگارش و ترجمه: سید محمد باقر حجتی، تهران: انتشارات اسوه، چاپ سوم، 1378ش.
  30. قیسی، مکی بن حموش، الأبانة عن معانی القرائات، به کوشش: عبدالفتاح اسماعیل شلبی، قاهره: دار نهضة مصر، 1379ق.
  31. مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران: صدرا، چاپ چهل و یکم، 1390ش.
  32. معارف، مجید، «مقدمه ای بر تاریخ اختلاف قرائت قرآن»، مقالات و بررسیها، دفتر 63، صص7-30، تابستان 1377.
  33. معارف، مجید، مباحثی در تاریخ و علوم قرآنی، تهران: مؤسسه نبأ، 1383ش.
  34. معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، قم: موسسه نشر اسلامی، 1425ق.
  35. معرفت، محمد هادی، علوم قرآنی، قم: نشر تمهید، 1378ش.
  36. معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، ترجمه: گروه مترجمان، قم: التمهید، 1379ش.
  37. مقدسی، محمد بن احمد، أحسن التقاسیم فی معرفة الأقالیم، قاهره: مکتبه دبولی، چاپ سوم، 1411ق.
  38. ولایتی، علی اکبر، پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ دوم، 1387ش.
 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 226
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 185


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب