اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات121
تعداد شماره‌ها1,286
تعداد مقالات9,665
تعداد مشاهده مقاله2,823,108
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,561,571
بهرامی, حسین. (1402). تبیین فقهی، حقوقی «تحصیل دلیل از سوی قاضی» با تأملی در اندیشه امام خمینی (س). مطالعات فلسفی کلامی, 17(48), 135-173. doi: 10.22034/fvh.2023.14745.1689
حسین بهرامی. "تبیین فقهی، حقوقی «تحصیل دلیل از سوی قاضی» با تأملی در اندیشه امام خمینی (س)". مطالعات فلسفی کلامی, 17, 48, 1402, 135-173. doi: 10.22034/fvh.2023.14745.1689
بهرامی, حسین. (1402). 'تبیین فقهی، حقوقی «تحصیل دلیل از سوی قاضی» با تأملی در اندیشه امام خمینی (س)', مطالعات فلسفی کلامی, 17(48), pp. 135-173. doi: 10.22034/fvh.2023.14745.1689
بهرامی, حسین. تبیین فقهی، حقوقی «تحصیل دلیل از سوی قاضی» با تأملی در اندیشه امام خمینی (س). مطالعات فلسفی کلامی, 1402; 17(48): 135-173. doi: 10.22034/fvh.2023.14745.1689

تبیین فقهی، حقوقی «تحصیل دلیل از سوی قاضی» با تأملی در اندیشه امام خمینی (س)

مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق
دوره 17، شماره 48، بهمن 1402، صفحه 135-173    اصل مقاله (1.14 M)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/fvh.2023.14745.1689
نویسنده
حسین بهرامی*
استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه بزرگمهر قائنات
چکیده
پذیرش نقش فعال یا خنثی برای قاضی در خصوص امور موضوعی، ریشه در پذیرش اصالت فرد یا اجتماع دارد. اصل 156 قانون اساسی نظریه‌‌ میانه­ای را پذیرفته و قوّه قضائیه را پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی دانسته است، اما مقنن در مادّه 199 ق.آ.د.م. مانند پیروان مکتب «اصالت اجتماع»، دادرس را مجاز دانسته علاوه بر رسیدگی به ادله طرفین، هرگونه تحقیقی را که برای کشف حقیقت لازم باشد، انجام دهد. با وجود ماده فوق، در خصوص امکان تحصیل دلیل اختلاف نظر وجود دارد. پرسش پژوهش حاضر که با روش توصیفی، تحلیلی نگاشته شده ناظر بر امکان و شرایط تحصیل دلیل است. در دادرسی حقوقی، در فرضی که دلیل ناقصی در پرونده وجود داشته و تحصیل دلیل با سایر مقررات منافات نداشته باشد، قاضی مجاز به آن امر است. در امور کیفری دادرس غیر از اموری که مربوط به حق­الله محض بوده، مجاز به تحصیل دلیل است. با وجود عدم اظهار نظر صریح فقیهان راجع به تحصیل دلیل، اما در فقه ادله­ای بر ضرورت احقاق حق و ادله­ای دیگر بر ضرورت بی­طرفی دادرس اشاره دارد. در بعضی آرای فقهی، بر لزوم تحقق عدل تا جایی که دادرس در معرض تهمت جانبداری قرار نمی­گیرد، تأکید شده که نظریه‌ای پسندیده است. در کلام امام خمینی9 به صراحت در رابطه با تحصیل دلیل اظهار نظر نشده است، اما ایشان نیز از یک‌سو بر بی­طرفی دادرس اشاره نموده و از سوی دیگر، بر ضرورت کشف حقیقت تأکید کرده است. بر همین اساس می­توان دیدگاه منتخب در خصوص تحصیل دلیل را منطبق با نظر امام دانست.
کلیدواژه‌ها
بی‌طرفی دادرس؛ تحصیل دلیل؛ رعایت مساوات؛ دادرسی؛ نقش دادرس
مراجع
  • آشوری، محمد(1385)، آیین دادرسی کیفری، ج2، چ7، تهران: سمت.
  • ابن ادریس، محمد(1410)، السرائر، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • ابن حمزه، محمدبن­علی(1408)، الوسیله، قم: انتشارات کتابخانه آیت‌ الله مرعشی نجفی.
  • انصاری، شیخ­مرتضی(1415)، القضاء و الشهادات، چ1، قم: کنگره بزرگداشت شیخ انصاری.
  • امام خمینی، سیدروح الله(بی‌تا)، تحریر الوسیله، ج‌2،چ1، قم: موسسه مطبوعات دار العلم.
  • ــــــــــــــــــــــــــــ(1422)، استفتاءات، ج‌3، چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • ــــــــــــــــــــــــــــ(1389)، صحیفه امام، ج17، چ5، تهران: موسسه تنظیم و نشر امام آثار امام خمینی9.
  • امامی، سیدحسن(بی­تا)، حقوق مدنی، ج6، تهران: انتشارات اسلامیه.
  • براری­لاریمی، محمد و سید محمدتقی قبولی­درافشان(1389)، «حقوق متهم با رویکرد فقهی، مطالعات فقه و حقوق اسلامی»، س2، ش2.
  • پوراستاد، مجید(1389)، «پیدایش و چالش قاعده منع تحصیل دلیل»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 40، ش4.
  • جعفری لنگرودی، محمدجعفر(1386)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج2 و 3، چ3، تهران: کتابخانه گنج دانش.
  • حرعاملی، محمد(1409)، وسائل الشیعه، ج28، چ1، قم: موسسه آل‌البیتD.
  • حکیم، سیدمحمدسعید(1427)، مسائل معاصره فی فقه القضاء، چ2، نجف: دار الهلال.
  • حائری، سید کاظم حسینی(1415)، القضاء فی الفقه الإسلامی، قم: مجمع اندیشه اسلامی، چ 1.
  • حسن­زاده، مهدی و محمد بافهم(1397)، «تبیین جایگاه علم قاضی و اسناد در دادرسی مدنی بر مبنای ماده 1335 قانون مدنی»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره 46، ش3، ص 416-399.
  • حیدری، الهام(1393)، «اعتبار علم قاضی در صدور احکام کیفری در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392»، پژوهشنامه حقوق کیفری، س5، ش2.
  • حاجی­محمدی، اصغر، گودرز افتخارجهرمی، لعیا جنیدی و مهدی شهلا(1397)، «اصل بی طرفی دادرس و قواعد ناشی از آن»، فصلنامه تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، ش35، ص 48-33.
  • حشمتی، ابولفضل(1393)، «تحصیل دلیل از طرق نامشروع»، جستارهای فقه و حقوق، س1، ش2.
  • خوانساری، سید احمد(1405ق)، جامع المدارک، ج6، چ2، قم: موسسه اسماعیلیان.
  • خالقی، علی(1392)، آیین دادرسی کیفری، چ21، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش.
  • خالقی، علی(1395)، نکته­ها در قانون آیین دادرسی کیفری، چ6، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش.
  • دیانی، عبدالرسول(1385)، ادّله اثبات دعوا در امور کیفری و مدنی، تهران: انتشارات تدریس.
  • راغب اصفهانی، حسین­(1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، لبنان: دارالعلم/ الدار الشامیه.
  • زراعت، عباس(1392)، شرح مختصر قانون مجازات اسلامی، چ2، تهران: ققنوس.
  • زمان­زاده­ بهبهانی، مهری، محسن رهامی و مرتضی ناجی­زواره(1397)، «واکاوی جایگاه اصول دادرسی عادلانه در فقه امامیه»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، س19، ش2.
  • سیّد­مرتضی، علی­(1415)، الانتصار، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • سبزواری، محمد­باقر(1423)، کفایة الأحکام، ج‌2، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • سبحانی، جعفر(1418)، نظام القضاء و الشهاده، ج1، قم: موسسه امام صادقG.
  • سنهوری، عبدالرزاق احمد(2009)، الوسیط، ج2، چ3، بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه.
  • سلیمی، محمد(1394)، «تحصیل دلیل در حقوق امامیه و حقوق فرانسه»، مبانی فقهی حقوق اسلامی، س1، ش15.
  • شیخ صدوق، محمد­(1413)، من لایحضره الفقیه، ج3، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • شیخ­طوسی، ابو­جعفر(1407)، خلاف، ج 6، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • ـــــــــــــــــــــــ(1387ق)، المبسوط، ج‌8، چ3، تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
  • شهید اوّل، محمد(1417)، الدروس الشرعیه، ج2، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • شهید­ثانی، زین­الدین­(1413)، مسالک الأفهام، ج13، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
  • شهید­ثانی، زین­الدین­(1410)، الروضة البهیة، ج3، قم: کتابفروشی داوری.
  • شمس، عبدالله(1384)، آیین دادرسی مدنی، ج1، 2و3، تهران: انتشارات دراک.
  • صادقی، هادی، محمد­حسین ناظمی اشنی و زهرا نجارزادگان سرابی(1401)، «تحصیل دلیل در اجتهاد قضایی»، مجله حقوقی دادگستری، ش 118.
  • طباطبائی، سید­علی­(1418)، ریاض المسائل، ج15، قم: موسسه آل‌البیتD.
  • علامه­حلی، حسن­(1413)، قواعد الأحکام، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • عاملی، جواد(بی تا)، مفتاح الکرامه، ج10، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  • عمید، حسن(1363)، فرهنگ عمید، ج1 و 2، تهران: موسسه انتشارات امیر کبیر.
  • غمامی، مجید و حسن حسنی(1385)، «اصول تضمین کننده­ عملکرد دموکراتیک در دادرسی و اصول مربوط به ویژگی های دادرسی مدنی»، مجلّه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش74.
  • فاضل هندی، محمد­(1416ق)، کشف اللثام، ج10، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • فتحی، محمدجواد و دادیار هادی(1392)، «جایگاه دادستان در سیاست جنایی نوین و الزامات دادرسی عادلانه»، فقه و حقوق اسلامی، س4، ش7.
  • فتحی، مرتضی و رضا رضایی(1398)، «توازن اصل آزادی تحصیل دلیل با قاعده استثنایی(بی­اعتباری ادله تحصیلی به روش غیر قانونی) از منظر فقه، حقوق ایران و حقوق غرب(با تاکید بر آمریکا و آلمان)»، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، س6، ش2.
  • کاظمی، فاضل(بی‌تا)، مسالک الإفهام إلی آیات الاحکام، 2ج، [بی‌جا]: [بی­نا].
  • کلینی، محمد(1407)، الکافی، ج7، چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  • کاتوزیان، ناصر(1380)، اثبات و دلیل اثبات، ج1، تهران: نشر میزان.
  • کاتوزیان، ناصر(1382)، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چ37، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • کریمی، عباس، پوراستاد، مجید(1385)، «استجواب در دعاوی مدنی»، مجلّه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش74.
  • کلانتری­خلیل­آباد، عباس، نفیسه متولی‌زاده و صدیقه گلستان­رو(1395­)، «احتیاط در دماء و کاربرد آن در حقوق کیفری»، حقوق اسلامی، س13، ش51.
  • کوشکی، غلامحسن و رضا موسوی­آزاده(1397)، از شناسایی «منع تجسس» به مثابه «قاعده فقهی» تا انعکاس آثار آن در نظام دادرسی کیفری ایران، پژوهشنامه حقوق اسلامی، س19، ش1(پیاپی 47).
  • کراچیان­ثانی، فاطمه و همکاران(1400)، «تسامح در اثبات حدود به مثابه مبنایی در حقوق اسلام»، فقه و اصول، س 53، ش 1.
  • نراقی، مولی­احمد(1415)، مستند الشیعه، ج17، قم: موسسه آل‌البیتD.
  • نجفی، محمدحسن(1404)، جواهر الکلام، ج40، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • نوری، میرزاحسین(1408)، مستدرک الوسائل، ج17، بیروت: موسسه آل البیتD.
  • محقق­حلی، نجم­الدین­(1408)، شرایع الإسلام، جلد 4، قم: موسسه اسماعیلیان، چ2.
  • مقدس­اردبیلی، احمد(1403)، مجمع الفائده، ج12 و 13، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • مجلسی­اول، محمدتقی(1406)، روضه المتقین، ج6، قم: موسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور.
  • مطهری، مرتضی(1381)، کلیات علوم اسلامی(منطق و فلسفه)، ج1، چ31، تهران: انتشارات صدرا.
  • مشکینی، میرزا­على(بی‌تا)، مصطلحات الفقه، [بی­جا]: [بی­نا].
  • مکارم­شیرازی، ناصر(1422)، بحوث فقهیه هامه، قم: انتشارات مدرسه الإمام علی بن ابی‌طالبG.
  • مکارم­شیرازی، ناصر(1383)، استفتائات جدید، ج3، قم: انتشارات مدرسه الإمام علی بن ابی‌طالبG.
  • موسوی­اردبیلی، سیدعبدالکریم(1423ق)، فقه القضاء، ج1، قم: موسسه النشر لجامعه المفید.
  • محقق­داماد، سید مصطفی(1406)، قواعد فقه بخش جزائی، ج4، چ12، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  • مهاجری، علی(1382)، شرح قانون آیین دادرسی مدنی، ج2، چ2، تهران: انتشارات گنج دانش.
  • هاشمی­شاهرودی، سیدمحمود(1376)، «علم قاضی» فقه اهل البیتD، ش9.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 275
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 159


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب