فهرست نشریات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات118
تعداد شماره‌ها1,251
تعداد مقالات9,354
تعداد مشاهده مقاله2,631,072
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,471,035
زمانی دستگردی, صادق, اصغرپور, حسن. (1401). در کشاکشِ عقل و نقل: رویکردی تطبیقی به روش و دیدگاه‌‌ باقلانی، شیخ مفید و عبدالجبّار معتزلی در موضوع «نبوّت». مطالعات فلسفی کلامی, 9(17), 273-298. doi: 10.22034/pke.2023.15651.1757
صادق زمانی دستگردی; حسن اصغرپور. "در کشاکشِ عقل و نقل: رویکردی تطبیقی به روش و دیدگاه‌‌ باقلانی، شیخ مفید و عبدالجبّار معتزلی در موضوع «نبوّت»". مطالعات فلسفی کلامی, 9, 17, 1401, 273-298. doi: 10.22034/pke.2023.15651.1757
زمانی دستگردی, صادق, اصغرپور, حسن. (1401). 'در کشاکشِ عقل و نقل: رویکردی تطبیقی به روش و دیدگاه‌‌ باقلانی، شیخ مفید و عبدالجبّار معتزلی در موضوع «نبوّت»', مطالعات فلسفی کلامی, 9(17), pp. 273-298. doi: 10.22034/pke.2023.15651.1757
زمانی دستگردی, صادق, اصغرپور, حسن. در کشاکشِ عقل و نقل: رویکردی تطبیقی به روش و دیدگاه‌‌ باقلانی، شیخ مفید و عبدالجبّار معتزلی در موضوع «نبوّت». مطالعات فلسفی کلامی, 1401; 9(17): 273-298. doi: 10.22034/pke.2023.15651.1757

در کشاکشِ عقل و نقل: رویکردی تطبیقی به روش و دیدگاه‌‌ باقلانی، شیخ مفید و عبدالجبّار معتزلی در موضوع «نبوّت»

پژوهشنامه کلام
دوره 9، شماره 17، اسفند 1401، صفحه 273-298    اصل مقاله (922.64 K)
نوع مقاله: مقاله علمی ترویجی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/pke.2023.15651.1757
نویسندگان
صادق زمانی دستگردی1؛ حسن اصغرپور* 2
1دانش‌آموختۀ کارشناسی‌ارشد دانشگاه شاهد، تهران، ایران
2عضو هیأت علمی دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه شاهد، تهران، ایران
چکیده
شیعه، معتزله و اشاعره بر پایۀ اصول و مبانی معرفتی خویش، در تبیین «نبوّت» اختلافاتی داشته‌اند. شیعه متأثّر از آموزه‌های خاندان وحی، اعتدال‌گونه از عقل و نقل بهره جسته‌اند. در سوی دیگر، معتزله با عقل‌گرایی افراطی و اشاعره با نقل‌گرایی افراطی، در فهم و تبیین مسائل معرفتیِ دین، گاه با چالش‌ها و خطاهایی روبه‌رو شده‌اند. مسئله «نبوّت» و ابعاد مختلف آن از جمله مسائلی است که می‌توان لایه‌های اختلاف‌نظر متکلّمان مسلمان در آن‌ها را رهگیری نمود. پژوهش حاضر با روشی، توصیفی ـ تحلیلی، اندیشه‌های کلامی شیخ مفید، ابوبکرباقلانی و عبدالجبّارمعتزلی را در مسئله «نبوّت» و موضوعات فرعیِ آن مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. پژوهش حاضر نشان می­دهد که در نظام اندیشۀ هر سه، پایبندی به «استدلال» جایگاهی ویژه دارد. بررسی ابعاد مختلف «نبوّت» در آثار شیخ مفید نشان از اثرپذیری محسوس او از منطقِ قرآن دارد. اگر چه شیخ مفید در روش‌شناسی و ضرورت نبوّت، کاملاً عقلانی و بدون تکیه بر آیات و روایات به‌ بحث می‌نشیند، باقلانی معرفت دینی را در زمرۀ علوم نظری دانسته و از نظرگاه او، دلایل عقلی در خدمتِ شرع هستند. عبدالجبّارمعتزلی، اثرپذیرفته از دیگر معتزلیانِ پیش از خود، به «نبوّت» نگاهی عقل‌محور دارد.
کلیدواژه‌ها
نبوّت عامّه و خاصّه؛ ابوبکر باقلانی؛ شیخ مفید؛ عبدالجبّار معتزلی
مراجع
قرآن کریم

  • آقابزرگ تهرانى، محمد محسن(1403)، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، بیروت: دار الأضواء.
  • آمدی، علی بن محمّد(1423)، إبکار الأفکار فی أصول الدین، قاهره: دارالکتب.
  • آندلسی، ابوالقاسم صاعد بن احمد(1912م)، کتاب طبقات الأمم، تحشیه و فهرست‌نویسی: لوئیس شیخو، بیروت: المطبعة الکاثولیکیة للآباء الیسوعیین.
  • ابن‌حزم آندلسی، علی بن احمد(1347)، الفصل فی الملل و الأهواء و النِّحَل، بیروت: مکتبة السّلام العالمیة.
  • ابن‌فارس، احمد بن زکریا(1404)، مُعجم مقاییس اللغة، قم: مکتبة الإعلام الإسلامی.
  • اولیِری، دِلَیسی(1374)، انتقال علوم یونانی به عالَم اسلامی، ترجمه: احمد آرام، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  • ایازی، محمدعلی(1382ش)، تفسیر القرآن المجید المستخرج من تراث الشیخ المفید، قم: بوستان کتاب.
  • باقلانی، ابوبکر محمّد بن طیّب(1997م)، إعجاز القرآن، تحقی: احمد صَقَر، چ پنجم، قاهره: دار المعارف.
  • ــــــــــــــــ(1422)، الانتصار للقرآن، تحقیق: محمّد عصام القُضاه، بیروت: دار ابن حزم.
  • ــــــــــــــــ(1421ق)، الإنصاف فیما یجب اعتقاده، لایجوز اعتقاده، لایجوز الجهل به، تحقیق: محمّد زاهد بن الحسن الکوثری، قاهره: دار الکتب الملکیة المصریة بالقاهرة.
  • ــــــــــــــــ(1418ق)، التقریب والإرشاد(الصغیر)، تحقیق: عبدالحمید بن علی أبوزنید، بیروت: مؤسسة الرّسالة.
  • ــــــــــــــــ(1958)، کتاب البیان، تحقیق: یوسف مکارثی الیسوعی، بیروت: المکتبة الشرقیة.
  • ــــــــــــــــ(1957)، کتاب التمهید، تحقیق: یوسف مکارثی الیسوعی، بیروت: المکتبة الشرقیة.
  • بغدادی، اسمائیل پاشا(1951)، هدیة العارفین، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • پاکتچی، احمد(1389)، روش تحقیق با تکیه بر حوزۀ علوم قرآن وحدیث، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادقG.
  • پزشک‌پور، محمّدکریم(1391)، نبوّت از دیدگاه امام محمّد غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
  • جاحظ، ابوعثمان عمرو بن بحر(1411ق)، رسائل الجاحظ(حُجَج النبّوة)، تحقی: عبدالسلام محمّد هارون، بیروت: دار الجیل.
  • جوادی، محسن و شکراللهی، نادر(1387)، «بررسی و نقد دیدگاه ابن رشد در چگونگی ضرورت نبوّت و شناخت آن»، پژوهش‌های فلسفی کلامی، س9، ش4(پیاپی 36).
  • جوهری، اسماعیل بن حمّاد(1410)، الصحاح، بیروت: دار العلم ملایین.
  • حامد، هادی(1395)، بررسی اندیشه‌های کلامی میرزا احمد آشتیانی دربارۀ راهنماشناسی(نبوت، امامت)، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه قرآن و حدیث.
  • ذهبی، محمّد بن احمد(1401)، سِیَر أعلام النُّبَلاء، تحقیق: شعیب الأرنووط و حسین أسد، بیروت: مؤسسة الرسالة.
  • راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمّد(1412)، معجم مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  • رضوی صوفیانی، عظیم و ناصر گذشته(1390)، «علل گرایش شیخ مفید و سیّد مرتضی به عقل‌گرایی اعتزالی در قرن چهارم»، پژوهشنامه تاریخ و تمدّن اسلامی، س44، ش1، ص119-103.
  • زَبیدی، محمّدمرتضی(1414)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار الفکر.
  • زغلول سلام، محمّد(1372)، أثر القرآن فی تطوّر النقد العربی إلی آخر القرن الرابع الهجری، مقدّمه: محمّد خلف اللّه أحمد، عَمّان: مکتبة الشباب.
  • سجّادی، سیّدجعفر(1366)، فرهنگ معارف اسلامی، تهران: چاپ احسنت.
  • سروش، عبدالکریم(1385)، بَسط تجربۀ نبوی، تهران: موسسۀ فرهنگی صراط.
  • صادقیان، مریم(1392)، بررسی تطبیقی نبوّت از دیدگاه سیّدحیدر آملی و ملّاصدرا، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
  • صالحی، ابراهیم(1392)، «قاعدۀ لطف در قرآن و روایات(نقد و بررسی ادلۀ موافقان و مخالفان)»، نشریۀ علمی ـ پژوهشی آیین حکمت، قم: دانشگاه باقر العلوم، س5، ش 16، ص 93-63.
  • طباطبایی، سیدمحمّدحسین(1397)، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  • عامری، ابوالحسن(1408ق)، کتاب الإعلام بمناقب الإسلام، تحقیق: أحمد عبدالحمید غراب، ریاض: دار الأصالة للثقافة والنشر.
  • عبدالجبّار همدانی، ابوالحسن بن احمد(1408)، شرح أصول الخمسة، تحقیق: عثمان عبدالکریم، قاهره: مکتبة وهبة.
  • ـــــــــــــــ(1966)، متشابه القرآن، تحقیق: عدنان محمّد زرزور، قاهره: مکتبة دار التراث.
  • ـــــــــــــــ(1962)، المُغنی فی أبواب التوحید و العدل، قاهره: الدار المصریة.
  • علوی‌نژاد، سیّدحیدر(1382)، «حقّ و تکلیف در نگاه قرآن»، نشریۀ علمی ـ پژوهشی پژوهش‌های قرآنی، مشهد: دفتر تبلیغات اسلامی، دورۀ نهم، ش 35 و 36، ص135-118.
  • فراهیدی، خلیل بن احمد(1410)، کتاب العین، تحقیق: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم: هجرت.
  • الفکیکی، توفیق(1370)، «إعجاز القرآن فی مذهب الشیعة الإمامیة»، قاهره: رسالة الإسلام، س3، ش3، ص 302-292.
  • کاظمی، نیّره(1393)، بررسی و تبیین جایگاه نبوّت در نظر دو فیلسوف ری(محمّد ‌بن ‌زکریای رازی و ابوحاتم رازی)، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه علّامه طباطبایی.
  • گوتاس، دیمتری(1381)، اندیشۀ یونانی، فرهنگ اسلامی، ترجمه: عبدالرضا سالار بهزادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  • محمدی، مجید(1370)، فلسفۀ نبوت، دانشگاه تهران، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد.
  • مفید، محمّد بن محمّد(ب)(1413)، أوائل المقالات، تحقیق: ابراهیم انصاری، قم: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید.
  • ـــــــــــــــ(هـ)(1413)، تصحیح الاعتقادات، تحقیق: حسین درگاهی، قم: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید.
  • ـــــــــــــــ(د)(1413)، المسائل العُکبَریة، تحقیق: علی‌اکبر خراسانی، قم: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید.
  • ـــــــــــــــ(الف)(1413)، النُّکَت الاعتقادیة، تحقیق: رضا مختاری، قم: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید.
  • ـــــــــــــــ(ج)(1413)، النُّکت فی مقدّمات الأصول فی علم الکلام، تحقیق: علی میرشریفی، قم: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید.
  • مکارم شیرازی، ناصر(1386)، پیام قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
  • مکدرموت، مارتین(1372)، اندیشه­های کلامی شیخ مفید، ترجمه احمد آرام، تهران: دانشگاه تهران.
  • نجاشی، احمد بن علی(1408)، الفهرست، تحقیق: محمّدجواد نائینی، بیروت: دار الأضواء.
  • هاشمی، سید احمد و همکاران(1390)، نهضت ترجمه، تهران: نشر مرجع.
  • Fleet, Kate et all(Editors) , The Encyclopaedia of Islam, 3rd Edition, Leiden: Brill, 2012.
 

 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 157
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 126


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب