اعتبار سنجی جمله «مثلی لا یبایع لمثله»؛ بررسی منبع شناختی

صمدی, روح الله

doi:10.22034/skh.2023.15724.1394

فهرست نشریات

دریافت و بهره برداری از نرم افزار پژوهیار

افتخار آفرینی نشریات علمی المصطفی در وزارت علوم

نمایه سازی نشریات المصطفی در SJIF جهت دریافت ایمپکت فاکتور بین المللی

راهنمای نمایه سازی نشریات در پایگاه های معتبر بین المللی

نمایه شدن نشریات: لزوم نمایه شدن نشریات در RICEST و دریافت شناسه DOR

قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی

اطلاعیه فوری ضرورت درج منابع تحقیق در بخش "اطلاعات تکمیلی" مقالات منتشر شده در وبگاه هر نشریه

لزوم درج عبارت "تبعیت از آئین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی" در وبگاه نشریات

فهرست نشریات علمی دارای اعتبار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری / کمیسیون نشریات علمی حوزه

شرایط لازم جهت نمایه سازی در ISC / ورود نشریات به فرآیند ارزیابی

تعداد نشریات	120
تعداد شماره‌ها	1,267
تعداد مقالات	9,447
تعداد مشاهده مقاله	2,712,562
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	1,513,778

	اعتبار سنجی جمله «مثلی لا یبایع لمثله»؛ بررسی منبع شناختی
مجله سخن تاریخ
مقاله 1، دوره 17، شماره 42، تیر 1402، صفحه 7-34 اصل مقاله (638.35 K)
نوع مقاله: علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/skh.2023.15724.1394
نویسنده
روح الله صمدی^*
دانشجوی دکترای تاریخ اهل بیت(ع)، مجتمع تاریخ سیره و تمدن اسلامی، جامعه المصطفی(ص) قم ایران
چکیده
گفتار و جملات شخصیت‌های تاریخی گاه می‌تواند به مثابه بروز باورها و عقاید واقعی و درونی آنان تعبیر شود، در همین راستا برای فهم برخی از حقایق تاریخی می‌توان از مسیر کشف مفهوم و تفسیر این جملات گذر کرد. در این میان مداقه پیرامون جملاتی که به معصومین(ع) منتسب می‌گردد، به جهات مختلف دیگر اعم از علم و عصمت، ضرورتی دوچندان می‌یابد. این جستار با روش توصیفی-تحلیلی و با رهیافت‌های تاریخی، حدیثی و کلامی، بررسی جمله «مثلی لا یبایع لمثله» که به باور طیفی از علما در واقعه بیعت‌گیری از امام حسین(ع) در نزد حاکم مدینه و در مواجهه با تهدیدات مروان بن حکم بر زبان امام(ع) جاری شده و پیامدها و آموزه‌ای که از دل آن جمله بدست می‌آید، را بر عهده دارد. بر اساس یافته‌ها و با توجه به گمانه‌های متفاوت در این زمینه، می‌توان به صحت صدور این جمله کلیدی با دیده تردید نگریست بدون آنکه ملتزم به بیعت امامان(ع) با خلفا باشیم؛ زیرا پذیرفتن جمله، مستلزم توجیهات مختلف تاریخی و کلامی خواهد بود.
کلیدواژه‌ها
امام حسین؛ مقتل ابی مخنف؛ الفتوح ابن اعثم؛ مثلی لا یبایع لمثله؛ بیعت

مراجع
ابن‌أبی‌جرادۀ الحلبی، احمد (1423). ترجمۀ الإمام الحسین(ع)، نشر دلیل ما، قم ________________ (بی‌تا). بغیۀ الطلب فی تاریخ حلب، دار الفکر، بیروت ابن‌أبی‌الحدید، فخر الدین (بی‌تا). شرح نهج البلاغه، مکتبۀ آیۀ الله العظمی المرعشی النجفی، قم ابن‌أثیر، عزالدین (1417). الکامل فی التاریخ، دار الکتاب العربی، بیروت ابن‌أعثم، احمد (1411). الفتوح، دار الأضواء، بیروت ابن‌جوزی، ابوالفرج (بی‌تا). المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، دار الکتب العلمیۀ، بیروت ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد (1408). دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ عرب و البربر، دار الفکر، بیروت ابن‌سعد، ابوعبدالله محمد (بی‌تا). ترجمۀ الإمام الحسین و مقتله(ع)، موسسۀ آل البیت لإحیاء التراث، قم ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی (بی‌تا). مناقب آل أبی‌طالب، مطبعۀ الحیدریۀ، نجف الأشرف ابن‌صباغ مالکی، علی بن محمد (1379ش). الفصول المهمۀ فی معرفۀ الأئمۀ، دار الحدیث، قم ابن‌عبدالبر، ابوعمر (1412). الإستیعاب فی معرفۀ الأصحاب، دار الجیل، بیروت ابن‌عبدربه، ابوعمر (بی‌تا). العقد الفرید، دار الکتب العلمیۀ، بیروت ابن‌العبری، ابوالفرج (1992م). تاریخ مختصر الدول، دار الشرق، بیروت ابن‌عساکر، علی بن حسن (1414). ترجمۀ الإمام الحسین(ع) من تاریخ مدینۀ دمشق، مجمع إحیاء الثقافۀ الإسلامیۀ، بیروت ابن‌عماد الحنبلی، عبدالحی (1406). شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، دار إبن‌کثیر، بیروت ابن‌کثیر، ابوالفداء (1408). البدایۀ و النهایۀ، دار إحیاء التراث العربی، بیروت ابن‌منظور، جمال الدین (1414). لسان العرب، دار صادر، بیروت ابن‌نما حلی، جعفر بن محمد (بی‌تا). مثیر الأحزان و منیر سبل الأشجان، نشر مدرسۀ الإمام المهدی، قم ابوالبرکات باعونی، محمد بن احمد (بی‌تا). جواهر المطالب فی مناقب الإمام علی(ع)، مجمع إحیاء الثقافۀ الإسلامیۀ، قم ابومخنف، لوط بن یحیی (1398). مقتل الحسین، منشورات المکتبۀ العامۀ، قم ______________ (1367ش). وقعۀ الطف، تحقیق الشیخ محمد هادی الیوسفی الغروی، موسسۀ النشر الإسلامی، قم ابومعاش، سعید (1434). توقیعات الناحیۀ المقدسۀ، نشر طوبای محبت، قم اربلی، ابن‌أبی‌الفتح (بی‌تا). کشف الغمۀ فی معرفۀ الأئمۀ، دار الأضواء، بیروت اسفندیاری، محمد (1400ش). حقیقت عاشورا، نشر نی، تهران امین، سید محسن (1421). أعیان الشیعۀ، دار التعارف، بیروت __________ (بی‌تا). لواعج الأشجان فی مقتل الحسین(ع)، دار الأمیر، بیروت __________ (1386ش). المجالس السنّیۀ فی مناقب و مناصب العترۀ النبویۀ، مکتبۀ الحیدریۀ، قم بحرانی، سید هاشم (بی‌تا). حلیۀ الأبرار فی أحوال محمد و آله الأطهار، موسسۀ المعارف الإسلامیۀ، قم ___________ (بی‌تا). غایۀ المرام و حجۀ الخصام فی تعیین الإمام من طریق الخاص و العام، موسسۀ التاریخ العربی، بیروت بخاری، محمد بن اسماعیل (1422). صحیح البخاری، دار طوق النجاۀ، دمشق بری، محمد بن ابی‌بکر (1403). الجوهرۀ فی نسب النبی و أصحابه العشرۀ، دار الرفاعی للنشر و الطباعۀ و التوزیع، ریاض بستانی، قاسم؛ علویان، حنان (1392ش). ابومخنف و بررسی اسنادی و محتوایی اثر او «مقتل الحسین(ع)»، نشریه علوم حدیث، شماره69 بلاذری، احمد بن یحیی (1417). أنساب الأشراف، دار الفکر، بیروت جزائری، سید نعمت الله (بی‌تا). ریاض الأبرار فی مناقب الأئمۀ الأطهار، موسسۀ التاریخ العربی، بیروت حر عاملی، محمد بن حسن (1425). إثبات الهداۀ بالنصوص و المعجزات، موسسۀ الأعلمی للمطبوعات، بیروت ________________ (بی‌تا). وسائل الشیعۀ، دار إحیاء التراث العربی، بیروت حسینی، سید عبدالله (1388ش). معرفی و نقد منابع عاشوراء، انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم حمیری، ابن‌عبدالمنعم (1980م). الروض المعطار فی خبر الأقطار، موسسۀ الناصر للثقافۀ، بیروت خزار رازی، علی بن محمد (بی‌تا). کفایۀ الأثر فی النص علی الأئمۀ الإثنی عشر، نشر بیدار، قم خوارزمی، موفق بن احمد (1423). مقتل الحسین، نشر انوار الهدی، قم خوئی، سید ابوالقاسم (1390). معجم رجال الحدیث، مرکز نشر الثقافۀ الإسلامیۀ فی العالم، قم دیاربکری، حسین (بی‌تا). تاریخ الخمیس فی أحوال أنفس النفیس، دار صادر، بیروت دینوری، ابن‌قتبیۀ (1410). الإمامۀ و السیاسۀ، دار الأضواء، بیروت دینوری، ابوحنیفه (1373ش). أخبار الطوال، منشورات الشریف الرضی، قم ذهبی، شمس الدین (1382). میزان الإعتدال فی نقد الرجال، دار المعرفۀ للطباعۀ و النشر، بیروت رجایی، عبدالله (1378ش). جایگاه ابومخنف ازدی در تاریخنگاری اسلام، نشریه مقالات و بررسی‌ها، شماره65 رحمان ستایش، محمد کاظم؛ رفعت، محسن (1389ش). روایات عاشورایی الفتوح ابن اعثم کوفی در میزان نقد و بررسی، نشریه حدیث پژوهی، شماره3 رفعت، محسن (1396ش). روایات عاشورایی مقتل شیخ صدوق در میزان نقد، نشریه شیعه‌پژوهی، شماره10 رفیعی علامرودشتی، علی (1399ش). دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی، مدخل ابن‌اعثم کوفی، مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی، تهران رنجبر، محسن (1395ش). بازشناسی انتقادی چند گزارش شیخ صدوق درباره واقعه عاشورا، نشریه تاریخ اسلام در آینه پژوهش، شماره1 ________(1386ش). سیری در مقتل نویسی و تاریخ نگاری عاشورا، نشریه تاریخ در آینه پژوهش، شماره2 سعیدی، سید امین (1436). الوجیز فی سلوکیات شیخ المدینۀ علی بن الحسین(ع) بین التناقض و الإستقامۀ، المجمع العالمی لأهل البیت، قم سید بن طاووس، ابوالقاسم (1417). الملهوف علی قتلی الطفوف، دار الأسوۀ للطباعۀ و النشر، بیروت شبراوی، جمال الدین (1430). الإتحاف بحبّ الأشراف، دار المنهاج، بیروت شوشتری، محمد تقی (1417). قاموس الرجال، جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم شوشتری، قاضی نورالله (1409). إحقاق الحق و إزهاق الباطل، مکتبۀ آیۀ الله العظمی المرعشی النجفی، قم صدوق، محمد بن علی (بی‌تا). الأمالی، موسسۀ البعثۀ، قم ______________ (بی‌تا). علل الشرایع، منشورات المکتبۀ الحیدریۀ، نجف الأشرف ______________ (1404). عیون أخبار الرضا(ع)، موسسۀ الأعلمی للمطبوعات، بیروت ______________ (1395). کمال الدین و تمام النعمۀ، دار الکتب الإسلامیۀ، تهران طباطبایی، سید محمد حسین (بی‌تا). المیزان فی تفسیر القرآن، نشر اسماعیلیان، تهران طباطبایی حکیم، سید محمد سعید (1431). فاجعۀ الطف: أبعادها ثمراتها توقیتها، دار الهلال، بیروت طبرسی، احمد بن علی (1403). الإحتجاج علی أهل اللجاج، انتشارات مرتضی، مشهد طبرسی، فضل بن حسن (1417). إعلام الوری بأعلام الهدی، نشر موسسۀ آل‌البیت، قم طبری، محمد بن جریر (بی‌تا). تاریخ الرسل و الملوک، دار المعارف، قاهره طوسی، محمد بن حسن (1414). الأمالی، دار الثقافۀ، قم ______________ (1411). کتاب الغیبۀ، دار المعارف الإسلامیۀ، قم عباس، مریم رزوقی ولید (1438). الثورات العلویۀ فی مرویات المؤرخین المسلمین حتی نهایۀ العصر العباسی الأول، العتبۀ الحسینیۀ المقدسۀ، کربلاء عبدالجبار معتزلی، ابوالحسین (بی‌تا). تثبیت دلائل النبوۀ، دار المصطفی، قاهره _________________ (1972م). المنیۀ و الأمل، دار المطبوعات الجامعیۀ، اسکندریه عسقلانی، ابن‌حجر (1415). الإصابۀ فی تمییز الصحابۀ، دار الکتب العلمیۀ، بیروت ___________ (1425). تهذیب التهذیب، دار الکتب العلمیۀ، بیروت ___________ (1390). لسان المیزان، موسسۀ الأعلمی للمطبوعات، بیروت العصامی، عبدالملک بن حسین (1419). سمط النجوم العوالی فی أنباء الأوائل و التوالی، دار الکتب العلمیۀ، بیروت عطاردی، عزیزالله (1376ش). مسند الإمام الشهید أبی‌عبدالله الحسین(ع)، نشر عطارد، تهران علم الهدی، علی بن الحسین (1380ش). تنزیه الأنبیاء، تحقیق علی اکبر غفاری، نشر مدرسه عالی شهید مطهری، تهران فاضل مقداد، جمال الدین (1384). کنز العرفان فی فقه القرآن، نشر مکتبۀ المرتضویۀ للإحیاء الآثار الجعفریۀ، تهران فتال نیشابوری، محمد بن احمد (1375ش). روضۀ الواعظین و بصیرۀ المتعظین، نشر شریف الرضی، قم فراهیدی، خلیل بن احمد (بی‌تا). کتاب العین، دار الهلال، بیروت فیض کاشانی، محمد محسن (1371ش). نوادر الأخبار فیما یتعلق بأصول الدین، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران _________________ (1406). الوافی، کتابخانه امام امیرالمومنین، اصفهان قاسمی، ظافر (بی‌تا). نظام الحکم فی الشریعۀ و التاریخ الإسلامی، دار النفائس، بیروت قاضی‌خانی، حسین (1398ش). تبیین تاریخی جایگاه کوفیان در فرایند نهضت امام حسین(ع)، نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم قمی، شیخ عباس (بی‌تا). نفس المهموم فی مصیبۀ سیدنا الحسین المظلوم، نشر مکتبۀ الحیدریۀ، قم قندوزی، سلیمان بن ابراهیم (بی‌تا). ینابیع المودۀ لذوی القربی، دار الأسوۀ للطباعۀ و النشر، بیروت کاشفی، حسین بن علی (بی‌تا). روضۀ الشهداء، نشر نوید اسلام، قم کتانی، محمد عبدالحی (بی‌تا). نظام الحکومۀ النبویۀ المسمی التراتیب الإداریۀ، شرکۀ دار الأرقم بن أبی الأرقم، بیروت کرکی حائری، سید محمد (1418). تسلیۀ المجالس و زینۀ المجالس، موسسۀ المعارف الإسلامیۀ، قم کشی، محمد بن عمر (1409). رجال الکشی، انتشارات دانشگاه مشهد، مشهد کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، دار الکتب الإسلامیۀ، تهران کورانی العاملی، علی (1411). معجم أحادیث الإمام المهدی، موسسۀ المعارف الإسلامیۀ، قم گودرزی، ابراهیم؛ صفری فروشانی، نعمت الله؛ مقدس نیان، سید محمد حسین (1398ش). بازخوانی چند گزارش عاشورایی بر اساس بسترشناسی حوادث قیام، نشریه تاریخ اسلام، شماره79 مؤدب، سید رضا؛ ملا کاظمی، علی (1394ش). ابومخنف و جایگاه اخبار عاشورا در مقتل الحسین او، نشریه حدیث پژوهی، شماره13 مجلسی، محمد باقر (1403). بحارالأنوار الجامعۀ لدرر أخبار الأئمۀ الأطهار، تهران، نشر موسسۀ الوفاء محسنی، محمد آصف (1434). معجم الأحادیث المعتبرۀ، نشر ادیان، قم محمدی ری‌شهری، محمد (1382ش). دانشنامه امیرالمومنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، قم _______________ (1390ش). الصحیح من مقتل سید الشهداء و اصحابه(ع)، دار الحدیث، قم مسعودی، أبوالحسن بن علی (1425). مروج الذهب و معادن الجوهر، مکتبۀ العصریۀ، بیروت مفید، محمد بن محمد (1413). الإرشاد فی معرفۀ حجج الله علی العباد، کنگره شیخ مفید، قم مقدسی، مطهر بن طاهر (بی‌تا). البدء و التاریخ، مکتبۀ الثقافۀ الدینیۀ، قاهره مقرم، سید عبدالرزاق (بی‌تا). مقتل الحسین، موسسۀ البعثۀ، قم مقریزی، تقی الدین (1418). المواعظ و الإعتبار بذکر الخطط و الآثار، دار الکتب العلمیۀ، بیروت مکارم شیرازی، ناصر (1386ش). پیام امام امیرالمومنین(ع)، دار الکتب الإسلامیۀ، تهران موحد ابطحی، سید محمد باقر (1371ش). مستدرک عوالم العلوم و المعارف الأحوال من أبیات و الأخبار، تهران، موسسه اسلامی ولی عصر(عج) نجاشی، احمد بن علی (بی‌تا). رجال النجاشی، موسسۀ النشر الإسلامی، قم نصیریان، یدالله (1381ش). تقیه تاریخچه و احکام آن در اسلام، نشریه مقالات و بررسی‌ها، شماره71 نویری، احمد بن عبدالوهاب (1423). نهایۀ الإرب فی فنون الأدب، دار الکتب و الوثائق القومیۀ، قاهره نیلی نجفی، سید بهاء الدین (1360ش). منتخب الأنوار المضیئۀ فی ذکر القائم الحجۀ(ع)، مطبعۀ الخیام، قم واسعی، سید علیرضا (1395ش). جستاری در رویارویی امام حسین(ع) با صلح امام حسن(ع)؛ رویکرد و کنش، نشریه شیعه پژوهی، شماره6 هاشمی، سید رضا (بی‌تا). دانشنامه جهان اسلام، مدخل بیعت، بنیاد دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی، تهران یافعی، عبدالله بن سلیمان (1417). مرآۀ الجنان و عبرۀ الیقظان، دار الکتب العلمیۀ، بیروت یعقوبی، احمد بن اسحاق (بی‌تا). تاریخ الیعقوبی، دار صادر، بیروت یوزبکی، رامی (1386ش). الوضّاعون و أحادیثهم الموضوعۀ من کتاب الغدیر للشیخ الأمینی، قم، نشر الغدیر للدراسات الإسلامیۀ یوسفی غروی، محمد هادی (1417). موسوعۀ التاریخ الإسلامی، مجمع الفکر الإسلامی، قم
آمار تعداد مشاهده مقاله: 322 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 115

پیوندهای مفید

اخبار و اعلانات

آمار

اعتبار سنجی جمله «مثلی لا یبایع لمثله»؛ بررسی منبع شناختی