اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات121
تعداد شماره‌ها1,327
تعداد مقالات9,943
تعداد مشاهده مقاله2,976,052
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,675,007
شاه‌پسند, الهه, خطیب, مریم. (1402). قرائت رایجِ قرن هفتم در ایران (مصاحف آستان قدس رضوی). مطالعات فلسفی کلامی, 11(20), 37-70. doi: 10.22034/qer.2023.8452
الهه شاه‌پسند; مریم خطیب. "قرائت رایجِ قرن هفتم در ایران (مصاحف آستان قدس رضوی)". مطالعات فلسفی کلامی, 11, 20, 1402, 37-70. doi: 10.22034/qer.2023.8452
شاه‌پسند, الهه, خطیب, مریم. (1402). 'قرائت رایجِ قرن هفتم در ایران (مصاحف آستان قدس رضوی)', مطالعات فلسفی کلامی, 11(20), pp. 37-70. doi: 10.22034/qer.2023.8452
شاه‌پسند, الهه, خطیب, مریم. قرائت رایجِ قرن هفتم در ایران (مصاحف آستان قدس رضوی). مطالعات فلسفی کلامی, 1402; 11(20): 37-70. doi: 10.22034/qer.2023.8452

قرائت رایجِ قرن هفتم در ایران (مصاحف آستان قدس رضوی)

مطالعات قرائت قرآن
دوره 11، شماره 20، شهریور 1402، صفحه 37-70    اصل مقاله (10.21 M)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/qer.2023.8452
نویسندگان
الهه شاه‌پسند* 1؛ مریم خطیب2
1دانشیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکدۀ علوم قرآنی مشهد، ایران، «نویسندۀ مسئول»
2دانش‌آموختۀ کارشناسی ‌ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور، ایران
چکیده
دربارۀ قرائت رایج در هر کدام از امصار و اعصار اسلامی، اخبار پراکنده‌ای وجود دارد‌. این اخبار نمی‌توانند تصویر واضحی از پراکندگی و نحوۀ انتشار قرائات در دوره‌های مختلف مناطق اسلامی به دست دهند‌. یکی از شواهدی که به تکمیل چنین داده‌هایی کمک می‌کند، بررسی مصاحف مکتوب در آن زمان است‌. محققان این مقاله، پنج نسخه از مصاحف خطی قرن هفتم هجری موجود در کتابخانۀ آستان قدس رضوی را انتخاب کرده و با استخراج آمار میزان مشابهت فرش الحروف و رسم المصحف این قرآن‌ها به رسم المصحف و قرائت قاریان بوم‌های مختلف، برای دستیابی به قرائت رایج ایران در قرن هفتم تلاش کرده‌اند‌. طبق آمار به‌دست‌آمده، تنها در قرآن شمارۀ 67 که کتابت آن به اوایل قرن هفتم باز می‌گردد، رسم مصحف همانند قرون گذشته بیشترین شباهت را به رسم مصحف بصره دارد؛ امّا در قرآن شمارۀ 84، بیشترین مشابهت به یک اندازه به هر دو رسم مصحف بصره و کوفه است‌. رسم سه مصحف دیگر نیز با حدود چهار درصد تفاوت، بیشترین شباهت را به رسم بوم کوفه و پس از آن بصره دارد و این نخستین‌بار طی قرون چهارم تا هفتم است‌. دربارۀ قرائت مضبوط در مصاحف نیز در ایران، از قرن‌های پنجم و ششم اندک‌اندک تمایل بیشتری به قرائات کوفی و به‌ویژه قرائت عاصم با هر دو روایتش پیدا شده بود‌. تنها اینکه در قرن هفتم وضوح و شدّت بیشتری یافته و به‌طور خاص بر قرائت عاصم متمرکز شده است‌.
کلیدواژه‌ها
مصاحف مخطوط؛ کتابخانۀ آستان قدس رضوی؛ فرش الحروف؛ قرائات ده‌گانه؛ عاصم؛ حفص و شعبه‌
مراجع
  1. قرآن کریم، مصحف رایج‌.
  2. قرآن مخطوط شمارۀ 67، کتابخانۀ آستان قدس رضوی‌.
  3. قرآن مخطوط شمارۀ 84، کتابخانۀ آستان قدس رضوی‌.
  4. قرآن مخطوط شمارۀ 753، کتابخانۀ آستان قدس رضوی‌.
  5. قرآن مخطوط شمارۀ 1646، کتابخانۀ آستان قدس رضوی‌.
  6. قرآن مخطوط شمارۀ 2253، کتابخانۀ آستان قدس رضوی‌.
  7. ‏‫ابن‌ابی‌داود، عبدالله، کتاب المصاحف، تحقیق: محمد بن عبده، قاهره: الفاروق الحدیثة، ۱۴۲۳ق‌.
  8. ‏‫ابن‌عربی، ابوبکر، العواصم من القواصم، تحقیق: عمار طالبی، قاهره: مکتبة ‌دارالتراث، ۱۴۳۳ق‌.
  9. ‏‫ابوحیان اندلسی، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق: صدقی محمد جمیل، بیروت: دارالفکر، ۱۴۲۰ق‌.
  10. ‏‫اقبال آشتیانى، عبّاس، تاریخ مغول، تهران: امیرکبیر، ۱۳۸۴ش‌.
  11. ‏‫پارچه‌باف دولتی، کریم، تاریخ تحول قرائات قرآن کریم در ایران طی قرون سه تا دوازده هجری قمری (پایان‌نامه دکتری)، تهران: دانشگاه واحد علوم و تحقیقات، ۱۳۹۲ش‌.
  12. پاکتچی، احمد. (۱۳۹۳). تاریخ علوم قرآن و حدیث در ایران. در تاریخ جامع ایران. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی
  13. ‏‫دانی، ابوعمرو، البیان فی عدّ‌ای القرآن، تحقیق: غانم قدوری الحمد، کویت: مرکز المخطوطات و التراث، ۱۴۱۴ق‌.
  14. ‏‫دانی، ابوعمرو، جامع البیان فی القرائات السبع، امارات: جامعة الشارقة، ۱۴۲۸ق‌.
  15. ‏‫دانی، ابوعمرو، المقنع فی رسم مصاحف الأمصار، تحقیق: محمد الصادق قمحاوی، مصر: مکتبة الکلیات الأزهریة، بی‌تا‌.
  16. ‏‫ذهبی، شمس الدین، معرفة القراء الکبار، ‌بیروت: دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۷ق‌.
  17. ‏‫سجاوندی، محمد بن طیفور، علل الوقوف، تحقیق: محمّد بن عبدالله عیدی، بی‌جا، مکتبة الرشد، ۱۴۲۷ق‌.
  18. ‏‫شاه‌پسند، الهه، قرائت عاصم به روایت حفص از ابتدا تا اشتهار (پایان‌نامه دکتری)، مشهد: دانشگاه فردوسی، ۱۳۹۳ش‌.
  19. ‏‫شاه‌پسند، الهه؛ و عظیمیان، مژگان، قرائات رایج در ایران در قرن چهارم؛ بررسی موردی قرائت مضبوط در مصاحف آستان قدس رضوی، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شمارۀ 74، ۱۴۰۱ش‌.
  20. ‏‫شاو، استانفوردجی، تاریخ امپراتوری عثمانی و ترکیۀ جدید، مترجم: محمود رمضان‌زاده، مشهد: آستان قدس رضوی، ۱۳۷۰ش‌.
  21. ‏‫شریفیان‌فر، سیده‌مهناز، بررسی قرائات رایج در ایران در قرن 5 و6 هجری قمری براساس مصاحف آستان قدس رضوی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، ۱۳۹۷ش‌.
  22. ‏‫صفا، ذبیح الله، خلاصۀ تاریخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران از آغاز تا پایان عهد صفوی، تهران: امیرکبیر، ۱۳۵۶ش‌.
  23. ‏‫عظیمیان، مژگان، بررسی قرائت مضبوط در مصاحف مخطوط قرن چهارم آستان قدس رضوی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، ۱۳۹۶ق‌.
  24. ‏‫فروتن تنها، مصطفی. (۱۴۰۱). نقش ایرانیان در تاریخ علم قرائت تا قرن نهم هجری. مطالعات قرائت قرآن، (19)، 210-232.
  25. قاسم بن سلام، فضائل القرآن، تحقیق: مروان عطیه و دیگران، دمشق: دار ابن‌کثیر، ۱۴۱۵ق‌.
  26. ‏‫قزوینی، عمر بن علی، مشیخة القزوینی، تحقیق: عامر حسن صبری، ‌بیروت: دارالبشائر الإسلامیة، ۱۴۲۶ق‌.
  27. ‏‫ملایی و شاه‌پسند. (۱۳۹۸). بررسی قرائت مصاحف منسوب به ائمه(ع). مطالعات قرائت قرآن، (12)، 231-256.
 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 195
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 186


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب