فهرست نشریات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات119
تعداد شماره‌ها1,257
تعداد مقالات9,411
تعداد مشاهده مقاله2,686,355
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,501,566
علیانسب, سید محمد, سعدی, احمد, رضایی هفتادر, حسن, موسوی مقدم, سید محمد. (1402). ارزیابی گزارش‌های تشبیه و تجسیم شیعیان نخستین دوازده ‌امامی (با تأکید بر مؤمن الطّاق، هشام بن حکم و هشام بن سالم). مطالعات فلسفی کلامی, 10(19), 5-30. doi: 10.22034/pke.2023.16706.1783
سید محمد علیانسب; احمد سعدی; حسن رضایی هفتادر; سید محمد موسوی مقدم. "ارزیابی گزارش‌های تشبیه و تجسیم شیعیان نخستین دوازده ‌امامی (با تأکید بر مؤمن الطّاق، هشام بن حکم و هشام بن سالم)". مطالعات فلسفی کلامی, 10, 19, 1402, 5-30. doi: 10.22034/pke.2023.16706.1783
علیانسب, سید محمد, سعدی, احمد, رضایی هفتادر, حسن, موسوی مقدم, سید محمد. (1402). 'ارزیابی گزارش‌های تشبیه و تجسیم شیعیان نخستین دوازده ‌امامی (با تأکید بر مؤمن الطّاق، هشام بن حکم و هشام بن سالم)', مطالعات فلسفی کلامی, 10(19), pp. 5-30. doi: 10.22034/pke.2023.16706.1783
علیانسب, سید محمد, سعدی, احمد, رضایی هفتادر, حسن, موسوی مقدم, سید محمد. ارزیابی گزارش‌های تشبیه و تجسیم شیعیان نخستین دوازده ‌امامی (با تأکید بر مؤمن الطّاق، هشام بن حکم و هشام بن سالم). مطالعات فلسفی کلامی, 1402; 10(19): 5-30. doi: 10.22034/pke.2023.16706.1783

ارزیابی گزارش‌های تشبیه و تجسیم شیعیان نخستین دوازده ‌امامی (با تأکید بر مؤمن الطّاق، هشام بن حکم و هشام بن سالم)

پژوهشنامه کلام
مقاله 1، دوره 10، شماره 19، اسفند 1402، صفحه 5-30    اصل مقاله (995.4 K)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/pke.2023.16706.1783
نویسندگان
سید محمد علیانسب1؛ احمد سعدی* 2؛ حسن رضایی هفتادر3؛ سید محمد موسوی مقدم3
1دانش آموخته دکتری مدرسی معارف اسلامی، گرایش قرآن و متون اسلامی و دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران
2دانشیار گروه شیعه شناسی و مدرسی معارف دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران
3دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران
چکیده
مسئله این پژوهش، ارزیابی گزارش‌های انتساب تشبیه و تجسیم به شیعیان نخستین دوازده‌امامی است که از میان این شیعیان، مؤمن الطاق، هشام بن حکم و هشام بن سالم به تشبیه و تجسیم منتسب شده‌اند. با توجه به قرابت و ارتباط شیعیان نخستین با امامان معصومD و اهمیت فوق­العاده مسئله تشبیه و تجسیم در خداشناسی، پژوهش حاضر در صدد است با روش توصیفی ـ تحلیلی به ارزیابی گزارش‌های فریقین بپردازد. یافته‌های تحقیق نشانگر این است که گزارش‌های اهل سنت دراین‌باره، متعارض بوده و گزارش‌های منابع شیعه، علاوه بر ضعف سندی و دلالی، در تقابل با گزارش‌های معتبر‌ی در نفی تشبیه و تجسیم از آنان قرار دارد. به نظر می‌رسد مؤمن الطّاق و هشامین که اهل تأمّل در مسائل کلامی بودند، سعی در تبیین دقیق ذات و صفات الهی و حلّ تعارضاتی همچون احادیث «صورت آفرینش آدم» داشته‌ و به خلاف تلقّی خام تشبیهی، معنای دقیق‌تری در تبیین ذات و صفات الهی منظور آنان بوده است.
کلیدواژه‌ها
تشبیه؛ تجسیم؛ شیعیان نخستین دوازده‌امامی؛ مؤمن الطّاق؛ هشام بن حکم؛ هشام بن سالم
مراجع
قرآن کریم

  • ابن ابی ­الحدید، عبدالحمید(1404)، شرح نهج البلاغة، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی‏.
  • ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم(1416)، مجموع الفتاوی، مدینه منوّره، مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف.
  • ابن داود، حسن بن علی(1342)، کتاب الرّجال، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • ابن غضائری، احمد بن حسین(1364)، کتاب الضعفاء، قم: دارالحدیث.
  • ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم(1419)، تأویل مختلف الحدیث، بیروت: المکتب الإسلامی ـ مؤسسة الإشراق.
  • ابن ندیم، محمد بن اسحاق(1417)، الفهرست، بیروت: دارالمعرفة.
  • ابوحیان توحیدی، علی بن محمد(1408)، البصائر و الذخائر، بیروت: دار صادر.
  • استرآبادی، ملامحمد امین(1403)، الحاشیة على أصول الکافی‏، قم: دار الحدیث.
  • اسعدی، علیرضا(1390)، «نقد و بررسی انتساب تشبیه و تجسیم به هشام بن حکم»، نقد و نظر، س16، ش2.
  • اسفراینی، شهفور بن طاهر(1403)، التبصیر فی الدّین و تمییز الفرقة الناجیة عن الفرق الهالکین، بیروت: عالم الکتب.
  • اشعری، ابوالحسن(1980م)، مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلّین، تصحیح هلموت ریتر، آلمان/ ویزبادن: انتشارات فرانز اشتایر.
  • بغدادی، عبدالقاهر(1977م)، الفرق بین الفرق وبیان الفرقة الناجیة، بیروت: دارالآفاق الجدیدة.
  • پاکتچی، احمد(1381)، «اندیشه‌های‌ کلامی‌ در سده‌های‌ ۲ و۳ق‌»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج11، مدخل اسلام.
  • ــــــــــــــــ(1393)، «احادیث آفرینش آدم علی صورته: چالش‌های فهم در سده‌های دوم و سوم هجری»، مطالعات فهم حدیث، س1، ش1.
  • حسینی، سیدمحمدرضا(1410)، «مقولة جسم لا کالأجسام بین موقف هشام بن الحکم و مواقف سائر اهل الکلام»، تراثنا، س5، ش2.
  • حلی، حسن بن یوسف(1417)، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، قم: مؤسسة النشر الإسلامی/ مؤسسة نشر الفقاهة.
  • خزار، علی بن محمد(1401ق)، کفایة الأثر فی النصّ على الأئمة الإثنی عشرD، قم: نشر بیدار.
  • خیاط، ابوالحسین(بی‌تا)، الإنتصار و الردّ علی ابن راوندی الملحد، [بی­جا]: [بی‌نا].
  • رضایی هفتادر، حسن(1392)، «بررسی آرای ریچارد مارتین درباره تجسیم»، فلسفه دین، دوره 10، ش.
  • سیدمرتضی، علی بن حسین(1410)، الشافی فی الإمامة، تهران: مؤسسة الصادق.
  • شبیری، سیدجواد(1391)، «رجال غضائری و بررسی یونس بن ذبیان»، منتشر شده در سایت مدرسه فقاهت، درس خارج رجال، جلسه 33.
  • شهرستانی، ابوالفتح(1346)، الملل و النحل، قم: نشر شریف رضی.
  • صدرا، محمد بن ابراهیم(1383)، شرح أصول الکافی‏، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى‏.‏
  • صدوق، محمد بن علی(1398)، التوحید، قم: جامعه مدرسین.
  • طوسی، محمد بن حسن(1373)، رجال الطوسی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی‏ جامعه مدرسین.
  • ـــــــــــــــــــــــــ(1420)، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الأصول‏، قم: مکتبة المحقق الطباطبایی.
  • عطاردی، عزیزالله(1409)، مسند الإمام الکاظم أبی الحسن موسى بن جعفرG، مشهد مقدّس: انتشارات آستان مقدس رضوی.
  • قزوینی، خلیل بن غازی(1387)، صافی در شرح کافی، قم: دارالحدیث.
  • کراجکی، محمد بن على(1410)، کنز الفوائد، قم: دار الذخائر.
  • کریمی، مهدی(1398)، «واکاوی اندیشه توحیدی هشام بن سالم جوالیقی»، شیعه‌پژوهی، س6، ش17.
  • کشی، محمد بن عمر(1409)، إختیار معرفة الرجال، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد.
  • کلینی، محمد بن یعقوب(1407)، الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  • گرامی، سید محمد هادی(1391)، «بازشناسی جریان هشام بن حکم در تاریخ متقدّم امامیه»، مطالعات تاریخ اسلام، س4، ش12.
  • مامقانی، عبدالله(1431)، تنقیح المقال فی علم الرجال، قم: مؤسسة آل البیتD لإحیاء التراث.
  • مجلسی، محمد باقر(1404)، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسولD، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  • ــــــــــــــــــــــ(1406)، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم: کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی‏.
  • ــــــــــــــــــــــ(1403)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهارD، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • مفید، محمد بن محمد(1413)(الف)، الفصول المختاره من العیون و المحاسن، قم: کنگره شیخ مفید.
  • ــــــــــــــــــــــــ(1413)(ب)، الحکایات فی مخالفات المعتزلة من العدلیة، قم: کنگره شیخ مفید.
  • مقدسی، مطهر بن طاهر(بی‌تا)، البدء و التاریخ، قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.
  • نجاشی، احمد بن علی(1365)، فهرست أسماء مصنّفی الشیعة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی‏ جامعه مدرسین.
  • Martin, Richard, 2001, »Anthropomorphism«, Encyclopaedia of the Quran, Edited by Jane Dammen McAuliffe, Leiden, Brill, vol.1, pp 103-107.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 122
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 141


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب