فهرست نشریات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات118
تعداد شماره‌ها1,255
تعداد مقالات9,395
تعداد مشاهده مقاله2,660,075
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,486,772
دهقان پور, زهره. (1402). سیاست مذهبی مأمون و گسترش تشیع درایران. مطالعات فلسفی کلامی, 17(44), 117-140. doi: 10.22034/skh.2023.14030.1324
زهره دهقان پور. "سیاست مذهبی مأمون و گسترش تشیع درایران". مطالعات فلسفی کلامی, 17, 44, 1402, 117-140. doi: 10.22034/skh.2023.14030.1324
دهقان پور, زهره. (1402). 'سیاست مذهبی مأمون و گسترش تشیع درایران', مطالعات فلسفی کلامی, 17(44), pp. 117-140. doi: 10.22034/skh.2023.14030.1324
دهقان پور, زهره. سیاست مذهبی مأمون و گسترش تشیع درایران. مطالعات فلسفی کلامی, 1402; 17(44): 117-140. doi: 10.22034/skh.2023.14030.1324

سیاست مذهبی مأمون و گسترش تشیع درایران

مجله سخن تاریخ
مقاله 5، دوره 17، شماره 44، دی 1402، صفحه 117-140    اصل مقاله (712.75 K)
نوع مقاله: علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/skh.2023.14030.1324
نویسنده
زهره دهقان پور*
استادیار گروه ایران‌شناسی دانشکده علوم انسانی، دانشگاه میبد، ایران
چکیده
خلافت مأمون زمینه ساز تغییرات و تحولات سرنوشت سازی در جهان اسلام، به ویژه در سرزمین ایران برای مذهب تشیع و شیعیان گردید. این پژوهش در صدد بررسی این مسئله است که سیاست مذهبی مأمون چه بود و خواسته و ناخواسته چه پیآمدهایی برای مذهب تشیع و گسترش آن در ایران داشت؟ فرضیه تحقیق این است که مأمون به منظور مشروعیت بخشی و تحکیم بنیان قدرت خود؛ به سرمایه معنوی، نفوذ دینی واعتبار اجتماعی و سیاسی تشیع و شیعیان، به امامت امام رضا (ع) متوسل شد. او براین باور بود که با اتخاذ چنین سیاستی می تواند به اهداف خود نایل آید اما، سیاست ها و اقدامات خاص علی بن موسی الرضا(ع) چنان  شرایط را دگرگون ساخت که نه فقط مأمون به اهداف خود نرسید بلکه با چالش ها و تعارض های بنیادین فکری- سیاسی با آموزه های تشیع و شیعیان به امامت آن حضرت  مواجه گردید. در این پژوهش با روش تحلیل سندی وکیفی این نتیجه به دست آمد که امام رضا (ع) سیاست ابزاریِ مأمون را به سیاستی راهبردی و فرصتی برای تفسیر، تبیین و نشر آموزهای حقّه اسلامی مبتنی بر اصل امامت تبدیل کرد و از فرصت فراهم شده به وسیله مأمون برای گسترش تشیع و آموزه های شیعی بهره برد.
کلیدواژه‌ها
مأمون؛ سیاست مذهبی؛ امام رضا (ع)؛ ولایتعهدی؛ تشیع؛ ایران
مراجع
  1. آملی، اولیاء الله(1348)، تاریخ رویان، تحقیق منوچهر ستوده، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
  2. ابن أبی الحدید(1962م)، شرح نهج البلاغه، تحقیق : محمد أبو الفضل إبراهیم، دار إحیاء الکتب العربیه - عیسى البابی الحلبی وشرکاه.
  3. ابن اثیر، علی بن محمد(1385ش)، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر- دار بیروت.
  4. ابن اسفندیار، محمد بن حسن(بی تا)، تاریخ طبرستان، تصحیح عباس اقبال، به اهتمام محمد رمضانی، بی جا، چاپخانه مجلس، بی تا.
  5. ابن عبد ربه اندلسی(1404)، عقدالفرید، بیروت، دار الکتب العلمیه.
  6. ابن عماد حنبلی، عبدالحی(بی تا)، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، دار إحیاء التراث العربی – بیروت.
  7. ابن بابویه، محمد بن علی(1404)، عیون اخبار الرضا(ع)، تصحیح و تعلیق و تقدیم شیخ حسین الاعلمی، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات.
  8. ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد(1408)، دیوان المبتدأ و الخبر، تحقیق خلیل شحاده،‌ بیروت، دارالفکر، ط. الثانیه.
  9. ابن الجوزی(1412 - 1992 م)، المنتظم فی تاریخ الأمم والملوک، دراسة وتحقیق : محمد عبد القادر عطا و مصطفى عبد القادر عطا، دار الکتب العلمیه - بیروت – لبنان.
  10. ابن ندیم، محمد بن اسحق(1381)، الفهرست، تحقیق رضا تجدد، تهران، اساطیر.
  11. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین(بی تا)، مقاتل الطالبیین، تحقیق سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفه.
  12. انصاف پور، غلامرضا(1359)، روند نهضت های ملی و اسلامی در ایران از اسلام تا یورش مغول، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
  13. بارتولد، و(1308)، جغرافیای تذکره تاریخی ایران، 286، ترجمه حمزه سردادور(طالب زاده)، طهران، چاپخانه اتحاد تهران.
  14. بیهقی، ابراهیم بن محمد(1420)، المحاسن و المساوی، 56، حاشیه نویس: علی، عدنان، دار الکتب العلمیه ، بیروت – لبنان.
  15. ترکمنی آذر، پروین(1384)، " فعالیت سیاسی شیعیان اثنی عشری در ایران(از ورود مسلمانان تا تشکیل حکومت صفویه)، شیعه شناسی، شماره 12، 175- 212.
  16. جعفریان، رسول(1386)، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، رسول جعفریان، نشر علم، تهران، 1386.
  17. جواهری، محمد رضا(1392)، "دیدگاه امام رضا (ع) (ع) درباره حقوق اهل بیت و وظایف مردم در قبال امامان"، فرهنگ رضوی، سال اول، شماره 1، 61-86.
  18. جهشیاری(بی تا)، الوزرا و الکتّاب، ترجمه ابوالفضل طباطبایی، با تحقیقات مصطفی السّقا/ ابراهیم الابیاری/ عبدالحفیظ شلبی، مقدمه به قلم زین العابدین رهنما، بی جا.
  19. حسن پور، سید عبدالکریم(1392)، "تحلیلی بر چرایی اصرار مأمون و انکار امام رضا (ع) در ماجرای ولایتعهدی"، فرهنگ رضوی، سال اول، شماره 2، 105- 124.
  20. حمد الله مستوفى‏(1364)، تاریخ گزیده، محقق و مصحح: عبد الحسین نوایى‏، تهران، امیر کبیر.
  21. خامنه ای، سید علی، انسان 250 ساله بیانات مقام معظم رهبری دربارة زندگی سیاسی مبارزاتی ائمه معصومین علیهم السلام، تهران،
  22. موسسه ایمان جهادی، 1390.
  23. خطیب بغدادی(1417 - 1997 م)، تاریخ بغداد، 14/203، تحقیق : دراسه وتحقیق : مصطفى عبد القادر عطا، دارالکتب العلمیه - بیروت – لبنان
  24. دعبل خزاعی(1417- 1997م) دیوان دعبل الخزاعی، تحقیق : شرحه وضبطه وقدم له : ضیاء حسین الأعلمی، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات - بیروت – لبنان.
  25. دهقان پور، زهره، علی بیات و اصغر قائدان(1399)، "زمینه های سیاسی شکل گیری مهاجرت علویان به ایران در دوره عباسی و تاثیر آن بر گسترش تشیع"، دو فصل نامه علمی سخن تاریخ، س 14، ش 31، 90-107 .
  26. دهقان پور، زهره و علی بیات(1396)، "وحدت فکری فرقه های اسلامی بر مبنای عقلانیت در سیره رضوی"، مجموعه مقالات همایش ملی عقلانیت رضوی، تهران، دانشگاه تهران، معاونت فرهنگی اداره کل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران، 310-330.
  27. ذهبی، شمس الدین(1413)، سیر اعلام النبلا، مؤسسه الرساله بیروت.
  28. راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1420)، محاضرات الأدباء و محاورات الشعراء و البلغاء، 2/ 234-235؛، محقق: طباع، عمر فاروق، بیروت – لبنان.
  29. رفاعی، احمد فرید(1346)، عصر المأمون، مطبعه دار الکتب المصریه بالقاهره.
  30. رهبر، محمد تقی(1379)، فدک نماد مظلومیت اهل بیت، میقات حج، ش۳۴، 158-185.
  31. ساشادینا، عبدالعزیز(1380) "جایگاه امام رضا (ع) علیه السلام در بینش غرب"(گروه مطالعات دینی دانشگاه ویرجینیا)، ترجمه محمد تقی اکبری، مشکوه، شماره 72-73، 83- 86.
  32. سالاری شادی، علی و خرم کشاورز(1392) محمد، " بررسی مناسبات متوکل خلیفه عباسی با علویان"، فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، سال پنجم، شماره 17، 67- 91.
  33. سپهری، مهدی(1392)، اخلاق و نظام اخلاقی در مکتب علی بن موسی الرضا(ع)، مجموعه مقالات (2جلدی) ابعاد شخصیت و زندگی حضرت امام رضا (ع)، سرپرست علمی احمد پاکتچی، به اهتمام مرتضی سلمان نژاد، تهران دانشگاه امام صادق، 2/129- 143.
  34. سیوطی، جلال الدین(بی تا)، تاریخ الخلفاء، تحقیق : لجنه من الأدباء، چاپخانه : مطابع معتوق اخوان – بیروت؛ بی تا.
  35. شوشتری، نورالله(1375)، مجالس المومنین، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
  36. شیخ مفید(1414)، الارشاد، موسسه آل البیت علیهم السلام لتحقیق التراث، چ 2، بیروت، بیروت، دارالمفید للطباعه و النشر و التوزیع.
  37. صفری فروشانی، نعمت الله(1388)، " تحلیلی بر قیام های علویان در دوره امام رضا (ع) علیه السلام و ارتباط آن با ولایتعهدی"، شیعه شناسی، شماره 26، 57-76.
  38. ضیغم زیدی، سیدعلی(1390)،" مناظره و ویژگی های مناظرات امام رضا (ع) علیه السلام"، پیام مبلغ، شماره 6، 159- 190.
  39. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر(1387)، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم ، بیروت، دار التراث، ط الثانیه.
  40. العاملی، سید جعفر مرتضی(1423)، زواج المتعه، المرکز الإسلامی للدراسات، المرکز الإسلامی للدراسات، بیروت – لبنان.
  41. قندوزی(1416)، ینابیع الموده لذوی القربی، تحقیق سید علی جمال اشرف الحسینی، چ1، دارالاسوه للطباعه و النشر.
  42. مادلونگ، ویلفرد(1987)، اخبار الائمه الزیدیه، بیروت المعهد الامانی للابحاث الشرقیه.
  43. مجلسی، محمد باقر(1403)، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء.
  44. مجیدی، حسن(1392)،"تحلیل گفتمان مناظره های امام رضا (ع)"، فرهنگ رضوی، سال اول، شماره 2، 9- 40.
  45. محمدی ملایری، محمد(1397)، تاریخ و فرهنگ ایران،‌ تهران، توس، چاپ دوم.
  46. مرعشی، میرسید ظهیرالدین بن سید نصیرالدین(1345)، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، مقدمه دکتر محمد جواد مشکور، به کوشش محمد حسین تسبیحی، بی جا، موسسه مطبوعاتی شرق.
  47. مسکویه رازی، ابوعلی(1397)، تجارب الأمم، تحقیق ابو القاسم امامى، تهران، سروش.
  48. مسعودی، أبو الحسن على بن الحسین بن على(1409)، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، قم، دار الهجره، چ دوم.
  49. مطهری، مرتضی(بی تا)، سیری در سیره ائمه اطهار، انتشارات صدرا، چاپ سی و یکم، بی جا.
  50. مقدسی، مطهر بن طاهر(بی تا)، البدء و التاریخ‏، مشخصات نشر: البدء و التاریخ، مکتبه الثقافه الدینیه.
  51. المنصور بالله(1423)، مجموع رسائل الامام المنصور بالله، صنعاء: موسسه الامام زید بن علی، تحقیق عبدالسلام بن عباس الوجیه، موسسه الامام زید بن علی الثقافیه.
  52. مویدی، مجدالدین بن محمد(بی تا)، التحف شرح الزلف، بی جا: بی تا.
  53. میرحسینی، یحیی(1392)،"مناسبات دو سویه امام رضا (ع) و جریانهای زیدیه"، مجموعه مقالات ابعاد شخصیت و زندگی حضرت امام رضا (ع)(2جلدی)، سرپرست علمی احمد پاکتچی، به اهتمام مرتضی سلمان نژاد، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، 2/385-407.
  54. میلانی، سید علی حسینی(1421)، المتعه، مرکز الأبحاث العقائدیه - قم – ایران.
  55. موسوی، سید رضا(1387)، "متعه در نگاه فقیهان مسلمان"، مقالات و بررسی‌ها، دفتر۸۹.
  56. منتظری مقدم، حامد(1383)، " یعقوبی و نظریه هم شکلی مردم با حاکمان"(2)، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، شماره 2، 216-189.
  57. طوسی، محمد بن حسن(1415)، رجال(الابواب)، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم المقدسه.
  58. نقوی، سید اذکار(1388)،" تاثیر ولایتعهدی امام رضا (ع) (ع) بر قیام های علویان"، سخن تاریخ، شماره 5، 128- 159.
  59. همدانی، رشید الدین فضل الله(1381)، جامع التواریخ، اسماعیلیان و فاطمیان، محقق و مصحح محمد تقی دانش پژوه و محمد مدرسی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
  60. یاقوت حموی، معجم البلدان(1995)، بیروت، دارصادر، چاپ دوم.
  61. یعقوبی، احمد بن ابی واضح(1343)، هم آهنگی مردم، ترجمه حسین خدیو جم، تهران، کتابخانه ابن سینا.
  62. یعقوبی، احمد بن ابی واضح(بی تا)، تاریخ الیعقوبى، بیروت ، دار صادر.
  63. Wilfred .M,(1965)” Ali al- Reza” J. Brill , EIR, vol, 1, pp.877-880.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 125
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 24


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب