اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات121
تعداد شماره‌ها1,272
تعداد مقالات9,554
تعداد مشاهده مقاله2,769,957
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,536,231
بابا احمدی‌میلانی, زهره, رضایی‌هفتادر, حسن. (1403). ارزیابی دو قاعده‌‌ «العبره بعموم اللفظ لا بخصوص المورد» و «جری و تطبیق» در حوزه‌‌ آیات فضایل و مناقب. مطالعات فلسفی کلامی, 11(20), 57-84. doi: 10.22034/pke.2024.17931.1844
زهره بابا احمدی‌میلانی; حسن رضایی‌هفتادر. "ارزیابی دو قاعده‌‌ «العبره بعموم اللفظ لا بخصوص المورد» و «جری و تطبیق» در حوزه‌‌ آیات فضایل و مناقب". مطالعات فلسفی کلامی, 11, 20, 1403, 57-84. doi: 10.22034/pke.2024.17931.1844
بابا احمدی‌میلانی, زهره, رضایی‌هفتادر, حسن. (1403). 'ارزیابی دو قاعده‌‌ «العبره بعموم اللفظ لا بخصوص المورد» و «جری و تطبیق» در حوزه‌‌ آیات فضایل و مناقب', مطالعات فلسفی کلامی, 11(20), pp. 57-84. doi: 10.22034/pke.2024.17931.1844
بابا احمدی‌میلانی, زهره, رضایی‌هفتادر, حسن. ارزیابی دو قاعده‌‌ «العبره بعموم اللفظ لا بخصوص المورد» و «جری و تطبیق» در حوزه‌‌ آیات فضایل و مناقب. مطالعات فلسفی کلامی, 1403; 11(20): 57-84. doi: 10.22034/pke.2024.17931.1844

ارزیابی دو قاعده‌‌ «العبره بعموم اللفظ لا بخصوص المورد» و «جری و تطبیق» در حوزه‌‌ آیات فضایل و مناقب

پژوهشنامه کلام
مقاله 4، دوره 11، شماره 20، مرداد 1403، صفحه 57-84    اصل مقاله (984.54 K)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/pke.2024.17931.1844
نویسندگان
زهره بابا احمدی‌میلانی1؛ حسن رضایی‌هفتادر* 2
1استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید چمران أهواز، أهواز، ایران
2دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران. (نویسنده مسئول)
چکیده
دو قاعده­ «العبرة بعموم اللفظ لا بخصوص المورد» و «جری و تطبیق»، از جمله قواعد تفسیری است که در بسیاری از کتاب‌های علوم قرآنی و تفسیری به کار رفته‌اند؛ بدین معنا آیاتی که دارای عمومیت لفظ­اند، ولی سبب خاصی داشته باشند، بر موارد مشابه تعمیم داده خواهند شد. مجرای این دو قاعده نیز آیاتی هستند که لفظ عام و سبب خاص داشته باشند.  سؤالات اصلی پژوهش حاضر عبارت‌اند از اینکه این دو قاعده چه تفاوتی با هم دارند؟ شاخصه­های هر دو قاعده کدام است و امکان­سنجی این دو قاعده ذیل آیات فضائل به چه صورت است؟ نتایج پژوهش پیش‌­رو، نشان می­دهد که قاعده «العبرة بعموم اللفظ لا بخصوص المورد»، اخص از قاعده «جری و تطبیق» است و تنها به آیاتی مربوط می­شود که دارای سبب نزول­اند، اما قاعده جری و تطبیق، مربوط به آیاتی می­شود که هم ممکن است دارای سبب نزول باشند و هم روایات مصادیقی برای آیه پیدا کرده و به دیگران تعمیم داده باشند. این دو قاعده در حوزه آیات فضایل و مناقب معنادار نیست و نمی­توان آن‌ها را در موارد مشابه متأخر از نزول تطبیق داد، زیرا توسعه مفهومی و مصداقی ندارند. در این پژوهش با روش کتابخانه­ای در گردآوریِ مطالب، شیوۀ اسنادی در نقل دیدگاه­ها و روش توصیفی، تحلیلی به بررسی دو قاعده پیش­گفته و نقد داده­ها پرداخته شده است.
کلیدواژه‌ها
خروج مورد نزول؛ سبب نزول؛ جری و تطبیق؛ العبرة بعموم اللفظ لابخصوص المورد؛ فضایل؛ مفسران؛ عمومیت لفظ
مراجع
قرآن مجید

  • آلوسى، سید­محمود(1415)، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏، تحقیق: على عبدالبارى عطیة، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • اب‍ن‌اب‍ی‌ال‍ح‍دی‍د، عزالدین(1337)، شرح نهج البلاغه، قم: کتابخانه آیت‌ الله مرعشی نجفی8.
  • ابن­اثیر، علی­بن محمد(1409)، اسدالغابه، بیروت: دارالفکر.
  • ابن­جزى، محمد­بن احمد(1416)، التسهیل لعلوم التنزیل‏، بیروت: دار الارقم­بن ابی الارقم‏.
  • ابن­جوزى، عبدالرحمن­بن على(1422)‏، زاد المسیر فى علم التفسیر، تحقیق عبدالرزاق المهدی‏، بیروت: دار الکتاب العربی.
  • ابن­جوزی، یوسف(1407)، تذکرة الخواص‌، بیروت: [بی­نا].
  • ابن­حجر عسقلانی، احمد­بن علی(1415)، فتح الباری، بیروت: دار المعرفة.
  • ابن­حنبل، احمد(1416)، مسند احمد­بن حنبل، بیروت: مؤسسة الرسالة.
  • ابن­عطیه اندلسى، عبدالحق­بن غالب‏(1422)، المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق: عبدالسلام عبدالشافى محمد، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • ابن­کثیر دمشقى، اسماعیل­بن عمر(1419ق)، تفسیر القرآن العظیم‏، تحقیق: محمد­حسین شمس­الدین‏، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  • ابن­هشام، عبدالملک(بی­تا)، السیرة النبویة، [بی­جا]: [بی­نا].
  • ابولیث سمرقندى، نصر­بن محمد(بی­تا)، بحر العلوم‏، بیروت: دار الفکر.
  • احمدی، محمدحسن(1393)، «تحلیلی بر تفسیر آیات تاریخی با تاکید بر قاعده العبره»، مطالعات تفسیری، دوره 5، ش 19، ص: 140-127.
  • امینی، عبدالحسین(1977)، الغدیر، بیروت: دارالکتب العربیه.
  • بحرانى، هاشم(1416)، البرهان فى تفسیر القرآن‏، قم: بنیاد بعثت.
  • بغوى، حسین­بن مسعود(1420ق)، معالم التنزیل فى تفسیر القرآن‏، تحقیق عبدالرزاق المهدى‏، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
  • بدری، تحسین(1428)، معجم مفردات اصول الفقه المقارن، تهران: [بی­نا].
  • بیضاوى، عبد­الله­بن عمر(1418)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل‏، تحقیق محمد عبد الرحمن المرعشلى‏، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
  • بیهقی، ابوالفضل(بی­تا)، تاریخ بیهقی، تهران: مهتاب.
  • پیروزفر، سهیلا(1389)، «عموم لفظ یا خصوص سبب؟»، معرفت، دوره 19، ش 152، ص: 58-47.
  • ترمذی، محمدبن عیسی(1418)، سنن الترمذی، تحقیق عبدالوهاب عبدالطیف، بیروت: دار الفکر.
  • تقوی دهاقانی، حسین(1381)، روش­شناسی اهل­بیت در تفسیر، تأویل و تطبیق قرآن، تهران: انتشارات فرهنگ منهاج.
  • ثعالبى، عبدالرحمن(1418ق)، جواهر الحسان فى تفسیر القرآن‏، تحقیق محمدعلى معوض و عادل احمد عبدالموجود، بیروت: داراحیاء التراث العربى.
  • ثعلبى نیشابورى، احمد­بن محمد(1422ق)‏، الکشف و البیان‏، تحقیق ابو­­ محمد­بن عاشور، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • حاکم­ حسکانى، عبیدالله­بن احمد(1411ق)، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل‏، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
  • حاکم نیشابوری، محمد­بن عبدالله(1416ق)، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق: یوسف عبدالرحمن مرعشی، بی­جا: بی­نا.
  • حلبی، علی­بن ابراهیم(بی­تا)، السیرة الحلبیه، مصر: مصطفی البابی.
  • خفاجى، احمد­بن محمد(1417ق)، عنایة القاضى و کفایة الراضى‏، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  • راد، علی(1397ش)، گونه­شناسی احادیث قرآنی امامیه از نظریه تا تطبیق، قم: موسسه فرهنگی دارالحدیث.
  • راد، علی و کاظم قاضی‌زاده، «بررسی دو نظریه درباره وارثان برگزیده قرآن(با تأکید بر احادیث امامیه)»، علوم حدیث، دوره 16، ش 61 ، ص: 111-87.
  • راغب اصفهانی، حسین(1404)،  المفردات فی غریب القرآن، [بی‌جا]: دفتر نشر الکتاب.
  • ــــــــــــــــــــــــــ(1386)، تجلی جاودانگی قرآن در قاعده جری و تطبیق، فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، ش25، ص: 66-51.
  • زحیلى، وهبة(1418)، التفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعة و المنهج‏، بیروت: دار الفکر.
  • زرقانى‏، محمد عبد­العظیم(1948)، مناهل العرفان فی علوم القرآن‏، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
  • زرکشى، بدرالدین(1410)، البرهان فی علوم القرآن‏، بیروت: دار المعرفة.
  • زمخشرى، محمود(1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، بیروت: دار الکتاب العربی‏.
  • ساعدی، محمد(1394)، آیات امامت و ولایت در تفسیر المنار، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی.
  • سلحشور، بتول، سلطانی، عباسعلی و محمدحسن حائری(1401)، «جستاری در قاعده العبر بعموم اللفظ لا بخصوص السبب»، پژوهش های فقهی، دوره 18، ش 2، ص: 431-407.
  • سلمان­زاده، جواد(1400)، «واکاوی گسترۀ دلالت آیۀ وَ قَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ در پرتو قاعدۀ تفسیری جری و تطبیق»، پژوهشنامه معارف قرآنی، دوره 12، ش 44،  ص: 216-195.
  • سید­­قطب، ابراهیم شاذلی(1412)‏، فى ظلال القرآن‏، بیروت: دارالشروق.
  • سیوطى، عبدالرحمن(1421)، الإتقان فی علوم القرآن‏، بیروت: دار الکتاب العربى.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــ(1404)، الدرالمنثور فى تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
  • شاکر، محمد کاظم(1398)، آشنایی با علوم قرآنی، قم: دانشگاه قم.
  • صدر، محمدباقر(1417)، بحوث فی علم الاصول، بیروت: دارالإسلامیه.
  • طباطبایى، محمد­حسین(1417)‏، المیزان فى تفسیر القرآن‏، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.
  • طبرسى، فضل­بن حسن(1372)‏، مجمع البیان لعلوم القرآن‏، تهران:‏ انتشارات ناصر خسرو.
  • طبری، محمد­بن جریر(1408)، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، بیروت: بی­نا.
  • طوسى، محمد­بن حسن(بی­تا)، التبیان فى تفسیر القرآن‏، تحقیق احمد قصیرعاملى‏، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
  • عاشوری ­تلوکی، نادعلی(1379)، «نگاهی به الفاظ عام آیات و اسباب النزول آن‌ها با تکیه بر آیات سوره دهر»، صحیفه مبین، دوره 14، ش 24، ص: 22-16.
  • عروسى ­حویزى، عبد على­بن جمعه(1415)‏، تفسیر نور الثقلین‏، تحقیق سید­هاشم رسولى محلاتى‏، قم: انتشارات اسماعیلیان.
  • عیاشى، محمد­بن مسعود(1380ق)، کتاب التفسیر، تهران: چاپخانه علمیه.
  • فخر­­ رازى، محمد­بن عمر(1420)، مفاتیح الغیب‏، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  • فیض ­کاشانى، ملا محسن(1415)‏، تفسیر الصافى‏، تحقیق محمدحسین درایتى و محمدرضا نعمتى‏، تهران: انتشارات صدر.
  • قرشی، علی­اکبر(1412)، قاموس قرآن‏، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
  • قرطبى، محمد بن احمد(1364)، الجامع لأحکام القرآن‏، تهران: ناصر خسرو.
  • قمى ­مشهدى، محمد­بن محمدرضا(1368)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب‏، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
  • محسن­حیدر، حسن(1427)، أسباب النزول القرآنی تاریخ و حقائق، قم: المرکزالعالمى للدراسات الاسلامیه.
  • مرادی، محمد(1382)، امام علی و قرآن، تهران: هستی نما.
  • معرفت‏، محمد هادى(1428)، التمهید فی علوم القرآن‏، بی­جا: مؤسسة النشر الاسلامى‏.
  • ـــــــــــــــــــــــ(1387)، علوم قرآنی، بی­جا: انشارات سمت.
  • مکارم شیرازی، ناصر(1374)، انوارالاصول، قم:­ بی­نا.
  • موسوى ­سبزوارى، سید عبدالاعلى(1409)‏، مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن‏، بیروت: موسسه اهل‌بیتD.
  • نظام نیشابورى، حسن­بن محمد(1416)، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان‏، بیروت: تحقیق زکریا عمیرات‏، دار الکتب العلمیه.
  • نفیسی، شادی(1392)، «مبانی جری و تطبیق از دیدگاه علامه طباطبایی»، قرآن شناخت، دوره 6، ش 12، ص: 26-5.
  • یعقوبی، احمدبن‌اسحاق(1389)، تاریخ یعقوبی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 149
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 90


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب