1دانش‌پژوه کارشناسی معارف اسلامی و علوم تربیتی از کشور رواندا، مجتمع آموزش عالی بنت‌الهدی، جامعه‌المصطفى العالمیه، قم، ایران.
2مربی گروه علوم تربیتی، مجتمع آموزش عالی بنت‌الهدی، جامعه‌المصطفی العالمیه، قم، ایران.
چکیده
پژوهش حاضر جایگاه و آثار عفو و بخشش در استحکام خانواده در عصر کنونی را با تأکید بر آیات و روایات بررسی میکند. از نگاه دین اسلام، عفو و بخشش از مهمترین فضایل اخلاقی در قوام و استحکام خانواده است. برای رشد و تقویت روابط خانواده در سایه سلامت روانی و بستر بهبود وضعیت مناسب برای اعضای خانواده، نسلهای سالم و تربیت فرزاند، خانواده نیاز به آرامش دارد. یکی از عوامل مهم و کلید اساسی برای رسیدن به آرامش، عفو و بخشش است. عفو و بخشش، شرط پایداری و استحکام خانواده و تربیت مطلوب فرزندان است. اعمال قوانین خشک و غیرمنعطف و چارچوبهای قانونی بدون توجه به حاکمیت اخلاق و عدم توجه به جنبه احساسی اعضای خانواده زندگی را فاقد صفا و صمیمیت کرده و خانواده از نشاط و پویایی تهی میسازد. در چنین فضایی ناسازگاری و کشمکش بین اعضا آرامشی را که خانواده باید برای زوجین و فرزندان ایجاد کند، نخواهد داشت و اضطراب و اختلالات روانی توسعه مییابد. ازاینرو، بررسی فواید و تأثیر این فضیلت اخلاقی به رشد و تقویت روابط خانوادگی سالم کمک شایانی خواهد کرد. تحقیق حاضر باروش توصیفی-تحلیلی، آثار تربیتى عفو و بخشش در استحکام خانواده را تبیین میکند. یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که عفو و بخشش در خانواده با ایجاد امنیت روانی و آرامش در خانواده، حفظ حرمت و عزت نفس اعضای خانواده، ایجاد همدلی و سازگاری، دوری از فردگرایی و پرورش ارزش‌های اخلاقی در استحکام خانواده نقش بسزایی دارد.
قرآن کریم. مترجم: مکارم شیرازی، ناصر.، و فولادوند.
اکبری آرایی، منصور.، نیکخواه، رضا.، و جعفرزاده، سیامک (1399). عذرخواهی بهعنوان یکی از شیوههای جبران خسارت معنوی در مسئولیت مدنی. نشریه حقوق دادگستری، (84)109، 251 -270.
ایمانیفر، حمیدرضا.، فاطمی، جمیله.، و امینی، فاطمه (1391). بخشش از دیدگاه روانشناسی و قرآن کریم. نشریه انسانپژوهی دینی، سال نهم، شماره27، ص149-174.
بانکیپور فرد، امیرحسین.، مؤمنیراد، فهیمه.، و صدری، سیدمهدی (1396). عوامل تعالیبخش مؤثر در تحکیم بنیان خانواده در آرای مفسران و اندیشمندان معاصر مسلمان. نشریه فرهنگی-تربیتی زنان و خانواده، (12)41، 69-90.
پرچم، اعظم.، و فتاحیسده، فاطمه (1395). کارکرد بخشش در تحکیم و آرامش خانواده ازمنظر قرآن (نمونهپژوهی: رفتار حضرت یعقوب و حضرت یوسف (ع)). نشریه بصیرت و تربیت اسلامی، سال13، شماره370، 67-87.
تمیمى آمدى، عبدالواحد بن محمد (1410). غررالحکم و دررالکلم. قم: دار الکتاب الاسلامی.
توحیدینژاد، علی (1398). آثار فردی و اجتماعی مدارا در خانواده از دیدگاه قرآن و حدیث. نشریه دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث، شماره6، 66-85.
جانبزرگی، مسعود.، پسندیده، عباس.، و آذربایجانی، مسعود (1402). خانوادهدرمانگری معنوی خداسو. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1376). الصحاح. بیروت: دار العلم للملایین.
حرانی، ابومحمد (1393). تحف‌العقول عن آل‌الرسول (ص). مترجم: حسن‌زاده، صادق. تهران: نشر آل علی (ع).
خدایاریفرد، محمد.، غباری، باقر.، فقیهی، علینقی.، و وحدت تربتی، شادی (1381). روشدرمانی عفو با تأکید بر دیدگاه اسلامی. نشریه روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، سال هشتم، شماره1، 39-48.
دهخدا، علیاکبر (1373). لغتنامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). مفردات فی غریب القرآن. محقق: صفوان عدنان داودی. بیروت: دار العلم.
راغب، حسین بن محمد (1412). مفردات الفاظ قرآن. دمشق: دار القلم و دار الشامیه.
رحیمی، مرتضی.، و سلیمانی، سمیه (1395). نقش عذرخواهی و بخشش در پایگاه زندگی اجتماعی. نشریه پژوهشهای اخلاقی، سال هفتم، شماره2، ص81-102.
زارعپور، محسن.، و شفیعی، میلاد (1399). قرآن، خانواده، آرامش. قم: مرکز بینالمللی ترجمه و نشر آفاق.
زندیپور، طیبه.، آزادی، شهدخت.، و ناهیدپور، فرزانه (1390). بررسی رابطه ویژگی‌های شخصیتی، بخشش و سلامت روان در زوج‌های مراجعهکننده به مراکز بهداشت گچساران. نشریه زن و جامعه، (2)2، 1-18.
طیبحسینی، سید محمد.، و مشک مسجدی، راضیه (1394).آثار تربیتی عفو ازمنظر قرآن مجید. نشریه تخصصی تفسیر، علوم قرآن و حدیث، سال هفتم، شماره بیستوششم، 137-174.
عالمی جوادیه، اعظم.، کاظمی، مجید.، و فرخ اباذری، مجید (1398). ارتباط طلاق عاطفی با تعارض کار-خانواده در پرسنل بالینی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. نشریه سلامت جامعه، (13)2، 74-82.
غباریبناب، باقر (1388). استفاده از روش عفو و گذشت در اصلاح روابط بینفردی. https: //www.kashanu.ac.ir/
فراهیدی، خلیل بن احمد (1409). العین. قم: نشر هجرت.
قرائتی، محسن (1383). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن.
قرشی بنابی، علیاکبر (1374). تفسیر احسن الحدیث. تهران: مرکز چاپ و نشر بنیاد بعثت.
کلینی، محمدبن یعقوب (1385). اصول کافی. تهران: انتشارات قائم آل محمد.
کمری، سامان.، شهیدی، شهریار.، و آهنگرکانی، محمد (1393). نقش بخشایش و معنویت در پیشبینی سطح کارایی خانواده. نشریه تحقیقات در علوم رفتاری، (12)2، 31-21.
گرامی, غلامحسین.، و جعفری، نرگس (1401). روش قرآن در ترغیب به عمل صالح ازطریق تقویت انگاره‌های اعتقادی (مطالعه موردی تأثیر خداباوری بر صفح). نشریه آموزه‌های قرآنی، 19(36)، 173-191.
لسانی فشارکی، محمدعلی.، و حاج شیخ علی زهرایی، زهرا (1396). عفو و صفح در کتاب و سنت. نشریه بصیرت و تربیت اسلامی، (14)41، 135-166.
متقی هندی، علی بن حسامالدین (1409). کنزالعمال. بیروت: الرساله.
متقی هندی، علی بن حسامالدین (1389). کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال. بیروت: التراث الاسلام.
محصص، مرضیه (1396). مفهوم‌شناسی توصیفی مغفرت با تأکید بر روابط هم‌نشینی. مطالعاتقرآنی و فرهنگاسلامی، (1)3، 27-60.
مدبر اسلامی، علی (1400). گذشت بزرگوارانه (تحلیل چیستی صفح در قرآن با تأکید بر دیدگاه عالمه جوادی آملی). نشریه اخلاق وحیانی، سال نهم، شماره دوم، 5-37.
مدرسی، سید هادی (1386). دوستی و دوستان: مجموعه معارف اسلامی در هنر رفتار با مردم. مترجم: شیخی، حمیدرضا.، و آژیر، حمیدرضا. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
مصطفوی، حسن (1430). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. بیروت: دار المعارف الحکمیه.
نریمانی، محمد.، رحیمی، سعید.، و صداقت، مهرناز (1397). پیشبینی طلاق عاطفی زوجین براساس الگوهای ارتباطی خانواده و ساختار انگیزشی. نشریه روانشناسی خانواده، (5)2، 38-27.
یاریان، سجاد.، محمودی مقدم، سید روحالله.، خرامین، شیرعلی.، و نیکدل، فریبرز (1393). اثربخشی مداخله گروهی بخشش بر سلامت ذهنی و کنترل خشم زندانیان با جرم نزاع دستهجمعی. نشریه اندیشه و رفتار در روانشناسی بالینی، (8)31، 17-26.
Baharudin, D.& Che Amat, M.A. Mohd Jailani, M.R (2011). Sumari,D.F. The Concept of Forgiveness as a Tool in Counseling Intervention for Well-being Enhancement. PERKAMA International Convention.
Enright, R. (2001). Forgiveness is a choice: A step-by-step process for resolving anger and restoring hope. Washington,DC: American Psychological Association.
McCullough, M. E. (2001). Forgiveness: Who does it and how do they do it? Current Directions in Psychological Science, 10 (6), 194-197. https: //doi.org/10.1111/1467-8721.00147
L. (2011). FORGIVENESS AND SELF-REGULATION: Forgiveness as a Mechanism of Self-Regulation: An Ego-Depletion Model, Honors Thesis in Psychology University of Richmond.
Naiemi Gh, Mohsenzadeh F, Pirsaghi F, Maleki T. (2016). Role of personality characteristics and family of origin in anticipation of forgiveness. J research & health 6 (1).146
Warsah, I. (2020). Forgiveness Viewed from Positive Psychology and Islam. Islamic Guidance and Counseling Journal, 3 (2). https: //doi.org/10.25217/igcj.v3i2.878 E-ISSN: 2614-1566 Published by: Institut Agama Islam Ma’arif NU (IAIMNU) Metro Lampung p.115
