اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات121
تعداد شماره‌ها1,272
تعداد مقالات9,554
تعداد مشاهده مقاله2,770,293
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,536,307
کهن ترابی, میثم. (1403). بازتاب اختلاف لهجات در قرائات منسوب به اهل بیت(ع). مطالعات فلسفی کلامی, 12(23), 305-330. doi: 10.22034/qer.2024.19122.1265
میثم کهن ترابی. "بازتاب اختلاف لهجات در قرائات منسوب به اهل بیت(ع)". مطالعات فلسفی کلامی, 12, 23, 1403, 305-330. doi: 10.22034/qer.2024.19122.1265
کهن ترابی, میثم. (1403). 'بازتاب اختلاف لهجات در قرائات منسوب به اهل بیت(ع)', مطالعات فلسفی کلامی, 12(23), pp. 305-330. doi: 10.22034/qer.2024.19122.1265
کهن ترابی, میثم. بازتاب اختلاف لهجات در قرائات منسوب به اهل بیت(ع). مطالعات فلسفی کلامی, 1403; 12(23): 305-330. doi: 10.22034/qer.2024.19122.1265

بازتاب اختلاف لهجات در قرائات منسوب به اهل بیت(ع)

مطالعات قرائت قرآن
دوره 12، شماره 23، اسفند 1403، صفحه 305-330    اصل مقاله (867.92 K)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/qer.2024.19122.1265
نویسنده
میثم کهن ترابی*
دانشیار دانشگاه بزرگمهر قائنات،قائنات، ایران
چکیده
یکی از دلایل اختلاف قرائت قرآن، تفاوت در لهجه‌هاست. بررسی گونه‌شناختی قرائات منسوب به اهل بیت^ نشان می‌دهد که تعداد معدودی از آن‌ها از حیث لهجه با قرائت حفص متفاوت هستند. این قرائات که هفده مورد را شامل می‌شوند، چهار درصد از حدوداً چهارصد مورد قرائات منسوب به معصومان^ را تشکیل می‌دهند. این قرائات علاوه بر قریش، مربوط به قبائلی مانند بنی‌تمیم، قیس، هذیل، هوازن، علیامضر، اسد و طیء هستند که بر اساس گزارش‌های موجود در منابع لغوی و ادبی از جمله فصیح‌ترین قبائل زمان نزول به شمار می‌آیند. دیدگاهی وجود دارد که لهجه قریش را تنها لهجه معتبر در قرائت قرآن می‌داند و دیگر لهجه‌ها را معتبر نمی‌شمارد. اما روایات و گزارش‌های تاریخی، این انحصار را تأیید نمی‌کنند. گزارش‌های متعدد نشان می‌دهند که لهجه‌های دیگری نیز در نزول قرآن و قرائت پیامبر| و همچنین در قرائات معصومین وجود داشته است که این ادعا را رد می‌کند. بررسی این قرائات نشان می‌دهد که تقریباً تمامی آن‌ها از لحاظ ساختمان واژه و تفاوت در حرکات با قرائت حفص تفاوت دارند. البته این تفاوت‌ها در حروف غیر از حرف آخر واژه است و موجب تغییر کارایی نحوی کلمه در جمله نمی‌شوند؛ بنابراین به تغییر معنایی منجر نمی‌شوند. پژوهش حاضر با استفاده از منابع گوناگون فریقین، از جمله لغوی، ادبی، قرائت و تفسیر، این موارد را شناسایی کرده و در بستر روشی توصیفی تحلیلی با رویکرد تطبیقی مورد بررسی قرار داده است.
کلیدواژه‌ها
قرائات منسوب به اهل بیت^؛ لهجه؛ اختلاف قرائت؛ قبائل عرب؛ تفاوت معنایی
مراجع
  1. قرآن کریم، ترجمۀ علی مشکینی، قم: نشر الهادی، 1380ش.
  2. ابن‌ابی‌شیبه، عبدالله بن محمد، المصنف، تحقیق: سعید اللحام، ، بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع، 1409ق.
  3. ابن‌جنی، الخصائص، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1429ق.
  4. ــــــــ، المحتسب فی تبیین وجوه شواذالقراءات و الایضاح عنها، تحقیق: علی نجدی ناصف، عبدالحلیم نجار و عبدالفتاح اسماعیل شلبی، قاهره: المجلس الاعلی لشئون الإسلامیه، 1415ق.
  5. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری بشرح صحیح البخاری، تصحیح: محمد عبدالسلام شاهین، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1424ق.
  6. ابن‌درید، ابوبکر محمد بن ‏حسن، جمهره اللغه، تحقیق رمزی منیربعلبکی، بیروت: دارالعلم للملایین، 1987م.
  7. ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1410ق.
  8. ابن‌عاشور، محمد بن ‏طاهر، التحریر و التنویر، تونس: الدار التونسیه للنشر، 1984م.
  9. ابن‌عبدالبر، ابوعمر یوسف، التمهید، مغرب: وزارت عموم الأوقاف و الشئون الإسلامیه، 1387ق.
  10. ابن‌فارس، ابوالحسین احمد، الصاحبی فی ققه اللغه العربیه و مسائلها و سنن العرب فی کلامها، دمشق: محمدعلی بیضون، 1418ق.
  11. ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، فضائل القرآن، دمشق: مکتبه ابن‌تیمیه، 1416ق.
  12. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، قم: نشر ادب حوزه، 1405ق.
  13. ابن‏خالویه، ابوعبدالله حسین ‏بن ‏احمد، مختصر فی شواذ القرآن من الکتاب البدیع، قاهره: مکتبه المتنبی، بی‏تا.
  14. ابن‌هاشم، شهاب الدین احمدبن‏محمد، التبیان فی تفسیر غریب القرآن، بیروت: دارالغرب الاسلامی، 1423ق.
  15. ابوحیان اندلسی، محمد بن‏ یوسف، البحرالمحیط فی‏التفسیر، تحقیق محمدجمیل صدقی، بیروت: دارالفکر، 1420ق.
  16. ابوزرعه، عبدالرحمان بن ‏محمد، حجه القراءات، تحقیق: سعید الأفغانی، بیروت: مؤسسه الرساله، 1418ق.
  17. احمدی، حبیب الله، پژوهشی در علوم قرآن، قم: نشر فاطیما، 1376ش.
  18. ازهری، خالد بن عبدالله، شرح التصریح علی التوضیح، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1421ق.
  19. ازهری، محمد بن احمد، معانی القراءات، ریاض: جامعه ملک سعود، 1412ق.
  20. آذرنوش، آذرتاش، «همزه و دشواری نوشتن آن»، مجله مقالات و بررسی‌ها، شماره 17 و 18، 1353ش.
  21. آلوسی، سیدمحمود، روح ‏المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: علی عبدالباری عطیه، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1415ق.
  22. بخاری، محمدبن اسماعیل، ‌صحیح البخاری، دمشق: دارابن‌کثیر، 1414ق.
  23. بغوی، حسین ‏بن ‏مسعود، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، تحقیق: عبدالرزاق مهدی، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1420ق.
  24. بیضاوی، عبدالله ‏بن ‏عمر، أنوار التنزیل و اسرارالتأویل، تحقیق: محمدعبدالرحمان مرعشی، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1418ق.
  25. پاکتچی، احمد، «ریشه‌شناسی واژه قیوم»، مجله مطالعات قرآن و حدیث، شماره 9، 1390ش.
  26. ثعالبی، عبدالرحمان بن محمد، جواهرالحسان فی تفسیر القرآن، تحقیق: محمدعلی معوض و عادل احمدعبدالموجود، بیروت: دارااحیاء التراث العربی، 1418ق.
  27. ثعلبی نیشابوری، ابواسحاق احمد بن ‏ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1422ق.
  28. جواد، علی، الثقافه الإسلامیه و الحیاه المعاصره، تدوین: محمد خلف الله، قاهره: مکتبه النهضه المصریه، 2015م.
  29. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق: محمد حمری دمراش، بیروت: المکتبه المصریه، 1420ق.
  30. حسین، طه، فی الأدب الجاهلی، قاهره: مطبع فاروق، 1933م.
  31. خطیب، عبداللطیف، معجم القراءات، دمشق: مؤسسه الرازی للطباعه، 1422ق.
  32. خفاجی، احمد بن ‏محمد، حاشیه الشهاب المسماه عنایه القاضی و کفایه الراضی، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1417ق.
  33. خلیل بن احمد، کتاب العین، قم: نشر هجرت، 1408ق.
  34. رافعی، مصطفی صادق، تاریخ آداب الغه العربیه، نسخه موجود در پایگاه اینترنتی کتابخانه مدرسه فقاهت.
  35. زرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دارالمعرفه، 1410ق.
  36. سمرقندی، نصر بن ‏محمد، تفسیر السمرقندی المسمی بحرالعلوم، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1413ق.
  37. سمین، احمد بن یوسف، الدر المصون فی علوم الکتاب المکنون، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1414ق.
  38. سیوطی، جلال ‏الدین، الإتقان فی علوم القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1416ق.
  39. سیوطی، جلال ‏الدین، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1416ق.
  40. شاطبی، ابوشامه عبدالرحمان بن اسماعیل، ابراز المعانی من حرز المعانی فی القراءات السبع، قاهره: مصطفی البابی الحلبی، 1349ق.
  41. شریف لاهیجی، محمد بن ‏علی، فتح القدیر، دمشق: دار ابن‌کثیر، 1414ق.
  42. صافی، محمود بن ‏عبدالرحیم، الجدول فی اعراب القرآن الکریم، چاپ چهارم، دمشق: دارالرشید، 1418ق.
  43. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو، 1372ش.
  44. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه، 1415ق.
  45. طوسی، محمدبن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: احمدقیصرعاملی، بیروت: داراحیاء التراث العربی، بی‏تا.
  46. عکبری، عبدالله بن حسین، اعراب القراءات الشواذ، تحقیق: احمد عزّوز، بیروت: عالم الکتب، 1417ق.
  47. عمر، احمد مختار و عبدالعال سالم مکرم، معجم القراءات القرآنیه، کویت: جامعه الکویت، 1408ق.
  48. عیاشی، محمد بن ‏مسعود، کتاب التفسیر، تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران: چاپخانه علمیه، 1380ش.
  49. عینی، بدرالدین، عمدة القاری شرح صحیح البخاری، بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع، 1426ق.
  50. فراء، ابوزکریا یحیی ‏بن ‏زیاد، معانی القرآن، تحقیق: احمدیوسف نجاتی، محمدعلی‏نجار و عبدالفتاح اسماعیل‏شلبی، قاهره: دارالمصریه للتألیف و الترجمه، بی‏تا.
  51. فضلی، عبدالهادی، القراءات القرآنیه تاریخ و تعریف، چاپ سوم، بیروت: دارالقلم، 1405ق.
  52. فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، بیروت: المکتبه العصریه، 1428ق.
  53. قاسم بن سلام، ابوعبید، فضائل القرآن، دمشق: دار ابن‌کثیر، 1415ق.
  54. قرشی بنایی، علی‏اکبر، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الإسلامیه، 1412ق.
  55. قرطبی، محمد بن ‏احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو، 1364ش.
  56. قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تحقیق: حسین درگاهی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد، 1368ش.
  57. قمی، علی ‏بن ‏ابراهیم، تفسیر قمی، تحقیق: سیدطیب موسوی جزایری، قم: دارالکتاب، 1367ش.
  58. قیسی، ابومحمد مکی بن ابی‌طالب، الکشف عن وجوه القراءات السبع و عللها و حججها، تحقیق: محیی‌الدین رمضان، بیروت: مؤسسه الرساله، 1404ق.
  59. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیه، 1407ق.
  60. کورانی عاملی، علی، تدوین القرآن، تهران: دارالقرآن الکریم، 1418ق.
  61. کهن‌ترابی، میثم، پژوهشی در قرائات منسوب به اهل بیت^، قائن: انتشارات دانشگاه بزرگمهر قائنات، 1399ش.
  62. ملاحویش آل غازی، عبدالقادر، بیان المعانی، دمشق: مطبعه الترقی، 1382ق.
  63. معرفت، محمدهادی، علوم قرآنی، قم: تمهید، 1386ش.
  64. نحاس، ابوجعفر احمد بن ‏محمد، اعراب القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1421ق.
  65. نصیری، علی، «عوامل پیدایش اختلاف قرائات»، مجله بینات، شماره 26، 1379ش.
  66. نیشابوری، نظام الدین حسن ‏بن ‏محمد، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، تحقیق: زکریا عمیرات، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1416ق.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 135
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 119


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب