اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات121
تعداد شماره‌ها1,318
تعداد مقالات9,904
تعداد مشاهده مقاله2,917,005
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,629,535
عزیزی, حسین, کشاورز, زهرا سادات. (1403). تأملی در چرخش سه وجهیِ مناسبات قدرت سیاسی در مکه (بازه زمانیِ پیش از ظهور اسلام تا رحلت رسول خدا(ص)). مطالعات فلسفی کلامی, 18(47), 49-78. doi: 10.22034/skh.2024.13708.1310
حسین عزیزی; زهرا سادات کشاورز. "تأملی در چرخش سه وجهیِ مناسبات قدرت سیاسی در مکه (بازه زمانیِ پیش از ظهور اسلام تا رحلت رسول خدا(ص))". مطالعات فلسفی کلامی, 18, 47, 1403, 49-78. doi: 10.22034/skh.2024.13708.1310
عزیزی, حسین, کشاورز, زهرا سادات. (1403). 'تأملی در چرخش سه وجهیِ مناسبات قدرت سیاسی در مکه (بازه زمانیِ پیش از ظهور اسلام تا رحلت رسول خدا(ص))', مطالعات فلسفی کلامی, 18(47), pp. 49-78. doi: 10.22034/skh.2024.13708.1310
عزیزی, حسین, کشاورز, زهرا سادات. تأملی در چرخش سه وجهیِ مناسبات قدرت سیاسی در مکه (بازه زمانیِ پیش از ظهور اسلام تا رحلت رسول خدا(ص)). مطالعات فلسفی کلامی, 1403; 18(47): 49-78. doi: 10.22034/skh.2024.13708.1310

تأملی در چرخش سه وجهیِ مناسبات قدرت سیاسی در مکه (بازه زمانیِ پیش از ظهور اسلام تا رحلت رسول خدا(ص))

مجله سخن تاریخ
دوره 18، شماره 47، آبان 1403، صفحه 49-78    اصل مقاله (813.43 K)
نوع مقاله: علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/skh.2024.13708.1310
نویسندگان
حسین عزیزی1؛ زهرا سادات کشاورز* 2
1استادیار گروه معارف دانشکدة الهیات و معارف اهل البیت دانشگاه اصفهان، ایران
2دکترای تخصصی گروه تاریخ تشیع، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، ایران.
چکیده
در شکل‌گیری هر رویداد تاریخی یا پدیده ‌اجتماعی متعلق به جامعه انسانی، مجموعه‌ای از عوامل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، روانی، زیستی و فرهنگی مؤثر هستند. ظهور اسلام در شهر مکه سرآغاز تغییر در نظام سیاسی و اجتماعی دوره جاهلیت برآورد شده و اسلام تولد تفکر و اندیشه‌ای بود که با استقرار آن در سـاختار نظام قبیله‌ای، تحولی اساسی را در جامعه در پی داشت. هدف اصلی این پژوهش تأملی در چرخش سه وجهیِ مناسبات قدرت سیاسی در مکه است. به منظور تحقق چنین مطالعه‌ای و با مبنا قرار دادن نظریه گی روشه، براساس روشی تاریخی-تحلیلی، سؤال اساسی آن است که آیا نقش عوامل، شرایط و کارگزاران درگیر در مناسبات قدرت مکه در بازه زمانیِ پیش از ظهور اسلام تا رحلت رسول خدا(ص) بر چرخش از پیران‌سالاری به پدرسالاری و بالعکس، منشا اثر بوده است؟ و نحوه این اثرگذاری چگونه بوده است؟ در همین راستا فرضیه پژوهش آن است که مثلث عوامل، شرایط و کارگزاران تغییر در ساختار اداره عربستان وقت حد فاصل پیران‌سالاری و پدرسالاری، حرکتی آونگی داشته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در دوره‌ای که پدرسالار اقتدار کافی نداشت، شیوخ تیره‌های قدرتمند نقش مؤثری در تصمیم‌گیری‌های سیاسی قریش و بطون وابسته ایفا کرده و سیادت سیدسالاری پررنگ‌تر می‌شد. عمل به سنت‌های قبیله و اعتراف قبایل، خصوصاْ شیوخ آنها به قدرت، منزلت و شرف پدرسالار، سیادت پدرسالار را مشروعیت می‌بخشید. چنان‌که در مورد قصی، عبدمناف، هاشم و عبدالمطلب به وضوح دیده می‌شد. فرامین و دستورات آنها مورد تبعیت قرار می‌گرفت و برخی از رسوم ابداعی آنان چون سنت برای قبیله محفوظ ماند و بعد از مرگ پدرسالار نیز اجرا می‌شد. با این وجود، سیادت پدرسالار در مکه پایدار نماند و با ضعف پدرسالار، زمینه برای قدرت‌گیری دوباره خاندان‌ها و نظام شیوخیت فراهم شد.
کلیدواژه‌ها
مناسبات قدرت؛ پیران سالاری؛ پدرسالاری؛ قریش؛ رسول الله(ص)؛ مکه
مراجع
 قرآن کریم.

  1. ابن‌بکار، ابوعبدالله زبیر بن مصعب بن ثابت بن عبدالله زبیر، الاخبار الموفقات، تحقیق الدکتور سامی کلی العانی، بغداد: مطبعه العانی، ۱۳۹۲ق.
  2. ابن‌حبیب، محمد، المحبر، تحقیق ایلزة لیختن شتیتر، بیروت: دار الآفاق الجدیدة، بى تا.
  3. ابن‌حزماندلسی، علی بن احمد،جمهرة أنساب العرب، بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۳ق.
  4. ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر، تحقیق خلیل شحاده، بیروت: دارالفکر، ۱۴۰۸ق.
  5. _________، العبر تاریخ ابن‌خلدون،ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳.
  6. ابن‌سعد، محمد، طبقات الکبری، بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
  7. ابن‌عبدالبر، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، بیروت: دارالجیل، 1412ق.
  8. ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، بیروت: مکتبه المعارف، ۱۹۶۶.
  9. ابن‌کلبی، ابوالمنذر هشام بن محمد، الاصنام، ترجمه سیّدمحمدرضا جلالی نائینی، تهران، نشر نو، ۱۳۶۴.
  10. ابن‌مزاحم منقری، نصر، وقعة صفیّن، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، بیروت: دارالجیل، ۱۴۱۰ق.
  11. ابن‌منظور، لسان العرب، تحقیق غلی شیری، بیروت: داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
  12. ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النّبویّة، تحقیق مصطفى سقا و دیگران، مصر، مطبعة البابى الحلبى، ۱۳۷۵.
  13. ابوالفرج اصفهانی، علی‌ بن حسین، الاغانی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1415.
  14. ازرقی، محمد بن عبداله، اخبار مکه و ما جاء فیها من الاثار، بیروت: دار الاندلس، ۱۴۱۶ق.
  15. اشرف، احمد، جامعه­شناسی ماکس وبر، تهران: هومن، 1357.
  16. باتومور، تی. بی، جامعه­شناسی، ترجمه سیدحسن منصور و سیدحسن کلجاهی، تهران: امیرکبیر، ۱۳۷۰.
  17. بلاذری، أحمد بن یحیى ­بن جابر، انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلى، بیروت: دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
  18. بلاندل، ژان، حکومت مقایسه­ای، ترجمه علی مرشدزاد، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۸.
  19. بندیکس، رینهاد، سیمای فکری ماکس وبر، ترجمه محمود رامبد، تهران: هرمس، 1382.
  20. پارکین، فرانک، ماکس وبر، ترجمه شهناز مسمی­پرست، تهران: ققنوس، 1384.
  21. تقوی، هدیه، «همگرایی و واگرایی سران قریش در برخورد با پیامبر(ص)»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال دهم، شماره 34، صص ۵۶-۳۷، ۱۳۹۸.
  22. ثعالبی، عبدالملک، ثمار القلوب، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴.
  23. ثقفی کوفی، ابواسحاق ابراهیم بن محمد، الغارات، تحقیق السیدعبدالزهراء الحسینی، بیروت: دارالاضواء، ۱۴۰۷ق.
  24. جواد، على، المفصل فى تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت: دارالعلم للملایین، ۱۹۹۶.
  25. حلبی شافعی، علی بن برهان‌الدین، السیره الحلبیه، بیروت: المکتبه الاسلامیه، بی‌تا.
  26. حموی، شهاب­الدین ابی عبدالله یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت: دار صادر، الطبعة الثانیه، ۱۹۵۷.
  27. خسروی، علی؛ معمار، ثریا، «چگونگی تطبیق فرایند و ساختار مسئله­مندی وضعیت جامعه­شناسی در ایران»، جامعه­شناسی ایران، دوره 22، شماره1، 1400، صص 158-119.
  28. دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود، اخبارالطوال، قاهره: داراحیاء الکتب العربیه، الطبعه الاولی، ۱۹۶۰.
  29. روشه، گی، تغییرات اجتماعی، ترجمه منصور وثوقی، تهران: نشر نی، ۱۳۶۶.
  30. زرگری‌نژاد، غلامحسین، تاریخ صدر اسلام (عصر نبوت)، تهران: سمت، 1384.
  31. زیبدی، مرتضی، تاج العروس، بیروت: دارالمکتبه الحیاه، ۱۳۰۶.
  32. ساروخانی، باقر، دائره المعارف علوم اجتماعی، تهران: کیهان، ۱۳۷۰.
  33. طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دارالتراث، ۱۳۷۸.
  34. فرخنده­زاده، مجبوبه، «حاکمیت خلافت عباسی بر مبنای نظریه اقتدار سنتی ماکس وبر»، مطالعات تاریخ فرهنگی، سال 7، شماره25، 1394، صص 96-73.
  35. قرائی مقدم، امان‌الله‌، مبانی جامعه­شناسی، تهران: ابجد، ۱۳۸۲.
  36. کرسول، جان‌دبلیو، طرح پژوهش، ترجمه علیرضا کیان­منش و مریم دانای طوس، تهران: جهاد دانشگاهی، 1391.
  37. کلاعی، سلیمان،الاکتفاء، به کوشش محمد کمال‌الدین عزالدین علی، بیروت: عالم الکتب، 1997م.
  38. کوئن، بروس، مبانی جامعه­شناسی، ترجمه و اقتباس دکتر غلامعباس توسلی و رضا فاضل، تهران: سمت، ۱۳۷۴.
  39. مسعودی، ابوالحسن، مروج الذهب، تحقیق محمدمحی الدین عبدالحمید، بیروت: دارالمعرفه، بی­تا.
  40. منتظرالقائم، اصغر، تاریخ اسلام تا سال چهلم هجری، اصفهان: دانشگاه اصفهانوسمت، ۱۳۸۷.
  41. نهج­البلاغه، ترجمه دکتر سیدجعفر شهیدی، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، ۱۳۶۸.
  42. واقدی، محمد بن عمر، فتوح الشام، تصحیخ عبداللطیف عبدالرحمن، بیروت: دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
  43. وبر، ماکس، جامعه­شناسی ماکس وبر، ترجمه عبدالحسین نیک­گهر، تهران: توتیا، ۱۳۸۳.
  44. ________، اقتصاد و جامعه، ترجمه عباس منوچهری و همکاران، تهران: سمت، ۱۳۸۴.
  45. ________، دین، قدرت و جامعه، ترجمه احمد تدین، تهران: انتشارات هرمس، 1378.
  46. ـ یعقوبی، ابن‌واضح، البلدان، ترجمه دکتر محمد ابراهیم آیتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۵۶.
  47. ـ _____________، تاریخ، بیروت: دارصادر و داربیروت، ۱۳۷۹ق.
  48. Chase, Christopher; Babones., Salvatore J. Global Social Change. Historical and Comparative Perspective, 2006.
  49. Creswell, John W., Research Design: Qualitative, Quantitative and Mixeds Approaches. California: Sage, 2014.
  50. Rothestein, Bo. A new handbook of Political Science, Edithed by E. Goodin and Hans-Dieter Klingemann, Oxford, 1998.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 377
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 386


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب