اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات121
تعداد شماره‌ها1,327
تعداد مقالات9,943
تعداد مشاهده مقاله2,976,052
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,675,007
زارع بوشهری, محمد. (1403). تشیع در پس‌کرانه‌های شمالی خلیج فارس از آغاز تا صفویه. مطالعات فلسفی کلامی, 18(47), 97-124. doi: 10.22034/skh.2024.10191.1184
محمد زارع بوشهری. "تشیع در پس‌کرانه‌های شمالی خلیج فارس از آغاز تا صفویه". مطالعات فلسفی کلامی, 18, 47, 1403, 97-124. doi: 10.22034/skh.2024.10191.1184
زارع بوشهری, محمد. (1403). 'تشیع در پس‌کرانه‌های شمالی خلیج فارس از آغاز تا صفویه', مطالعات فلسفی کلامی, 18(47), pp. 97-124. doi: 10.22034/skh.2024.10191.1184
زارع بوشهری, محمد. تشیع در پس‌کرانه‌های شمالی خلیج فارس از آغاز تا صفویه. مطالعات فلسفی کلامی, 1403; 18(47): 97-124. doi: 10.22034/skh.2024.10191.1184

تشیع در پس‌کرانه‌های شمالی خلیج فارس از آغاز تا صفویه

مجله سخن تاریخ
دوره 18، شماره 47، آبان 1403، صفحه 97-124    اصل مقاله (931.12 K)
نوع مقاله: علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/skh.2024.10191.1184
نویسنده
محمد زارع بوشهری*
استادیار، گروه تاریخ اسلام، دانشکده تاریخ، ادیان و مذاهب، قم
چکیده
پس‌کرانه‌های شمالی خلیج فارس، توسط نیروهای که از بحرین و راه دریا حمله کردند، فتح شد و مسلمان شدند. مقاله حاضر، به این پرسش خواهد پرداخت که چه عامل یا عواملی باعث شد تشیع در قرون اوّلیه تا پیش از صفویه به این مناطق وارد شده و گسترش یابد. این نوشتار، با روش توصیف و تحلیل داده‌ها گردآوری شده و به شیوه کتابخانه‌ای و با تتبع در منابع کهن و استفاده از منابع تاریخی و رجالی، با هدف روشن نمودن گوشه‌ای از تاریخ تشیع و اثبات وجود تشیع در قرون نخستین در مناطق مورد نظر، سامان یافته است و به این نتیجه رسیده است که با وجود رسمیت یافتن تشیع در دوره صفویه که عمده مناطق ایران به تشیع گرویدند، زمینه ورود مردم پس‌کرانه‌های شمالی خلیج فارس به تشیع، تحت تأثیر عوامل ذیل فراهم شد و تشیع نه چندان گسترده، در این منطقه نمایان گشت و گسترش یافت: 1. حضور برخی کارگزاران شیعی، سادات و امامزادگان و اصحاب ائمه از این سامان؛ 2. فعالیت برخی فرق تشیع؛ 3. قیام‌های شیعی؛ 4. تلاش دانشمندان و علما.
کلیدواژه‌ها
تشیع؛ پس‌کرانه‌های شمالی؛ خلیج فارس؛ تاریخ تشیع
مراجع
  1. ابن‌اثیر، عزیز الدین علی، 1385، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار الصادر.
  2. ابن‌بلخی، 1384، فارسنامه، به اهتمام: گام لسترانج، تهران، دنیایی کتاب.
  3. ابن‌حوقل، 1983م، صورة الأرض، لندن، مطبعه بریل.
  4. ابن‌عبدالبر، 1412، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، بیروت، دار الجیل.
  5. ابن‌العبری، غریغور یوس الملطی، 1992م، تاریخ مختصر الدول، چاپ دوم، بیروت، دار الشرق.
  6. ابن‌طباطبا علوی اصفهانی، ابراهیم‌بن‌ناصر، 1388، المنطقلة‌ الطالبیة، تحقیق و مقدمه: محمدمهدی حسن الخراسانی، نجف، مطبعة الحیدریة.
  7. ابن‌‍‌ندیم، محمد‌بن‌اسحاق، 1381، الفهرست، ترجمه: محمدرضا تجدد، تهران، اساطیر.
  8. اسدپور، حمید، 1392، تاریخ شبانکاره، بوشهر، دانشگاه خلیج‌فارس.
  9. اشپولر، برتولد، 1380، تاریخ مغول در ایران، ترجمه: محمد میر آفتاب، تهران، علمی ـ فرهنگی.
  10. اصطخری، ابو اسحاق ابراهیم‌بن‌محمد، 1373، مسالک الممالک، ترجمه: تستری، تهران، انتشارات ادبی.
  11. اقبال، عباس، 1328، مطالعات در باب بحرین و جزایر و سواحل خلیج‌فارس، تهران، انتشارات مجلس.
  12. اقتداری، احمد، 1375، آثار باستانی شهرهای خلیج‌ فارس و دریای عمان، تهران، انجمن آثار مفاخر فرهنگی.
  13. ذهبی، شمس‌الدین محمد‌بن‌احمد‌بن‌عثمان، 1413ق، تاریخ اسلام، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمَری، بیروت، دار الکتاب العرب.
  14. ـــــ ، 1427ق، سیر اعلام نبلاء، قاهره، دار الحدیث.
  15. العلوی العمری، سید نجم‌الدین ابوالحسن علی‌بن‌محمد‌بن‌علی‌بن‌محمد، 1409ق، المجدی فی انساب الطالبیین، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
  16. امین، سید محسن، 1403ق، اعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات.
  17. ابوالفرج اصفهانی، بی‌تا، مقاتل الطالبیین، بیروت، دار المعرفة.
  18. آقابزرگ طهرانی، 1430ق، طبقات اعلام الشیعة، بیروت، تراث ‌العربی.
  19. ـــــ ، 1408ق، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، قم، اسماعیلیان و کتابخانه اسلامیه.
  20. آل‌عصفور، عبدالعلی، بی‌تا، ازهار النظار والأفکار وموالید الأئمة الأطهار، ترجمه: محمدعلی آل‌عصفور، شیراز، حسن دهباشی.
  21. البخاری، ابونصر سهل‌بن‌عبدالله‌بن‌داوود‌بن‌سلیمان‌بن‌ابان‌بن‌عبدالله، 1381، سرّالسلسلة العلویه، تحقیق: سید محمدصادق بحرالعلوم، نجف اشرف، مکتبة حیدریة.
  22. تتوی احمد‌بن‌نصرالله و آصف خان قزوینی، 1382، تاریخ الفی، مصحح: غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، علمی ـ فرهنگی.
  23. حسینی فسایی، میرزاحسن، 1386، فارسنامه ناصری، مصحح: رستگار فسایی، تهران، امیرکبیر.
  24. حسینی زرباطی، سید حسین، 1375، بغیة ‌الحائر فی أولاد محمدباقر، قم، دار التفسیر.
  25. حسینی، سید ابوالحسن، 1389، دانشمندان و دریانوردان سیراف و نجیرم، بوشهر، شروع.
  26. حسینی عبیدلی، احمد‌بن‌محمد، 1421ق، التذکرة فی الأنساب المطهرة، قم، مکتبة مرعشی نجفی.
  27. ـــــ ، 1386، تهذیب‌ الأنساب، تهران، کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
  28. حرّ عاملی، 1409ق، وسائل الشیعة، قم، آل‌البیت.
  29. ـــــ ، 1376، فصول المهمة فی أصول الأئمة، چاپ اوّل، قم، مؤسسه معارف اسلامی امام رضا(علیه‌السلام).
  30. حمیدی، سید جعفر، 1384، استان زیبای بوشهر، بوشهر، شروع.
  31. ـــــ ، 1380، فرهنگ‌نامه بوشهر، تهران، شرکت چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  32. خطیب بغدادی، احمد‌بن‌علی، 1417ق، تاریخ بغداد، بیروت، دار الکتب العلمیة.
  33. خویی، ابوالقاسم، 1410ق، معجم الرجال الحدیث، قم، مرکز نشر آثار شیعه.
  34. جعفری، سید محمدمهدی، 1378، سید رضی، چاپ دوم، تهران، طرح نو.
  35. جنید شیرازی، معین‌الدین ابوالقاسم، 1328، شدّالازار فی حط الازار عن زوّار المزار، تصحیح: محمد قزوینی و عباس اقبال، چاپ اوّل، تهران، کتابخانه مجلس.
  36. جهشیاری، محمد‌بن‌عبدوس، 1348، الوزراء والکتاب، ترجمه: ابوالفضل طباطبایی، تهران، طهوری.
  37. جیهانی، ابوالقاسم‌بن‌احمد، 1368، اشکال العالم، ترجمه: علی‌بن‌عبدالسلام کاتب، تهران، انتشارات آستان قدس رضوی.
  38. دوئلی، ابوالاسود، 1372، دیوان، به کوشش: عبدالکریم دجیلی، بغداد، بی‌جا.
  39. دینوری، ابوحنیفه احمد‌بن‌داوود، 1368، اخبار الطوال، قم، منشورات الرضی.
  40. راوندی، مرتضی، 1382، تاریخ اجتماعی ایران، تهران، نگاه.
  41. زرکوب شیرازی، ابوالعباس، 1350، شیرازنامه، به کوشش: اسماعیل واعظ جوادی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
  42. سعیدی‌نیا، حبیب‌الله، 1383، تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی دشتی، بوشهر، موعود اسلام.
  43. سلیم‌بن‌قیس، بی‌تا، اسرار آل محمد، قم، اسماعیلیان.
  44. شریفیان، محسن، 1383، اهل ماتم، آواها و آیین سوگواری در بوشهر، چاپ اوّل، تهران، دیرین.
  45. شیرازی، عبدالله‌بن‌فضل‌الله، بی‌تا، تاریخ وصاف الحضرة، بی‌جا.
  46. ـــــ ، 1269، تجزیة الأمصار وتجزیة الأعصار، به اهتمام: محمدمهدی اصفهانی، بمبئی.
  47. شوتس پاول، 1372، جغرافیای تاریخی پارس، ترجمه: کیکاووس جهانداری، چاپ اوّل، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  48. صائب، عبدالحمید، بی‌تا، معجم مورخی الشیعة، قم، دائرة ‌المعارف فقه اسلامی.
  49. صدر حاج سید جوادی، احمد، 1384، دائرة ‌المعارف تشیع، تهران، بنیاد اسلامی طاهر.
  50. ضامن‌بن‌شدقم، بی‌تا، تحفة الأزهار وزلال الأنهار فی نسب الأئمة الأطهار، تهران، میراث مکتوب.
  51. صفی‌نژاد، جواد، 1384، خلیج‌ فارس تا چین (سفرهای سلیمان سیرافی)، چاپ دوم، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
  52. طبری، محمد‌بن‌جریر، 1901 افست تهران/1964-1965، تاریخ الأمم والملوک، چاپ دخویه لیدن.
  53. طوسی، محمد‌بن‌حسن، 1381، رجال، نجف اشرف، حیدریه.
  54. ـــــ ، بی‌تا، الفهرست، نجف، المکتبة المرتضویة.
  55. ـــــ ، 1365، تهذیب الأحکام، تهران، اسلامیه.
  56. عارف تامر، 1377، اسماعیلیه و قرامطه در تاریخ، ترجمه: حمیرا زمردی، تهران، انتشارات نیل.
  57. عرفان، حیدر، 1379، تعزیه در استان بوشهر، چاپ اوّل، شیراز، نوید.
  58. علامه حلی، 1417ق، خلاصة‌ الأقوال فی معرفة الرجال، قم، الفقاهه.
  59. فقیهی، علی‌اصغر، 1366، آل‌بویه و اوضاع زمان ایشان، تهران، دیبا.
  60. فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، 1389، هزار مزار ایران (بوشهر) چاپ اوّل، قم، وثوق.
  61. قبادیانی، ناصرخسرو، 1354، سفرنامه، مصحح: محمد دبیر سیاقی، تهران، دانشگاه تهران.
  62. مامقانی، عبدالله، بی‌تا، تنقیح المقال فی علم الرجال، تهران، انتشارات جهانی.
  63. محدث نوری، 1408، مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل، قم، آل‌البیت.
  64. محمد‌بن‌عثمان، 1358، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، سیرت‌نامه ابواسحاق کازرونی، به کوشش: ایرج افشار، چاپ دوم، تهران، انجمن آثار ملی.
  65. مجلسی، محمدباقر، 1403ق، بحار الأنوار، تحقیق: ربانی شیرازی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  66. مروزی علوی، اسماعیل‌بن‌حسن، بی‌تا، الفخری، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
  67. مستوفی، حمدالله، 1339، تاریخ گزیده، به اهتمام: عبدالحسین نوائی، تهران، امیرکبیر.
  68. مشایخی، عبدالکریم، 1384، مجموعه مقالات کنگره بین‌المللی سیراف، بوشهر، بوشهرشناسی.
  69. مصدر، م. ح، 1387ش، تاریخ ارّ‌جان، بهبهان، چاپ اوّل، احرار.
  70. مصطفوی، محمدتقی، 1343، اقلیم پارس، تهران، انجمن آثار ملی.
  71. معصومی، غلامرضا، 1374، سیراف (بندر طاهری)، چاپ دوم، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، نشر قطره.
  72. مفید، محمد‌بن‌محمد‌بن‌نعمان، 1413ق، أوائل المقالات فی المذاهب المختارات، قم، المؤتمر العلمی للشیخ المفید.
  73. مقدسی، ابوعبدالله محمد‌بن‌احمد، 1411ق، أحسن التقاسیم فی معرفة الأقالیم، قاهره، مدبولی.
  74. ممتحن، 1371، نهضت قرمتیان، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
  75. میرخواند، میر محمد‌بن‌سید برهان‌الدین خواوندشاه، بی‌تا، تاریخ روضة الصفا، تهران، مرکزی.
  76. نجاشی، 1407ق، رجال، قم، جامعه مدرسین.
  77. نشأت صادق، 1346، تاریخ سیاسی خلیج‌ فارس، تهران، کانون کتاب.
  78. ندیم مصطفی، 1382، ادیان و مذاهب در فارس (از ظهور اسلام تا پایان عصر سلجوقیان)، شیراز، بنیاد فارس شناسی.
  79. نمازی شاهرودی، شیخ علی، 1415ق، مستدرکات علم رجال الحدیث، چاپ اوّل، تهران، حیدری.
  80. نوبختی، ابومحمد حسن‌بن‌موسی، 1361، فرق الشیعة، ترجمه و تعلیق: محمدجواد مشکور، تهران، علمی ـ فرهنگی.
  81. نوبری، شهاب‌الدین احمد، 1364، نهایة الأرب فی فنون الأدب، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، تهران، امیرکبیر.
  82. وثوقی، محمدباقر، 1375، بیرم دار الاولیای لارستان، روند اسلام‌پذیری جنوب ایران، تهران، همسایه.
  83. همدانی، رشیدالدین فضل‌الله، 1367، جامع التواریخ، به کوشش: بهمن فصیحی، تهران، اقبال.
  84. یاقوت حموی، 1995، معجم البلدان، بیروت، دار الصادر.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 196
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 63


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب