اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات120
تعداد شماره‌ها1,364
تعداد مقالات10,246
تعداد مشاهده مقاله3,191,164
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,784,111
خراسانی, ابوالفضل, سیدموسوی, سیدحسین, آزاد, علیرضا. (1403). کنشگری روایی اندیشمندان جریان عقلانیت اسلامی حول جامعیت قرآن. مطالعات فلسفی کلامی, 11(21), 151-182. doi: 10.22034/pht.2025.14390.1367
ابوالفضل خراسانی; سیدحسین سیدموسوی; علیرضا آزاد. "کنشگری روایی اندیشمندان جریان عقلانیت اسلامی حول جامعیت قرآن". مطالعات فلسفی کلامی, 11, 21, 1403, 151-182. doi: 10.22034/pht.2025.14390.1367
خراسانی, ابوالفضل, سیدموسوی, سیدحسین, آزاد, علیرضا. (1403). 'کنشگری روایی اندیشمندان جریان عقلانیت اسلامی حول جامعیت قرآن', مطالعات فلسفی کلامی, 11(21), pp. 151-182. doi: 10.22034/pht.2025.14390.1367
خراسانی, ابوالفضل, سیدموسوی, سیدحسین, آزاد, علیرضا. کنشگری روایی اندیشمندان جریان عقلانیت اسلامی حول جامعیت قرآن. مطالعات فلسفی کلامی, 1403; 11(21): 151-182. doi: 10.22034/pht.2025.14390.1367

کنشگری روایی اندیشمندان جریان عقلانیت اسلامی حول جامعیت قرآن

پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی
دوره 11، شماره 21، دی 1403، صفحه 151-182    اصل مقاله (14.36 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/pht.2025.14390.1367
نویسندگان
ابوالفضل خراسانی1؛ سیدحسین سیدموسوی* 2؛ علیرضا آزاد3
1دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی، گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران .
2دانشیار گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران (نویسنده مسئول) .
3. استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
چکیده
جامعیت قرآن یکی از ویژگی‌هایی است که به شمول محتوای آن برای مخاطبان تمامی اعصار و مکان‌ها اشاره دارد. اندیشمندان جریان‌های اسلامی درباره قلمرو جامعیت دیدگاه‌های متفاوتی دارند. با نگاهی به منشاء آراء، روشن می‌شود که روایات جامعیت قرآن در زمره محوری‌ترین رهیافت‌های درون دینی برای شکل‌گیری نظریات جامعیت قرار دارند. یکی از جریان‌های معاصر متاثر از این روایات، جریان عقلانیت اسلامی است. این جریان دینی اجتهادی که با تکیه بر منابع اصیل دین و در نظر گرفتن تحولات و مدرنیته، از جریان نواندیش تجددگرا و جریان سنتی نص‌گرا متمایز می‌شود، دغدغه تحول با عینیت‌بخشی به آموزه‌های قرآن را دارد. تبیین کنشگری اندیشمندان این جریان از روایات جامعیت، در نیل به قلمرو حداکثری، مساله این پژوهش است. روش این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است و جمع‌آوری داده‌ها بر اساس منابع تاریخی، روایی و تفسیری به گونه اسنادی صورت گرفته است. از یافته‌های مهم این نوشتار، علی‌رغم اینکه علم حقیقی به وجود تمام معارف قرآن در انحصار معصومان است، کنشگری به مدد روش‌های عقلی اجتهادی معتبر نسبت به مفاد روایات اشتمال حداکثری و در نتیجه دستیابی به لایه‌های مختلف مدالیل قرآنی است. کنشگری‌های روایی که در قالب قاعده بطن یا جری و تطبیق یا مدل و الگو بودن قرآن مطرح شده‌اند، از شواهد این روش‌های اجتهادی هستند. با تثبیت این کنشگری‌ها، می‌توان به عدم تاریخمندی فهم قرآن و پاسخگویی آن به تمام نیازهای معرفتی و معیشتی آدمیان در بستر سیال زمان پی برد.
کلیدواژه‌ها
جامعیت قرآن؛ روایات جامعیت؛ جریان عقلانیت اسلامی؛ کنشگری؛ قاعده بطن؛ جری و تطبیق
مراجع
  1. قرآن کریم، ترجمه: ناصر مکارم شیرازی.
  2. ابن‌حنبل، احمد، مسند، بیروت: دارصادر، بی‌تا.
  3. احمد بن فارس، مقاییس اللغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۴ق.
  4. استرآبادی، محمدامین، الفوائد المدنیه، قم: دار‌النشر لاهل البیت، بی‌تا.
  5. اسعدی، محمد، جریان‌شناسی تفسیر اجتماعی عقلی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۹۷ش.
  6. اسعدی، محمد، جریان‌شناسی تفسیر قرآن‌گرا، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۹۷ش.
  7. اسعدی، محمد، سایه‌ها و لایه‌های معنایی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۸۶ش.
  8. اسکندرانی، محمدبن‌احمد، الاسرار النورانیه القرآنیه، قاهره: بیروت، ۱۲۹۷ق.
  9. ایازی، محمدعلی، جامعیت قرآن، رشت: کتاب مبین، ۱۳۷۸ش.
  10. آقاجانی، نصرالله، جامعه‌شناسی، تهران: چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، چاپ ششم، ۱۴۰۰ش.
  11. اکبری، فیض‌الله، جامعیت در قرآن از منظر امام خمینی، قم: پژوهشنامه متین، ش۶۷، ۱۳۹۴ش.
  12. آلوسی، محمود، روح المعانی، بیروت: دار‌الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
  13. بابایی، علی‌اکبر، چیستی باطن قرآن کریم از منظر روایات، علوم حدیث، ش۴۲، ۱۳۸۵ش.
  14. باروت، محمد جمال، الاجتهاد النص، الواقع، المصلحه، بیروت: دار‌الفکر المعاصر، ۲۰۰۰م.
  15. بهجت‌پور، عبدالکریم، روش کشف الگوی اسلامی مهندسی فرهنگی، قم: راهبرد فرهنگ، ش ۲۷، ۱۳۹۳ش.
  16. بهجت‌پور، عبد‌الکریم، نقش تفسیر تنزیلی در پیشرفت، قم: قبسات، ش ۹۰، ۱۳۹۷ش.
  17. بهجت‌پور، عبدالکریم، تفسیر فریقین، قم: آثار نفیس، ۱۳۹۱ش.
  18. جعفری، محمد، عقل و دین از منظر روشنفکران، قم: بوستان کتاب، ۱۳۹۰ش.
  19. جمالی، مصطفی، نهضت نرم‌افزاری از نگاه مقام معظم رهبری، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۶ش.
  20. جمشیدی، اسدالله، سیر تاریخی تدوین تفاسیر روایی شیعه، قم: معرفت، ش ۷۰، ۱۳۸۲ش.
  21. جوادی آملی، عبد‌الله، الوحی و النبوه، قم: دار‌الاسراء، ۱۳۸۷ش.
  22. حر‌ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم: موسسه آل البیت، ۱۴۰۹ق.
  23. حویزی، عبد‌علی بن جمعه، نور الثقلین، قم: موسسه اسماعیلیان، ۱۴۱۲ق.
  24. خرمشاهی، بهاء‌الدین، تفسیر و تفاسیر جدید، تهران: انتشارات کیهان، ۱۳۶۴ش.
  25. خمینی، روح‌الله، آداب الصلاه، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۳ش.
  26. خمینی، روح‌الله، شرح دعای سحر، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوم، ۱۳۸۰ش.
  27. خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸ش.
  28. خمینی، سید روح‌الله، تفسیر سوره حمد، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۵ش.
  29. ذهبی، محمد حسین، التفسیر و المفسرون، بیروت: دار‌القلم، بی‌تا.
  30. راوندی، قطب‌الدین، فقه القرآن، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۵ق.
  31. رضایی اصفهانی، محمد‌علی، در‌آمدی بر تفسیر علمی قرآن کریم، تهران: انتشارات اسوه، ۱۳۸۳ش.
  32. رضایی اصفهانی، محمد‌علی، بررسی حدیث تابیر‌النخل، نشریه علوم حدیث، ش۲، ۱۳۸۸ش.
  33. رضایی آدریانی، ابراهیم، مبانی و قواعد استنباط الگوی پیشرفت از قرآن و حدیث، سیاست متعالیه، ش ۲۵، ۱۳۹۸ش.
  34. رضایی آدریانی، ابراهیم، مجموعه مقالات برگزیده همایش ملی قرآن کریم؛ جامعیت و جهانی بودن، قم: نشر المصطفی، ۱۳۹۹ش.
  35. رفیعی محمدی، ناصر، تفسیر علمی قرآن، تهران: فرهنگ گستر، ۱۳۷۹ش.
  36. رفیعی محمدی، ناصر، سیر تدوین و تطور تفسیر علمی قرآن، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۶ش.
  37. سروش، عبد‌الکریم، بسط تجربه نبوی، تهران: موسسه فرهنگی صراط، ۱۳۷۸ش.
  38. سروش، عبدالکریم، ذاتی و عرضی در دین، مجله کیان، ش ۴۲، ۱۳۷۷ش.
  39. سروش، عبد‌الکریم، نامه بشر و بشیر، روزنامه کارگزاران، تهران، ۲۰/۱۲/۱۳۸۷ش.
  40. سیاح، احمد، فرهنگ بزرگ جامع نوین، تهران: انتشارات اسلام، ۱۳۸۶ش.
  41. سید‌رضی، نهج‌البلاغه، مترجم: محمد دشتی، قم: انتشارات مشهور، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۰ش.
  42. شریعتی، محمد‌تقی، تفسیر نوین، تهران: نشر فرهنگ اسلامی، بی‌تا.
  43. شوکانی، محمد، فتح القدیر، دمشق: دار ابن‌کثیر، ۱۴۱۴ق.
  44. صدر، محمدباقر، المدرسه القرآنیه، قم: مرکز بررسی آثار شهید صدر، ۱۴۲۱ق.
  45. صدر، موسی، تحولات تفسیر‌نگاری در قرن چهارده، قم: پژوهش‌های قرآنی، ش ۷ و ۸، ۱۳۷۵ش.
  46. صدوق، محمد بن بابویه، عیون اخبار الرضا، تهران: جهان، بی‌تا.
  47. صدوق، محمد بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، بیروت: دار‌الاضواء، ۱۴۱۰ق.
  48. صفار، محمد، بصائر‌الدرجات، قم: مکتبه آیت‌الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق.
  49. طالقانی، سید محمود، پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار، ۱۳۵۸ش.
  50. طباطبایی، محمد‌حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسه الاعلمی، ۱۴۱۷ق.
  51. طباطبایی، محمد‌حسین، قرآن در اسلام، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دهم، ۱۳۷۹ش.
  52. طباطبایی، محمد حسین، شیعه در اسلام، قم: دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۳ش.
  53. طباطبایی‌فر، محسن، گونه‌شناسی جریان‌های فکری حوزه، قم: مکث اندیشه، ۱۳۹۵ش.
  54. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار‌المعرفه، ۱۴۰۶ق.
  55. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه، ۱۴۱۲ق.
  56. عبد‌السلام، زین‌العابدین، منهج الامام الخمینی فی التفسیر، بیروت: قضایا الاسلامیه، ۱۴۱۸
  57. عبده، محمد، تفسیر القرآن الکریم، جزء عم، قاهره: شرکت مساهمه مصریه، ۱۳۴۱ق.
  58. عظیمی شوشتری، عباسعلی، جریان‌شناسی فکری فرهنگی عقلانیت اسلامی، قم: زمزم هدایت، ۱۳۹۵ش.
  59. عماره، محمد، الاعمال الکامله للامام الشیخ محمد عبده، بیروت: دار‌الشروق، ۲۰۰۶م.
  60. عنایت، حمید، سیری در اندیشه سیاسی عرب، تهران: کتاب‌های جیبی، ۱۳۶۳ش.
  61. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تهران: المطبعه العلمیه، ۱۳۸۰ش.
  62. فهیمی‌تبار، حمیدرضا، «کاوشی در روایت تابیر النخل»، حدیث‌پژوهی، ش ۴، ۱۳۸۹ش.
  63. قاسم‌پور، محسن، «شمول منابع نقلی دینی در قلمرو نیازهای بشری»، پژوهش دینی، ش ۲۵، ۱۳۹۱ش.
  64. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، قم: دار الکتاب، چ ۳، ۱۴۰۴ق.
  65. کریمی، مصطفی، جامعیت قرآن کریم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۰ش.
  66. کلانتری، ابراهیم، «بررسی نظریه بطون از دیدگاه آیت‌الله معرفت»، معرفت قرآنی، ج ۵، تهران: فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۸۷ش.
  67. کلانتری، ابراهیم، قرآن و چگونگی پاسخگویی به نیازهای زمان، قم: نشر معارف، ۱۳۸۲ش.
  68. کلینی، یعقوب، اصول الکافی، تهران: دار‌الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
  69. کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات‌الکوفی، تهران: موسسه الطبع و النشر، ۱۴۱۰ق.
  70. متقی هندی، علی، کنز‌العمال، بیروت: موسسه الرساله، ۱۴۰۹ق.
  71. مجلسی، محمد‌باقر، بحار‌الانوار، بیروت: موسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق.
  72. مجلسی، محمد‌باقر، مرآه العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران: دار‌الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۰ش.
  73. محیط طباطبایی، محمد، سید‌جمال‌الدین اسد‌آبادی و بیداری مشرق زمین، تهران: فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۰ش.
  74. مطهری، مرتضی، ده گفتار، تهران: صدرا، چ ۲۸، ۱۳۸۸ش.
  75. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران: صدرا، ۱۳۷۴ش.
  76. معارف، مجید، تاریخ عمومی حدیث با رویکرد تحلیلی، تهران: کبیر، ۱۳۸۷ش.
  77. معرفت، محمد‌هادی، التفسیر الاثری الجامع، قم: موسسه التمهید، ۱۳۸۳ش.
  78. معرفت، محمد‌هادی، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، مشهد: دانشگاه رضوی، ۱۴۱۸ق.
  79. معرفت، محمد‌هادی، تفسیر و مفسران، قم: موسسه التمهید، ۱۳۷۹ش.
  80. معین، محمد، فرهنگ معین، تهران: ادنا، چ ۴، ۱۳۸۶ش.
  81. مودب، رضا، مبانی تفسیر قرآن، قم: انتشارات دانشگاه قم، چاپ چهارم، ۱۳۹۶ش.
 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 187
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 123


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب