اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات120
تعداد شماره‌ها1,364
تعداد مقالات10,246
تعداد مشاهده مقاله3,191,173
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,784,120
معینی فر, محدثه, زارعی, سمانه. (1403). جایگاه ورع در فقه تربیتی؛ تحلیل محتوای روایات ورع. مطالعات فلسفی کلامی, 11(21), 31-58. doi: 10.22034/mft.2025.18723.1360
محدثه معینی فر; سمانه زارعی. "جایگاه ورع در فقه تربیتی؛ تحلیل محتوای روایات ورع". مطالعات فلسفی کلامی, 11, 21, 1403, 31-58. doi: 10.22034/mft.2025.18723.1360
معینی فر, محدثه, زارعی, سمانه. (1403). 'جایگاه ورع در فقه تربیتی؛ تحلیل محتوای روایات ورع', مطالعات فلسفی کلامی, 11(21), pp. 31-58. doi: 10.22034/mft.2025.18723.1360
معینی فر, محدثه, زارعی, سمانه. جایگاه ورع در فقه تربیتی؛ تحلیل محتوای روایات ورع. مطالعات فلسفی کلامی, 1403; 11(21): 31-58. doi: 10.22034/mft.2025.18723.1360

جایگاه ورع در فقه تربیتی؛ تحلیل محتوای روایات ورع

مطالعات فقه تربیتی
دوره 11، شماره 21، شهریور 1403، صفحه 31-58    اصل مقاله (407.92 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/mft.2025.18723.1360
نویسندگان
محدثه معینی فر* 1؛ سمانه زارعی2
1گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)- قزوین- ایران
2موسسه آموزش عالی معصومیه قم، قم، ایران
چکیده
منظومه فکری اسلام برای دست‌یابی به‌تمدن اسلامی که بستر تربیت اسلامی انسان‌هاست، شامل سه حوزه معرفتی، ارزشی و کنشی است که در این راستا، لازم است برخی واژگان کلیدی در این منظومه تربیتی، در قالب گزاره‌های فقه تربیتی بیان شوند تا مسیر پیش رو را برای مکلف، اعم از مجتهد و مقلد یا مربی و متربی در هر نظام تربیتی روشن کند. بر همین اساس، این پژوهش با روش تحلیل محتوا و با استفاده از نرم‌افزار MAXQDAI 2020 در پی پاسخ به‌این سؤال است که معنای ورع در روایات، چه تأثیری بر مؤلفه‌های نظام تربیتی؛ یعنی مربی، متربی، اهداف تربیت و روش‌های تربیتی در نظام معرفتی فقه تربیتی دارد؟
ورع، به‌عنوان یک هدف میانی در فقه تربیتی، ابتدا باید وصفِ رفتار و سپس صفتِ مربی باشد تا پس از آن با اجرای روش‌های مختلف تربیتی، مانند تبشیر و انذار از طریق بیان آثار ورع، به‌کارگیری تشبیهات ورع، پیوند ورع با محبت پیامبر (ص) و ائمه (ع)، معرفی مصادیق ورع در روایات، ارائه تصویری روشن از ورع با استفاده از سایر واژگان یا مفاهیم و تربیت عملی، وصفِ رفتار و سپس صفتِ تربیتی متربی شود، زیرا فقه تربیتی در پی شناسایی مؤلفه‌های مؤثر در هدایت و تعلیم‌وتربیت است و در نتیجه این فرایند، ثابت خواهد شد که اکتساب ورع، تکلیف مکلفِ مربی و متربی یا مکلفِ مجتهد و مقلد است تا تحقق اهداف عالیه حکم‌رانی متعالی و در نهایت، دست‌یابی به‌تمدن اسلامی ممکن شود.
کلیدواژه‌ها
ورع؛ تحلیل محتوا؛ روایات؛ آثار ورع؛ عدم ورع؛ کمی ورع؛ فقه تربیتی. 
مراجع

 

* نهج‌البلاغه

  1. ابراهیمی، علی مدد، بررسی اهداف، اصول و روش‏های تربیتی از دیدگاه قرآن. پایان‌نامه کارشناسی، ارشد، دانشگاه جامعة المصطفی| العالمیه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، 1384 ش.
  2. ابن بابویه، محمد‌بن علی، علل الشرائع، نجف: منشورات المکتبة الحیدریة ومطبعتها، 1385ش.
  3. ابن شعبه، حسن‌بن علی، تحف‌العقول عن آل الرسول (ع)، بیروت: للمطبوعات، 1423ش.
  4. ابی‌فراس، ورام، مجموعة ورّام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، قم: مکتبة الفقیه، 1410ش‌.
  5. اعرافی، علی‌رضا، درس خارج فقه اجتهاد و تقلید، 09/07/1397، قابل دسترسی در پایگاه:
https://sath3.eshia.ir/Feqh/Archive/text/arafi/ejtehad/

  1. اعرافی، درس خارج فقه اجتهاد و تقلید، 22/12/1396، قابل دسترسی در پایگاه:
https://sath3.eshia.ir/Feqh/Archive/text/arafi/ejtehad/

  1. اعرافی، علی‌رضا، درس خارج فقه تربیتی، 13/07/1378، قابل دسترسی در پایگاه:
 http://sath3.eshia.ir/feqh/archive/text/arafi/tarbiat/

  1. اعرافی، علی‌رضا، درس خارج فقه تربیتی، 19/07/1378، قابل دسترسی در پایگاه:
 http://sath3.eshia.ir/feqh/archive/text/arafi/tarbiat/

  1. اعرافی، علی‌رضا و دیگران، فقه تربیتی، قم: نشر مؤسسه اشراق و عرفان، 1395ش.
  2. اعرافی، علی‌رضا و دیگران، درآمدی بر تعلیم ‌و تربیت اسلامی ۲؛ اهداف تربیت دیدگاه اسلام، تهران: سمت، ۱۳۷۶ش.
  3. امام صادق (ع)، مصباح الشریعة، بیروت‌: اعلمى، 1400ش.‌
  4. آمدی، عبدالواحد‌بن محمد، غررالحکم و درر الکلم، ترجمه محمدعلی انصاری قمی. قم‌: دار الکتاب الإسلامی، 1410ش‌.
  5. امیرپور، حیدر و دیگران، «ورع و عفت در آموزه‌های فقهی و عرفانی». عرفان اسلامی، 20(78)، 1402ش.
  6. اهوازی، ابن سکیت، ترتیب اصلاح المنطق. مشهد: آستان قدس رضوی، 1412ش.
  7. باقری، خسرو، «درآمدی بر فلسفه تعلیم ‌و تربیت جمهوری اسلامی ایران»، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1389ش.
  8. باقری، خسرو، «آسیب و سلامت در تربیت دینی. تربیت اسلامی»، 1(0)، 1380ش.
  9. بحرانی، عبدالله، عوالم العلوم و المعارف و الاحوال من الایات و الاخبار و الاقوال، قم: مؤسسه الامام المهدی، 1415ش.
  10. بهشتی، محمد، «اهداف تعلیم‌ و تربیت در اندیشه امام خمینی (ره)». تربیت اسلامی، 5(0)، 1380ش.
  11. تبریزی, منصوره. «تحلیل محتوای کیفی از منظر روی‌کردهای قیاسی و استقرایی». فصلنامه علوم اجتماعی، 21(64)، 1393ش.
  12. جوادی آملی، عبداللّه، حکمت عبادات. محقق: حسین شفیعی، قم: مرکز نشر اسراء، 1388ش.
  13. جوادی آملی، عبداللّه، درس خارج فقه، 21/07/1389، قابل دسترسی در پایگاه:
http://eshia.ir/feqh/archive/text/javadi/feqh/

  1. جوهری، ابونصر اسماعیل‌بن حماد، الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه، بیروت: دار العلم للملایین، 1407ش.
  2. حسینی زاده، سید علی، «غایت تربیت از دیدگاه اسلامی». فصلنامه علمی تربیت اسلامی، 15(31)، 1399ش.
  3. حسینی‌سرشت، محمدصادق و اشرافی، امیر، «تقوا؛ سرآمد اخلاق، درآمدی بر شناخت مفاهیم اخلاقی از دیدگاه قرآن و سنت». فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات اخلاق کاربردی، 5(15)، 1388ش.
  4. حر عاملی، محمد‌بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسایل الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، 1416ش.
  5. دلبری، سید محمد و دیگران، «الگوی اهداف تربیت دینی مبتنی بر آموزه‌های قرآن کریم». نوآوری‌های آموزشی، 13(2)، 1393ش.
  6. دهقان، اکبر، راه رشد؛ تحلیلی بر روش‌های تربیت نفس و اهداف آن در فرهنگ وحی، قم: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۷۹ش‌.
  7. دیلمی، حسن‌بن محمد، ارشاد القلوب، تهران: انتشارات اسلامیه، 1412ش.
  8. رفیعی، بهروز، آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم‌وتربیت و مبانی آن (جلد سوم). تهران: سمت، 1381ش.
  9. رهنمایی، حسین، «مقایسه «انسان اخلاقی مطلوب» در اسلام و تائوئیسم با تأکید بر «نهج‌البلاغه» و «تائو ته چینگ»»، معرفت ادیان، 1 (37)، 1397ش.
  10. سبحانی، جعفر، درس خارج اصول، 09/07/1393، قابل دسترسی در پایگاه:
https://www.eshia.ir/Feqh/Archive/text/sobhani/osool/

  1. شاملی، نصر اله، و بناییان اصفهانی، علی، «تبیین میدان معناشناسی واژگان «ورع» و «عفت» در نهج‌البلاغه». پژوهش‌های نهج‌البلاغه، 15(50 )، 1395ش.
  2. شرفی، محمدرضا، فلسفه تربیتی اسلام با روی‌کرد تطبیقی، تهران: وزارت آموزش ‌و پرورش، مؤسسه فرهنگی منادی تربیت، ۱۳۸۸ش.
  3. ضیغمی، رضا و هم‌کاران. «تحلیل محتوا». نشریه پرستاری ایران، 21(53)، 1387ش.
  4. عبدی، حمزه و پسندیده، عباس، بررسی و تحلیل روایات «مکارم الأخلاق». قم: انتشارات دارالحدیث، 1394ش.
  5. فراهیدی، خلیل‌بن احمد، کتاب العین، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، 1408ش.
  6. قزوینی رازی، احمد‌بن فارس، معجم مقاییس اللغه. بیروت: دارالفکر، 1399ش.
  7. کراجکی، محمد‌بن علی، معدن الجواهر و ریاضه الخواطر. احمد حسینی اشکوری، تهران: مکتبه المرتضویه، ۱۳۹۴ش.
  8. کشى، محمد‌بن عمر، رجال الکشی - إختیار معرفة الرجال‌، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، 1409ش.
  9. کلینی، محمد‌بن یعقوب، الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیه، 1407ش.
  10. کوفی اهوازی، حسین، المؤمن، قم: مؤسسه الامام المهدی، 1404ش.
  11. کوفی اهوازی، حسین، الزهد، بیروت: دارالاعراف للدراسات و النشر، 1413ش.
  12. لیثی واسطی، علی‌بن محمد، عیون الحکم و المواعظ، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، 1376ش.
  13. متقى هندى، علاءالدین، کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال، بیروت: مؤسسة الرساله، 1401ش.
  14. مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار. تهران: مؤسسه الوفاء، 1403ش.
  15. محمدپور، احمد. «ضد روش زمینه‌های فلسفی و رویه‌های عملی در روش‌شناسی کیفی»، تهران: انتشارات لوگوس، 1397ش.
  16. مقتدایی، مرتضی، درس خارج فقه، 01/12/1395، قابل دسترسی در پایگاه:
 https://www.eshia.ir/Feqh/Archive/text/moghtadaei/feqh/

  1. مکارم شیرازى، ناصر، مشکات هدایت‏، قم‏: مدرسه امام على‌بن ابی‌طالب (ع)، 1385ش.
  2. موسوی سیرجانی، سهیلا، زهد پارسا. ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. 4(12)، 1387ش.
  3. ندایی، هاشم، روش‌های تربیتی ناظر بر رابطه تعاملی مربی و متربی از منظر نهج‌البلاغه جهت ارتقای طرح تربیتی شجرۀ طیبۀ صالحین بسیج. پژوهشنامه نهج‌البلاغه. 4 (15)، 1395ش.
  4. نعمانی، محمد‌بن ابراهیم، الغیبة للنعمانی‌، تهران‌: نشر صدوق‌، 1397ش.
نوری، میرزا حسین، مستدرک‌الوسائل، بیروت: مؤسسه آل‌البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۸ش.

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 204
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 147


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب