اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات120
تعداد شماره‌ها1,364
تعداد مقالات10,247
تعداد مشاهده مقاله3,191,377
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,784,210
ذوقی, امیر. (1403). قرائات و ویژگی‌های خوانشی مصحف مشهد رضوی: توصیف و تحلیل. مطالعات فلسفی کلامی, 12(23), 7-36. doi: 10.22034/qer.2025.20426.1279
امیر ذوقی. "قرائات و ویژگی‌های خوانشی مصحف مشهد رضوی: توصیف و تحلیل". مطالعات فلسفی کلامی, 12, 23, 1403, 7-36. doi: 10.22034/qer.2025.20426.1279
ذوقی, امیر. (1403). 'قرائات و ویژگی‌های خوانشی مصحف مشهد رضوی: توصیف و تحلیل', مطالعات فلسفی کلامی, 12(23), pp. 7-36. doi: 10.22034/qer.2025.20426.1279
ذوقی, امیر. قرائات و ویژگی‌های خوانشی مصحف مشهد رضوی: توصیف و تحلیل. مطالعات فلسفی کلامی, 1403; 12(23): 7-36. doi: 10.22034/qer.2025.20426.1279

قرائات و ویژگی‌های خوانشی مصحف مشهد رضوی: توصیف و تحلیل

مطالعات قرائت قرآن
دوره 12، شماره 23، اسفند 1403، صفحه 7-36    اصل مقاله (1.25 M)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/qer.2025.20426.1279
نویسنده
امیر ذوقی*
استادیا ر گروه علوم قرآن و ح دیث ، دانشک د ۀ ال هیات ، معارف اسلا م ی و ارشاد، دانشگاه امام صادق ع ، تهران، ایران:
چکیده
مصحف مشهد رضوی که با توجّه به شواهد کهنخطشناسی و نیز آزمایشهای کربن 14 که بر آن
انجام پذیرفته ، متعلّق به نیمۀ دوم سدۀ اول هجر ی دانسته میشود ، نمونهای عینی به شمار میرود که
براساس آن میتوان گزارشهای تاریخی مربوط به تدوین قرآن و قرائات را صحّتسنجی کر د. این
مصحف و نمونهها ی مشابه آن هم م یتواند بر دیدگاههای بر خی خاورشناسان که تاریخ تدوین قرآن را
در بهترین حالت پایان سدۀ دوم هجر ی میدانند ، خط بطلان کشد و هم دیدگاه بر خی قرآ نپژوهان معاصر
را که مدّعیاند قرآن در تمام اعصار و امصار به رو ایت حفص از قرائت عاصم خوانده میشده ، مورد
تر دید جدّ ی قرار دهد. بررسی این مصحف نشان میدهد بسیاری از حروف به رو ایت حفص از قرائت
عاصم خوانده نشده بلکه ما در عمل با تنوّعی از قرائات مشهور و حتی شاذ مواجهیم. همچنین این
مصحف در ابتدا عموماً مطابق رسم مصحف مدینه نوشته شده که بعدها در چهار مورد براساس موارد
اجماعی مصاحف عراق و مکه اصلاح شده است. این مصحف نه تنها از هیچ یک از نظا مها ی آیهشمار
هفتگانه پیروی نمیکند که در برخی موارد مطابق با هیچ یک از آنها هم نیست. دست آخر باید گفت
به رغم آنکه بسمله در بدنۀ اصلی مصحف پیوسته آیۀ مستقل حساب شده امّا در نشانهگذاری د هگانی
هیچگاه ملحوظ نبوده است؛ امری که نشان میدهد تعشی ر این مصحف قرنها بعد از کتابت متن اصلی
مصحف صورت پذیرفته است .
کلیدواژه‌ها
مصحف مشهد رضوی؛ قرائات؛ رو ایت حفص از عاصم؛ قرائات شاذ؛ بسمله؛ عدّ الآی؛ تعشیر
مراجع
  1. ابن ابی داوود، عبدالله بن سلیمان (1355ق). کتاب المصاحف. به کوشش آرتور جفری. مصر: المطبعه الرحمانیه.
  2. ابن جزری، محمد بن محمد (بی‌تا). النشر فی القراءات العشر. به کوشش علی محمد الضباع. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  3. ابن جزری، محمد بن محمد (1350ق). مُنجِد المُقرئین و مُرشد الطالبین. قاهره: مکتبه القدسی.
  4. ابن جزری، محمد بن محمد (1351ق). غایه النهایه فی طبقات القرّاء. به کوشش برگشترسر. قاهره: مکتبه المتنبّی.
  5. ابن جنّی، عثمان (1419ق). المحتسب فی تبیین وجوه شواذّ القراءات و الإیضاح عنها. به کوشش محمد عبدالقادر عطا. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  6. ابن خالویه، حسین بن احمد (1430ق). مختصر فی شواذّ القرآن من کتاب البدیع. به کوشش برگشترسر. بیروت: المعهد الألمانی للأبحاث الشرقیه.
  7. ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم (1393ق). تأویل مشکل القرآن. به کوشش سید احمد صقر. قاهره: دار التراث.
  8. ابن مجاهد، احمد بن موسی (1428ق). کتاب السبعه. به کوشش جمال‌الدین محمد شرف. طنطا: دار الصحابه للتراث.
  9. ابوالبقاء عکبری، عبدالله بن حسین (1431ق). إعراب القراءات الشواذّ. به کوشش محمد السید احمد عزوز. بیروت: عالم الکتب.
  10. ابوشامه، عبدالرحمان بن اسماعیل (1406ق). المرشد الوجیز إلی علوم تتعلّق بالکتاب العزیز. به کوشش طیار آلتی قولاچ. آنکارا: دار وقف الدیانه الترکی للطباعه و النشر.
  11. ابوعبید، قاسم بن سلّام (1415ق). فضائل القرآن و معالمه و آدابه. به کوشش احمد بن عبدالواحد خیاطی. مغرب: وزاره الأوقاف و الشؤون الإسلامیه.
  12. بلاغی، محمد جواد (1420ق). آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن. قم: بنیاد بعثت.
  13. بَنّاء، احمد بن محمد (1422ق). إتحاف فضلاء البشر فی القراءات الأربعه عشر. به کوشش أنس مهره. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  14. خاروف، محمد فهد (1437ق). المیسّر فی القراءات العشر المتواترة من طریق طیبة النشر و القراءات الأربع الشاذة و توجیهها. زیر نظر محمد کریّم راجح. دمشق/ بیروت: دار ابن کثیر.
  15. خوئی، سید ابوالقاسم (1394ق). البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
  16. دانی، عثمان بن سعید (1414ق). البیان فی عدّ آی القرآن. به کوشش غانم قدّوری الحمد. کویت: منشورات مرکز المخطوطات و التراث و الوثائق.
  17. دانی، عثمان بن سعید (بی‌تا). المقنع فی رسم مصاحف الأمصار. به کوشش محمد صادق قمحاوی. قاهره: مکتبه الکلیات الأزهریه.
  18. دروش، فرانسوا (1395ش). قرآن‌های عصر اموی: مقدمه‌ای در باب کهن‌ترین مصاحف. ترجمۀ مرتضی کریمی‌نیا و آلاء وحیدنیا. تهران: هرمس/ قم: مرکز و کتابخانۀ مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی.
  19. ذوقی، امیر (1396ش). ملاک‌های ترجیح قرائت و توسعۀ آن. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
  20. شرشال، احمد بن احمد بن معمّر (1421ق). مقدّمه بر: ابوداوود، سلیمان بن نجاح. مختصر التبیین لهجاء التنزیل. مدینه: مجمع الملک فهد لطباعه المصحف الشریف.
  21. طبری، محمد بن جریر (1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفه.
  22. عسکری، سید مرتضی (1431ق). القرآن الکریم و روایات المدرستین. بیروت: المجمع العالمی لأهل البیت.
  23. فرّاء، یحیی بن زیاد (1374ق). معانی القرآن. به کوشش احمد یوسف نجاتی و محمد علی النجار. قاهره: دار الکتب المصریه.
  24. کریمی‌نیا، مرتضی (1444ق). «مصحف المشهد الرضوی: أثر فی تاریخ القرآن من القرن الأوّل الهجری». تراثنا. سال 39 (1). صص8-141.
  25. کریمی‌نیا، مرتضی (1402ش). مصحف المشهد الرضوی: تاریخه و خصائصه. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
  26. مصحف المشهد الرضوی: الجامع للنسختین المرقّمتین 18 و 4116 فی مکتبة العتبة الرضویة بمشهد (1401ش). به کوشش مرتضی کریمی‌نیا. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
  27. معرفت، محمد هادی (1428ق). تلخیص التمهید. قم: انتشارات جامعۀ مدرسین.
  28. ملایی عشق‌آباد، زهرا و شاه‌پسند، الهه (1398). «بررسی قرائت مصاحف منسوب به ائمّه (ع)». مطالعات قرائت قرآن. سال 7 (12). صص231-256. DOI:10.22034/QER.2019.2730
  29. یاقوت بن عبدالله حَمَوی (1993). معجم الأدباء. به کوشش احسان عباس. بیروت: دار الغرب الإسلامی.
  30. Karimi-Nia, Morteza (2019). "A New Document in the Early History of the Qurʼān: Codex Mashhad, an ʽUthmānic Text of the Qurʼān in Ibn Masʽūd's Arrangement of Sūras". Journal of Islamic Manuscripts. Vol. 10, 292-326. DOI:10.1163/1878464X-01003002
  31. Nasser, Shady Hekmat (2013). "The Two-Rāwī Canon before and after ad-Dānī (d. 444/1052-3): The Role of Abū ṭ-Ṭayyib Ibn Ghalbūn (d. 389/998) and the Qayrawān/Andalus School in Creating the Two-Rāwī Canon". Oriens 41, no. 1-2, 41-75. DOI: 10.1163/18778372-13410102
  32. Nasser, Shady Hekmat (2020). The Second Canonization of the Qurʼān (d. 324/936): Ibn Mujāhid and the Founding of the Seven Readings. Leiden/ Boston: Brill.
  33. Spitaler, Anton (1935). Die Verszählung des Koran nach islamischer Überlieferung. Munich: Verlag der Bayerischen Akademie der Wissenschaften.
  34. Wansbrough, John (1977). Quranic Studies: Sources and Methods of Scriptural Interpretation. Oxford: Oxford University Press.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 207
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 141


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب