رابطه بین شایستگی‏های مدیران با رضایت شغلی معلمان و پیشرفت تحصیلی دروس دینی دانش‏آموزان در ولایت بامیان

مقدمه

رشد وترقی هر جامعه­ای در گرو نظام آموزش وپرورش موفق است، چون رشد جامعه بدون آموزش و ارتقای سطح آگاهی و سواد مردم امکان پذیر نیست. هرچه گردونه تاریخ رو به جلو حرکت می‏کند، روز به روز بر اهمیت آن افزوده می‏شود. در عصر حاضر آموزش و پرورش عمومی  به مثابه  یکی از پایه‏های اساسی توسعه پایدار تلقی می‏شود و کشورهای جهان بخش قابل توجه از درآمد ملی خود را جهت توسعه، بهبود و کارآیی آن اختصاص می‌دهند. در حقیقت آموزش و پرورش پایه  و اساس جامعه انسانی است و یکی از اهداف مهم و اصلی آن پرورش و آموزش کودکان و نوجوانان توسط معلمان و مدیران است.

اولین گام در جهت دست یافتن  به کادر آموزشی شایسته و کارآمد و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان شناخت عواملی مؤثر بر چگونگی فعالیت‏های معلمان وتحصیل دانش‏آموزان است. یکی از این عوامل، رضایت شغلی معلمین است زیرا ارتباط مستقیم بین رضایت شغلی افراد با عملکرد آنان وجود دارد و هرچه افراد رضایت بالاتر داشته باشند، کار خود را بهتر و شایسته تر انجام می‌دهند. بنابراین، ضروری است که آموزش و پرورش هرچه بیشتر به مسئله رضایت شغلی معلمان توجه و اهتمام داشته باشد. اساسا عواملی مؤثر بر رضایت شغلی معلمان بسیار متعدد و زیاد است که به یک یا چند عامل قابل محدود کردن نیست. افراد  در کارهای روزمره خود با اشخاص، ابزار و تجهیزات ارتباط دارد که هر کدام در رضایت یا عدم رضایت افراد نقش بسزایی دارند.

در تحقیقات انجام شده، تقریبا همه اتفاق نظر دارند که تعدادی از عوامل مانند: حقوق و مزایا، امکانات رفاهی، همکاری و دوستی بین کارکنان، رابطه رؤسا با مرئوسین، اعتماد به هیئت رئیسه، تأمین نیازمندی‏های شغلی، کارآیی امور اداری، ارتباطات کافی و صحیح، پایگاه اجتماعی و شناسایی ارزش کاری، ثبات کار، روابط کاری، تطابق اهداف مشخص کارکنان با اهداف سازمان، شرایط و محیط کار، فرصت برای رشد و ترقی، خط مشی و نحوه اداره امور سازمان، نظم و انضباط در کار، ارتباط با همکاران، تأمین شغلی، کسب موفقیت در کار و قدردانی در مقابل انجام کار در روحیه و رضایت شغلی کارکنان مؤثر هستند (علی قرائی، 1378: 26). همچنین عواملی مانند خانواده، برنامه­درسی، مواد و محتوای آموزشی، روش تدریس، امکانات وتجهیزات آموزشی، عزت نفس، بر پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان مؤثر هستند.

یکی از عوامل مؤثر بر رضایت شغلی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان شایستگی­های مدیران است. امروزه مدیریت آموشی غالبا به مفهوم رهبری، راهنمایی، اصلاح وتغییر مورد نظر است؛ از این رو نیل به هدف‌های عالی آموزش و پرورش در هر جامعه مستلزم تجدید سازمان و نواندیشی در مدیریت نظام آموزشی است (علاقه بند، 1390). به اعتقاد صاحب نظران سازمانی یکی از بهترین روش‏ها برای ایجاد و حفظ نظام آموزشی خوب، تربیت افراد کارآمد و متخصص به منظور مدیریت و رهبری این نظام است. باتوجه به این که راه حل‏های نهایی مسائل ومشکلات آموزشی نیز در دست مدیران آموزشی است، باید قابلیت‏ها وتوانایی‏های بالقوه‏ی مدیران تا حد امکان رشد و پرورش یابد (نیکنامی، 1372: 5). صاحب نظران و محققین شایستگی‏های مدیران را از جهات مختلف و گونا گونی بررسی و دسته‏بندی کرده‏اند.

رابرت‏کاتز[1] (1955) مهارت‏های مورد نیاز مدیران را به فنی، انسانی و ادراکی طبقه‏بندی کرده است. وی ای کامپرفارم[2] (2002) شایستگی‫ها را به رفتاری وفنی دسته‏بندی کرده است. درطبقه‏بندی دیگری که توسط آلسان[3] و بولتون(2000)، ارائه گردیده شایستگی به دو نوع فردی وسازمانی تقسیم می‏گردد. رابتام وجاب[4] (1995) طبقه‏بندی کاملا متفاوتی ازشایستگی‏ها ارائه می‫نمایند؛ آنها شایستگی را به دو نوع سخت و نرم تقسیم می‏نمایند. آلن و می‏یر[5] (2004) شایستگی‏های مدیران را به شایستگی‌های عاطفی – اجتماعی شامل دانش، مهارت، توانایی و نگرش مدیران در زمینه آگاهی اجتماعی، مهارت‌های اجتماعی و احساس کفایت و هوش هیجانی که در دو بعد عاطفی و اجتماعی منعکس شده است‏ارائه می‏کنند.

گلمن[6](1995) شایستگی‏های مدیران را به شایستگی‏های خود آگاهی، خود مدیریتی، آگاهی اجتماعی و مدیریت رابطه دسته‏بندی می‏کند.

پژوهش حاضر بر مبنای شایستگی­های گلمن رابطه بین شایستگی‏های مدیران و رضایت شغلی معلمان و پیشرفت تحصیلی دروس دینی دانش آموزان ولایت بامیان افغانستان را مورد بررسی قرار می‏دهد. کشور افغانستان که سال های متمادی دچار جنگ و نا امنی بوده و هست نظام آموزشی آن آسیب سنگینی دیده ودچار رکود گردیده است، بیش از هرکشوری نیازمند توجه و دقت در پیشرفت و ارتقای نظام آموزشی است و ارتقای نظام آموزشی بدون شناسایی عوامل مؤثر در آن امکان پذیر نیست.

نقش مدیر بسیار حساس، مهم و چشم گیر است. اوست که سنگینی کلیه مسئولیت‏ها و به چرخش درآوردن نظام مدرسه را برعهده دارد. مدیریت آموزشی از دشوارترین و حساس­ترین نوع مدیریت در سازمان های عمومی‏و دولتی می‏باشد. بدون شک بهره­وری مطلوب از نیروی انسانی که به عنوان دبیران آموزشگاه مشغول به کار هستند، منوط به برخورداری از مهارت­های مدیریتی و شناخت عوامل آن می‏باشد. پیامد پاسخگویی به تقاضای روز افزون آموزش و پرورش، گسترش نظام آموزشی بصورت سازمانی عظیم و گسترده است که با تعداد کثیری از دانش آموز سرکار دارد، وظایف متعدد و متنوعی را انجام می­دهد، کارکنان  فراوان با دانش و مهارت های گوناگون را به خدمت می­گیرد، منابع مادی و مالی عظیمی‏را مصرف می­کند، روی هم رفته، اثرات و نتایج دامنه داری به بار می­آورد.

گردش کار و فعالیت‏های چنین تشکیلاتی بدون تردید به برنامه ریزی آگاهانه و سازماندهی هوشمندانه نیاز است و نتیجه بخشی خدمات حساس و خطیر آن مستلزم رهبری و مدیریت اثر بخش است (علاقه بند، 1378).

«اکنون مدیریت آموزشی برای جبران نزول کیفی آموزش و پرورش، ناشی از توجه به مشکلات کمی‏یک الزام است و ابعاد وسیع و پیچیدگی وظایف آموزشی به مدیرانی با عمق نظر و بینش و انعطاف پذیری و مجهز به دانش مدیریت نیاز دارد»(جمالی، 1379).

مدیریت و رهبری از ارکان هر سازمان و جامعه است. مدیریت آموزشی در بین سایر انواع مدیریت ها از جایگاه ویژه ای برخوردار است. اگر آموزش و پرورش هر جامعه در رأس همه مسائل جامعه باشد. مدیریت آموزشی نیز با همان منطق جایگاه مهمی‏در بهسازی و توسعه جامعه دارد.

اگر مدیران آموزشی یک جامعه دارای دانش و مهارت های کافی باشند، بدون تردید، نظام آموزشی نیز از اثر بخشی، کارایی و اعتبار بالایی برخوردار خواهد بود. وجود کتب و منابع مدیریت از لوازم و دست مایه­های  توسعه نیروی انسانی و آموزش و پرورش است (میرکمالی، 1373).

مدیران مدارس، مدیران عملیاتی در سطح اجرایی هستند، یکی از سیاست هایی که امروزه آموزش و پرورش به دنبال آن می‏باشد، سیاست مدرسه محوری است یعنی تمامی‏آموزش و پرورش و اعم از وزارت خانه ها و ادارات مناطق، باید در خدمت مدرسه باشند و همه برای مدرسه مقدمه باشند و آنچه ذی المقدمه است مدرسه است. اگر این سیاست را بپذیریم مدیر مدرسه نقش حساسی پیدا می­کند.

مدیران با مدیریت سنجیده خود می‏توانند مجموعه مدرسه را به موفقیت برسانند و زودتر و بهتر به هدف های آموزشی و پرورشی نائل آیند (مجید،1380: 23).

اینگونه به نظر می‏رسد  که مدیران باید از آن خصوصیاتی که باید داشته باشند همچون روابط انسانی خوب مهارت های لازم و تعدیل و تطبیق رفتار خویش، اطلاع لازم داشته باشند. آگاهی از اینگونه اطلاعات و دانسته ها موجب رشد مدیران و رفع نواقص مدیریتی مدیران می­گردد و علم و اطلاع از شایستگی‏های چهار گانه( خودآگاهی، خود مدیریتی، آگاهی اجتماعی و مدیریت رابطه) نیز ضرورتی است که اگر بر مبنای اطلاعات آماری و تحقیقات گسترده علمی‏و عملی صورت گرفته باشد. مورد پذیرش مدیران و سعی آن­ها  در استفاده از این گونه شایستگی‏ها خواهد شد و در پی آن مدیران ارشد را ترغیب به استفاده از مدیرانی خواهد نمود که در تحقیقات نمرات بهتری  آورده و مقبولیت جامع تری داشته باشند.

متغیرهای مختلفی در ارتباط با رضایت شغلی و پیشرفت تحصیلی مورد بررس و پژوهش قرار گرفته است. مانند ارتباط رضایت شغلی با متغیرهایی مثل هوش اجتماعی مدیران(رضایی و خلیل زاده، 1388)، مهارت‏های مدیران (ایمانی1391)، هوش هیجانی(یارمحمدی منفرد و همکاران 1389)، هوش اجتماعی مدیران(رضایی و خلیل زاده1388)، عدالت سازمانی(ایمانی نوجانی و ارجمندیان1391)، سبک رهبری(احسانی و حاج هاشمی1384)، عوامل مؤثر بر رضایت شغلی(اسدیان و فلاح‏مهنه1384)، تعهد سازمانی(حصاری 1385)، عوامل فردی، اجتماعی و سازمانی(جوادی و همکاران1394)، سبک های مدیریت مدیران(بخشایش و آذرنییاد 1391) وهمچنین متغیرهای زیادی با پیشرفت تحصیلی مورد بررسی قرار گرفته است مثل متغیرهای خلاقیت معلمان(حسینی1386)، یادگیری مشارکتی(کرامتی و حسینی1387)، انگیزش درونی- بیرونی، منبع کنترل درونی – بیرونی)حسن زاده 1381)، شناسایی عوامل آموزشی مؤثر(احمدی و اصلیان1390) و سطح خودکار آمدی معلمان(میرکمالی و همکاران1392) مورد پژوهش قرار گرفته است.

اما یکی از موضوعاتی که کمتر مورد بررسی قرار گرفته است و پژوهش قابل توجهی در مورد آن صوزت نگرفته است شایستگی‏های عاطفی‏ـ اجتماعی مدیران است یعنی غیر از عواملی که دیگری که در پزوهش‏ها مورد بررسی قرار گرفته است و بر رضایت شغلی و پیشرفت تحصیلی مؤثر است، شایستگی‏های عاطفی‏ـ‏ اجتماعی مدیران تا چه اندازه می‏تواند رضایت شغلی و پیشرفت تحصیلی را تحت تأثیر قرار دهد. بررسی اسناد و پژوهش‏ها بیانگر این است که پژوهش قابل توجهی که بتواند میزان این تأثیر گذاری را بیان و مشخص کند انجام نشده است.

یکی از عوامل مهم که می تواند بر رضایت شغلی و پیشرفت تحصیلی تأثیر گذار باشد شایستگی‏های عاطفی‏ـ اجتماعی مدیران است. زیرا به نظر می رسد با کاهش و یا نبود شایستگی‏های عاطفی‏ـ اجتماعی مدیران سبب کاهش رضایت شغلی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش‏آموزان می‏شود. بنابراین پژوهش حاضر در صدد بررسی میزان ارتباط شایستگی‏های عاطفی‏ـ اجتماعی مدیران بارضایت شغلی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش‏آموزان است.

روش پژوهش

این تحقیق برحسب هدف، کاربردی بوده و بر اساس روش گردآوری داده­ها پیمایشی=توصیفی ازنوع همبستگی است. از این جهت کاربردی است که نتایج این تحقیق می‏تواند در مکاتب افغانستان مورد استفاده و مؤثر واقع گردد. در تحقیق از نوع همبستگی رابطه بین دو یا چند متغیر بررسی می‏شود و نتایج همبستگی حاصل از پژوهش در صورت معنی­داری به کل جامعه آماری تسری وتعمیم داده می‏شود. تحقیق توصیفی به توصیف آنچه که هست می­­پردازد وشرایط موجود را ثبت، توصیف و تجزیه و تحلیل و تفسیر می­کند جامعه آماری به مجموعه افراد، اشیاء و یا بطور کلی پدیده­هایی اطلاق می­شود که محقق می‏تواند نتیجه مطالعه خود را به کلیه  آن‏ها تعمیم دهد (احمد بیانی، 1378: 167).

جامعه آماری این تحقیق کلیه­ مدیران، معلمان و دانش­آموزان ولایت بامیان می­باشد که در سال انجام پژوهش(1399)، مشغول مدیریت، تدریس و تحصیل هستند. براساس آمار ارائه شده از سوی واحد آمار ریاست معارف بامیان تعداد 181 مدیر، 358 معلم که 224 مرد و 134 زن و 10695 دانش­آموز می‏باشند.

در این پژوهش حاضر جامعه آماری کلیه مدیران، معلمان و دانش­آموزانی هستند که در مکاتب ولایت بامیان مشغول مدیریت، تدریس و تحصیل هستند و تعداد مدیران 181 نفر، معلمان 358 نفر و تعداد دانش­آموزان 10695 نفر است که حجم نمونه مدیران از روش سرشماری حجم نمونه معلمان و دانش‏آموزان از طریق جدول مورگان 181 معلم و 384 دانش­آموز به صورت تصادفی ساده معلمان و دانش‏آموزان در دست رس انتخاب و پرسشنامه در  بین آن‏ها توزیع گردید که تعداد 181 پرسشنامه شایستگی‏های مدیران و 181 پرسشنامه رضایت شغلی برای معلمان و 384 پرسشنامه پیشرفت تحصیلی برای دانش‏آموزان توزیع گردید.

در پژوهش حاضر از مقیاس ترتیبی که میزان موافقت یا مخالفت پاسخ دهنده را روی یک مقیاس 5 درجه‏ای از کاملا موافق تا کاملا مخالف یا یک مقیاس 2 درجه‏ای بلی و خیر مشخص کند کهشامل پرسشنامه شایستگی­های مدیران که پرسشنامه دیگر ساخته توسط آقای گیاهی (1391) می‏باشد و از چهار بعد خود آگاهی، خود مدیریتی، آگاهی اجتماعی و مدیریت رابطه تشکیل شده است با آلفای 75­­­­­­­­­­­ /0 با40 گویه و پرسشنامه رضایت شغلی استمپس و پدیمونت(2002) که ازشش شاخص پرداخت، استقلال کاری، تعامل، شأن و مقام شغلی، وظایف شغلی و سیاست‌های سازمانی تشکیل شده است با آلفای 885/0 با 24 گویه که 4 گویه برای (پرداخت) 4 (استقلال کاری) 4 (تعامل) 4 (شأن و مقام شغلی) 4 (وظایف شغلی) 4 (سیاست­های سازمانی) و پرسشنامه پیشرفت تحصیلی نیز استاندارد می‏باشد که روایی آن 85/0 می‏باشد به عنوان ابزار پژوهش استفاده شده است.

یافته‏های تحقیق

داده­های جمع آوری شده اعداد و ارقامی بدون معنی می­باشند که از آمار برای معنی­دار کردن آنها به منظور تحقق اهداف پژوهش­ها و تحقیقات کمک گرفته می­شود. تجزیه و تحلیل اطلاعات به­عنوان بخشی از فرآیند روش تحقیق علمی یکی از پایه­های اصلی هر مطالعه و پژوهش به­شمار می­رود که به­وسیله آن کلیه فعالیت­های تحقیفی تا رسیدن به یک نتیجه، کنترل و هدایت می­شوند. ذکر این نکته ضروری است که تجزیه و تحلیل داده­های به­دست آمده به تنهایی برای یافتن پاسخ پرسش­های پژوهش کافی نیست. بعد از تجزیه و تحلیل داده­ها باید نتایج آن را تعبیر و تفسیر نمود. اطلاعات لازم برای این تحقیق از طریق پرسشنامه­ای که قبلاً اعتبار آن مورد آزمون قرار گرفته به‏دست آمده است.

 این اطلاعات در محیط نرم افزاری با اعمال آزمون­های آماری مناسب با توجه به فرضیات تحقیق، تجزیه و تحلیل گردید و در این فصل نتایج گردآوری شده و تجزیه و تحلیل­های صورت گرفته داده­­ها بر مبنای استنباط آماری و به کمک فنون آماری مناسب، به­منظور تأیید یا رد فرضیه تحقیق ارائه می­شود. در این بخش به­منظور توصیف ویژگی­های نمونه، ابتدا داده­های جمع­آوری شده با استفاده از شاخص­های آمارتوصیفی خلاصه و طبقه­بندی می­شود، سپس با استفاده از شاخص­های آمار استنباطی به تأیید یا رد فرضیات می­پردازیم.

نتایج داده‏های توصیفی متغیرهای پژوهش

جدول(۱) توصیف شرکت کنندگان بر اساس جنسیت

همانطور که در جدول(1) مشاهده می‏کنید از کل ۱۸۱ نفر شرکت کننده، ۳/۸۷ درصد به متغیرهای جمعیت شناختی پاسخی نداده بودند. با این وجود، ۷/۷ درصد از شرکت کنندگان مرد و ۵ درصد باقی مانده زنان را تشکیل داده است.

نمودار(۱) توصیف شرکت کنندگان بر اساس جنسیت

بر اساس نمودار (۱) میانگین جنسیت شرکت کنندگان در سطح ۱۸/۰ و انحراف استاندارد آن در حد ۴۹/۰ است.

جدول(۲) توصیف شرکت کنندگان بر اساس سن

همانطور که مشاهده می‏کنید بر اساس جدول (۲) از کل شرکت کنندگان ۳/۸۷ درصد آن‌ها به این سؤال پاسخ نداده‌اند. ۹/۳ درصد ۱۸ تا ۲۹ سال، ۴/۴ درصد ۳۰ تا ۳۹ سال، ۲/۲ درصد ۴۰ تا ۴۹ سال و همچنین ۲/۲ درصد ۵۰ سال به بالا سن دارند که درصد بالاتری از معلمان 30 تا 39 سال سن دارند.

نمودار(۲) توصیف شرکت کنندگان بر اساس سن

بر اساس نمودار۲ میانگین سن شرکت کنندگان در سطح ۲۸/۰ و انحراف استاندارد آن در حد ۸۳/۰ است.

جدول (۳) توصیف شرکت کنندگان بر اساس تحصیلات

بر اساس جدول(۳) از کل شرکت کنندگان ۸/۸۷ درصد به این سؤال پاسخ نداده‌اند. ۱/۱ درصد از تحصیلات پاسخ دهندگان در سطح دیپلم، ۹/۹ درصد در سطح لیسانس و ۱/۱ درصد در سطح دکتری می‌باشد که درصد بالاتری سواد معلمان در سطح لیسانس است.

نمودار(۳) توصیف شرکت کنندگان بر اساس تحصیلات

بر اساس نمودار (۳) میانگین تحصیلات شرکت کنندگان در سطح ۲۴/۰ و انحراف معیار آن در حد ۶۷/۰ است.

جدول(۴) توصیف شرکت کنندگان بر اساس سابقه معلمی

همان طور که مشاهده می‏کنیدبر اساس جدول(۴) از کل شرکت کنندگان ۸/۸۷ درصد به این سؤال پاسخ نداده‌اند. ۳/۳ درصد ۱ تا ۵ سال، ۹/۳ درصد ۶ تا ۱۰ سال، ۹/۳ درصد ۱۰ تا ۲۰ سال و ۱/۱ درصد ۲۰ سال به بالا سابقه معلمی دارند.

نمودار(۴) توصیف شرکت کنندگان بر اساس سابقه معلمی

بر اساس نمودار(۴) میانگین سابقه معلمی‏شرکت کنندگان در سطح ۲۷/۰ و انحراف معیار آن در حد ۸/۰ است.

نتایج داده‏های استنباطی

جدول(۵) نتایج همبستگی متغیرهای شایستگی با پیشرفت تحصیلی و رضایت شغلی

 نتایج تجزیه و تحلیل اطلاعات فرضیه اصلی

رابطه مثبت و معنی داری بین شایستگی مدیران با رضایت شغلی معلمان وجود دارد.

برای پاسخ به این فرضیه از آزمون مقایسه همبستگی پیرسون استفاده شد. یافته‌های حاصل از شایستگی مدیران با رضایت شغلی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش‏آموزان در جدول (5) نشان داده شده است همان گونه که در جدول (5) مشاهده می‏شود ضریب همبستگی بین شایستگی های مدیران با رضایت شغلی معلمان مدارس برابر با 450/. می‏باشد، و ضریب همبستگی بین شایستگی‏های مدیران با پیشرفت تحصیلی برابر با 179/. می‏باشد که در سطح (05/0> p ) معنی دار می باشد.

جدول(6) نتایج همبستگی متغیرهای خود آگاهی با رضایت شغلی و پیشرفت تحصیلی

 نتایج تجزیه و تحلیل اطلاعات فرضیه اول

رابطه مثبت و معنی داری بین خود آگاهی مدیران با رضایت شغلی معلمان و پییشرفت تحصیلی دانش‏آموزان وجود دارد.

برای پاسخ به این فرضیه از آزمون مقایسه همبستگی پیرسون استفاده شد. یافته‌های حاصل از خودآگاهی مدیران با رضایت شغلی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش‏آموزان در جدول (6) نشان داده شده است همان گونه که در جدول (6) مشاهده می‏شود ضریب همبستگی بین خودآگاهی مدیران با رضایت شغلی معلمان مدارس برابر با .217 می‏باشد که در سطح (05/0> p ) معنی دار می باشد.

 و ضریب همبستگی بین خودآگاهی مدیران با پیشرفت تحصیلی برابر با079. می‏باشد که در سطح (05/0> p ) معنی دار نمی باشد.

جدول(7) نتایج همبستگی متغیرهای خود مدیریتی با رضایت شغلی و پیشرفت تحصیلی

نتایج تجزیه و تحلیل اطلاعات فرضیه دوم

رابطه مثبت و معنی داری بین خود مدیریتی مدیران با رضایت شغلی معلمان و پییشرفت تحصیلی دانش‏آموزان وجود دارد.

برای پاسخ به این فرضیه از آزمون مقایسه همبستگی پیرسون استفاده شد. یافته‌های حاصل از خود مدیریتی مدیران با رضایت شغلی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش‏آموزان در جدول (7) نشان داده شده است همان گونه که در جدول (7) مشاهده می‏شود ضریب همبستگی بین خود مدیریتی مدیران با رضایت شغلی معلمان مدارس برابر با .394 می‏باشد ضریب همبستگی بین خود مدیریتی مدیران با پیشرفت تحصیلی دانش‏آموزان برابر با .194 می‏باشد که در سطح (05/0> p ) معنی دار می باشد.

جدول(8) نتایج همبستگی متغیرهای آگاهی اجتماعی با رضایت شغلی و پیشرفت تحصیلی

نتایج تجزیه و تحلیل اطلاعات فرضیه سوم

رابطه مثبت و معنی­داری بین آگاهی اجتماعی مدیران با رضایت شغلی معلمان و پییشرفت تحصیلی دانش‏آموزان وجود دارد.

برای پاسخ به این فرضیه از آزمون مقایسه همبستگی پیرسون استفاده شد. یافته‌های حاصل از آگاهی اجتماعی مدیران با رضایت شغلی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش‏آموزان در جدول (8) نشان داده شده است همان گونه که در جدول (8) مشاهده می‏شود ضریب همبستگی بین آگاهی اجتماعی مدیران با رضایت شغلی معلمان مدارس برابر با .206 می‏باشد که در سطح (05/0> p ) معنی دار می باشد.

 و ضریب همبستگی بین خودآگاهی مدیران با پیشرفت تحصیلی برابر با064. می‏باشد که در سطح (05/0> p ) معنی دار نمی باشد.

جدول(9) نتایج همبستگی متغیرهای مدیریت رابطه با رضایت شغلی و پیشرفت تحصیلی

 نتایج تجزیه و تحلیل اطلاعات فرضیه چهارم

رابطه مثبت و معنی داری بین مدیریت رابطه مدیران با رضایت شغلی معلمان و پییشرفت تحصیلی دانش‏آموزان وجود دارد.

برای پاسخ به این فرضیه از آزمون مقایسه همبستگی پیرسون استفاده شد. یافته‌های حاصل از مدیریت رابطه مدیران با رضایت شغلی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش‏آموزان در جدول (9) نشان داده شده است همان گونه که در جدول (9) مشاهده می‏شود ضریب همبستگی بین مدیریت رابطه مدیران با رضایت شغلی معلمان مدارس برابر با.376  می‏باشد که در سطح (05/0> p ) معنی دار می باشد.

 و ضریب همبستگی بین مدیریت رابطه مدیران با پیشرفت تحصیلی برابر با .138 می‏باشد که در سطح (05/0> p ) معنی دار نمی باشد.

جدول (10) پیش بینی پیشرفت تحصیلی بر اساس مؤلفه‌های رضایت شغلی و شایستگی عاطفی

پیشرفت تحصیلی به عنوان متغیر وابسته و متغیرهای رضایت شغلی وشایستگی عاطفی به عنوان متغیر مستقل وارد معادله رگرسیون شدند. بر اساس جدول (10) از بین متغیرهای پیش بین در گام اول رضایت شغلی و شایستگی عاطفی به میزان ۰۴/ می‌تواند پیشرفت تحصیلی را پیش بینی کند. پس به این نتیجه می‌رسیم که رضایت شغلی و شایستگی عاطفی ۴ درصد از واریانس پیشرفت تحصیلی را پیش بینی می‌کند. همانطور که از مقادیر P این یک گام قابل مشاهده است، رضایت تحصیلی و شایستگی عاطفی به صورت معناداری پیشرفت تحصیلی را پیش بینی می‌کنند. در تفسیر یافته‌ها اینگونه مطرح می‌شود که به عنوان مثال، با افزایش یک انحراف استاندارد در نمره رضایت شغلی و شایستگی عاطفی، نمره پیشرفت تحصیلی ۰۴/۰ انحراف استاندارد افزایش خواهد یافت.

بحث و نتیجه گیری

اولین یافته پژوهش حاضر نشان می‏دهد که بین شایستگی های مدیران با رضایت شغلی معلمان مدارس و پشرفت  تحصیلی دروس دینی دانش­آموزان رابطه معنا داری وجود دارد

یعنی به هر اندازه که مدیران از شایستگی‏های مدیریتی بیشتر بر خوردار باشند رضایت شغلی معلمان بالاتر است و هرچه مدیران از شایستگی کمتری برخوردار باشند رضایت شغلی معلمان نیز کاهش می‏یابد.

یافته این پژوهش با نتیجه تحقیق مطهری نژاد و فاتحی چنار (1395) هماهنگ است. نتایج آن‏ها نشان داد که بین شایستگی­های شناختی، عاطفی و مهارتی دبیران ریاضی و پیشرفت تحصیلی ریاضی دانش­آموزان رابطه مثبت وجود دارد. وهم‏چنین تحقیق محمودپور و حیدری(1396) نشان داد که بین شایستگی مدیران مدارس و مولفه‏های آن(دانش، مهارت، تجربه، توانایی) با رضایت شغلی معلمان رابطه‏ای مستقیم و معنا دار وجود دارد.

در مجموع با توجه به یافته‏های این تحقیق و تایید آن توسط پژوهش‏های دیگر می‏توان نتیجه گرفت که هرچه میزان برخورداری مدیران از شایستگی‏های عاطفی اجتماعی بالا باشد زمینه رضایت شغلی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش‏آموزان بیشتر فراهم می‏شود، چون مدیر شایسته تمام برنامه ریزی‏ها، تصمیم گیری‏ها، برخوردها و ارتباطاتش از روی خرد و منطق انجام می‏شود و این امر سبب می‏شود که معلمان در یک فضای پرنشاط و دوستانه کارهایشان را با دلگرمی و شوق و علاقه انجام دهد و دانش‏آموزان هم شوق بیشتری برای یاد گیری و ابراز استعداد های شان پیدا می‏کنند.

دومین یافته پژوهش نشان می دهد که بین شایستگی خود آگاهی مدیران و رضایت شغلی معلمان را بطه مثبت و معنا دار وجود دارد ولی بین شایستگی خوآگاهی مدیران و پیشرفت تحصیلی دانش‏آموزان رابطه وجود ندارد. باتوجه به اینکه تحقیق مشابه با این عنوان یافت نشد امکان مقایسه وجوود ندارد.

در تبیین این یافته می‏توان گفت هرچه خود آگاهی مدیران افزایش پیدا کند رضایت معلمان نیز افزایش می‏یابد. زیرا بر اساس نظر گلمن (2002) هنگامی‏که فرد از احساسات خویش آگاه است، می‌داند که چرا عواطف و احساسات رخ می‌دهند و دلالت‌ها و معانی احساساتش را درک می‌کند. ساسیک و مجرین[7] (1999) دریافتند که خودآگاهی می‌تواند برای افراد کنترل ادراک شده بیش‌تری را نسبت به پیشامدها و پیامدهای بین فردی در کارشان ایجاد کند. بنا براین هرچه میزان خود آگاهی مدیران بالاتر باشد عملکرد و رفتارشان عاقلانه‏تر و سنجیده‏تر انجام می‏گیرد و رفتار معقول و منطقی مدیر قطعا رضایت معلمان را در پی دارد.

سومین یافته پژوهش حاضر نشان می دهد که رابطه مثبت و معنی داری بین شایستگی خودمدیریتی مدیران بارضایت شغلی معلمان و پشرفت تحصیلی دروس دینی دانش­آموزان وجود دارد. از آنجایکه تحقیقات مشابه این نتیجه یافت نشد امکان مقایسه نتایج این یافته وجود ندارد.

در تبیین این یافته می‏توان گفت با برخورداری مدیران از خود مدیریتی بالا پیشرفت تحصیلی دانش‏آموزان نیزافزایش می­یابد؛چون برخورداری مدیران از شایستگی خود مدیریتی سبب ایجاد جو اعتماد، آسایش و انصاف می‏شود که این سه ویژگی در ساز مان آموزشی یقیناً موجب رضایت شغلی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش‏آموزان است.

چهارمین یافته پژوهش حاضر نشان می‏دهد که رابطه مثبت ومعنی داری بین شایستگی آگاهی اجتماعی مدیران با رضایت شغلی معلمان وجود دارد، ولی بین شایستگی آگاهی اجتماعی مدیران و پشرفت تحصیلی دروس دینی دانش­آموزان رابطه وجود ندارد. با توجه به اینکه تحقیق مشابه این نتیجه یافت نشد امکان مقایسه این یافته وجود ندارد.

در تبیین این یافته می توان گفت با برخورداری مدیران از آگاهی اجتماعی بالا رضایت شغلی معلمان نیزافزایش می­یابد چون بر اساس نظریه گلمن همدلی بخش اعظمی از آگاهی اجتماعی است. بنابر این هرچه در سازمان آموزشی همدلی بیشتر حاکم باشد معلمان علاقه بیشتر به انجام وظایف‏ و بقای بر آن سازمان را دارند.

پنجمین یافته این پژوهش نشان می‏دهد که رابطه مثبت و معنی داری بین شایستگی مدیریت رابطه مدیران با رضایت شغلی معلمان وجود دارد. ولی بین شایستگی مدریریت رابطه مدیران و پشرفت تحصیلی دروس دینی دانش­آموزان رابطه وجود ندارد. با توجه به اینکه تحقیق مشابه این نتیجه یافت نشد امکان مقایسه این یافته وجود ندارد.

در تبیین این نتیجه می‏توان گفت هرچه مدیریت روابط مدیر بهتر باشد رضایتمندی شغلی معلمان بیشتر است، بر اساس نظریه اس. اس. خانکا «ارتباط از طریق تسری اطلاعات به کل سازمان، باعث حفظ هماهنگی بین فعالیت‏ها می‏شود. ارتباط اثر بخش به شکل گیری نگرش‏ها کمک و روحیه کارمند یا کارگر را بهبود می‏بخشد» (اس. اس. خانکا،1389: 296) بنابر این مدیریت رابطه بهتر مدیر سبب تقویت و بهبود روحیه معلمامان می‏شود و بهبود روحیه باعث افزایش رضایت شغلی و علاقه مندی به انجام وظایف می‏شود.

یکی از مهمترین فعالیت‏ها در زندگی اجتماعی بشر امروزی مدیریت است به کمک این فعالیت ، اهداف و ماموریت های سازمان تحقق می یابد و از منابع و امکانات موجود بهره برداری می‏شود و توانایی‏ها و استعدادهای انسان های درون سازمان از قوه به فعل در می آید در این میان مدیران سازمان‏های آموزشی نقش حساس و حیاتی دارند. مدیران آموزشی باید دارای توانایی‏ها وشایستگی‏های خاصی باشند تا بتوان با کمال اطمینان سرنوشت تربیتی کودکان و نواجوانان را به دست آن‏ها سپرد، دانش و اگاهی و شایستگی‏های مدیر باید قبل از پرداختن به مدیریت در حدی باشد که نیاز به آموزش و خطاهای مکرر نباشد (میر کمالی 1378: 20)

مدیران در سازمان‏ها به لحاظ تاثیری که بر عملکرد سایر عوامل سازمانی دارد به خصوص در آموزش و پرورش به عنوان مهمترین سازمان اجتماعی که کیفیت عملکرد سازمان‏های دیگر به آن وابسته است مورد توجه اندیشمندان بوده است یکی از راه‏هایی که توسط آن عملکرد مدیران مورد توجه قرار می گیرد مشاهده آنان از زاویه شایستگی‏های است که برای تحقق اهداف و حصول اثر بخشی لازم است . گلمن شایستگی‏ها را به چهار دسته خودآگاهی، خود مدیریتی، آگاهی اجتماعی و مدیریت رابطه تقسیم می‏کند که  خودآگاهی با شناخت حالت‌ها، رجحان‌ها، منابع و بینش‌های درونی ارتباط دارد؛ مدیریت بر خود به به مدیریت حالت‌ها، تکانه‌ها و منابع درونی بر می‌گردد؛ آگاهی اجتماعی مربوط به چگونگی اداره کردن روابط و آگاهی از عواطف، نیازها و علائق دیگران است و مدیریت روابط مربوط به مهارت یا زبردستی در ایجاد پاسخ‌های مطلوب در دیگران است (گلمن، 1998).

شایستگی به توانایی‌های قابل پرورش شخص که در عملکرد و بقای وظائف منعکس می‌شود گفته می‏شود. بنابراین منظور از شایستگی توانایی به کار بردن مؤثر دانش و تجربه شخصی است. ضابطه اصلی شایستگی داشتن، اقدام و عمل مؤثر در شرایط متغیر است

شایستگی‏های مدیریتی تابع سلیقه‏ها و یا رفتارهایی که عادات افراد آنها را تعریف نموده نیستند.

شایستگی مدیریتی از سرچشمه علم و دانایی نشأت گرفته و همگان به خوبی می‏دانند که مدیریت یک علم است و این علم از یک منطق و سیستم تبعیت می‏کند که رفتارهای مدیر تابع آن سیستم است و نه بالعکس.

یافته‏های تحقیق نشان می‏دهد که میان شایستگی‏های عاطفی اجتماعی(خود آگاهی، خود مدیریتی، آگاهی اجتماعی، مدیریت رابطه) مدیران و رضایت شغلی معلمان و همچنین میان شایستگی مدیران(خود مدیریتی) و پیشرفت تحصیلی رابطه وجود دارد یعنی هرچه میزان برخورداری مدیران از این شایستگی‏ها بالاتر باشد رضایت شغلی و پیشرفت تحصیلی افزایش پیدا می‏کند. با توجه به وجود این را بطه و نقش حساس مدیران مدارس باید سعی شود به صورت مداوم شایستگی‏های مدیران مدارس ارتقا ءیابد و نیز شایستگی‏های آن دسته از مدیرانی که دارای شایستگی‏های مدیریتی کمتری هستند با برنامه ریزی های صحیح واصولی ارتقاء یابد.

پیش‏نهادات

1. تلاش و تعامل هماهنگ وزارت خانه ها و واحدهای مختلف (آموزش و پرورش) مدیریت و برنامه ریزی در جهت تحقق هدف‏های در راستای افزایش رضایت شغلی معلمان،
2. تدوین خط مشی‏ها و قوانین جامع فناوری اطلاعات و مهارت‏های مدیریتی مدیران و اصلاح قوانین،
3. تخصیص سهم بیشتری از اعتبار و بودجه کل کشور به معارف،
4. تغییر ساختار معارف از متمرکز به غیر متمرکز،
5. تشویق و مشارکت بخش خصوصی در زمینه ایجاد نگرش مدیریتی نوین مدیران در معارف،
6. رفع تبعیض از حقوق معلمان در مقایسه با سایر مشاغل و کارکنان دولت،
7. اختصاص وام‌هایی برای دایر کردن مدارس خصوصی، علمی و تقویتی با مشارکت معلمان
8. فراهم کردن زمینه تحصیلات عالی و تکمیلی معلمان در رشته مورد نیاز جامعه،
9. پرداخت حقوق و پاداش‏های بیشتر جهت رفع تنگناهای مادی،
10. پیشنهاد می‏شود که در انتخاب و انتصاب مدیران مدارس به میزان شایستگی‏های انها توجه شود زیرا میزان شایستگی‏های مدیران بر رضایت شغلی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر می گذارد.

محدودیت‏های پژوهش

• کمبود تحقیق‏های مشابه داخلی در ارتباط با موضوع تحقیق،
• کمبود منابع و اطلاعات لازم در باره موضوع مورد بررسی،
• به علت محدودیت زمانی تنها از پرسشنامه جهت گردآوری داده‌ها استفاده شده،
• عدم دسترسی سریع و آسان به اطلاعات پایه و اساسی مدیران و معلمان،
• طولانی شدن غیر قابل انتظار فرایند تحقیق و پژوهش به علت شیوع ویروس کرونا و دور بودن قلمرو مکانی تحقیق،
• عدم وجود اطلاعات لازم در واحد های آموزش و پرورش ولایت بامیان،
• بی رغبتی و عدم تمایل اکثر از معلمان و دانش‏آموزان در تحویل و تکمیل پرسشنامه،
• عدم امکان استفاده از سایر روش­ها از جمله مصاحبه و مشاهده، 

[1]. Rabert Katz

[2]. V. A. Com perform

[3]. Olson & Bolton

[4]. Robtham & Jubb

[5]. Allen & Meyer

[6]. Daniel  Goleman

[7]Sosik & Megerian